vel tres pedes ionga, tibiam humanam ctaffa, in fine magis teres, colorís exterius inftar corti-
cis corylini obfcuri, interius albi, eftque fiagilis & continet fuccum ladcum glutinofum,
qui lethalis eft omnibus animantibus. PluresejusinBrafilia reperiuntur ipecies, nominibus
diftind*, Mandiibucu, Mandiibimana, Mandiibibijana, Mandiibiurucu, Mandiibparata,
Mandiibcariamuna, Mandiibtinga, Mandiibmaracana, Mandiibcuguacu, Apitiuba, Aipi.
Aipi iterum faas habet Ipecies ; Aipi guacu, Aipi arendi, Aipicaba, Aipiguapamba, Aipi
Iaborandi, Aipijurumu, Aipijurumimiri, Aipi jurucuja, Aipi macaxera, Aipi maniacau,
Aipi poca, Aipitajapoja, Aipipitinga. Ve cultura Mandi/bahac obfervat Audor.
In qua terra flantetur. Silv* five montofe five plan* carduntur, lignum crematur, atque
ibi fit ager, qui Brafilienfibus vocatur Co, Lufitanis Roza. Requiritur autem terra bona, me-
diocriter ficca, non húmida; quaproptermontofalocaopportuniora. Plantari potcft omnibus
menfibus *ftivis, hiemalibus non. Optimumtamen tempus eft menfe Ianuario, Februa-
rio j item Augufto & Septembri. Plantatur tamen etiam medio Iulio vel circa ejus finem.
guomodoflantetur. Terra elaborata efFormatur in montículos, Lufitani vocant Montes
deterracavada, Brafilienfes Cujo: Indigen*autemolim ftlos formabant fodibus acuminatis
¡piòvimildioinateibirapoxdiclis. Monticulorum autem quilibettres circiterpedeslatus,fcff
quipedem circiter altus eft, rotundus, ut pluvia cadens decidere poflit : nam h*c pianta amar
calorem & ficcitatem. Cuilibet montículo infiguntur tres tales de Mandiiba, quarum qu*-
libet odo vel novem dígitos longa, vel etiam pcdem; infiguntur ita ut tertia pars emineat,
quali crucis figurafecantibusfeeminentiis fifis fupraterram. Monticulorum autem dittanti*
debeteffeduorum&femisauttrium pedum. Tale*autemomnes itafunt infigend* utpars
qu* antea furfum vergebat, hie itidem furfum vergat. Per radicem Mandioca nulla poteft fieri
traníplantatio, nam ea extraída è terra & taita ftatim emoritur. Poftquam tale* fuerint infix*
decern dierum ipacio progerminant & tot germina proveniunt quot talea continet nodos.
Quodlibet germen eft cauliculus digitum longus, in multos ramulosdivifos; colorís
rubri c*ruleo mixti : quilibet ramulus folium habet in alia tria, quatuor, fex autfeptem folio-
la divifum, dilute viridia, anguila, oblonga nervo fecundum longitudinem & venulis tranfi
verfis ordine pofitis ; pofitaque funt h*c folióla in pedículo ruffo figura ftell*.
Plantatio quomodo curando. Ager ter vel quaterdebetabherbispurgari, uique dum planta
adolefcat, quod fit poft fex aut feptem menfes. Luxuriant enim hic admodum herb*iponta-
ne* in agris, & copia fua facile fata feuplantata foffocant, nifi eruncentur.
£>uadamna infer ant huic planta. Germina hujus plant* & folia tenera comeduntur à for-,
rnicis, qu* ideo multü damni dant in hifce plantariis. Poftquam autem adoleverit planta à for-
micis nihil amplius patitur. Animalia filveftria.ut Capre*,&c. etiam folia depopulantur, item
equi, boves, oves : ideo piantaria arboribus c*fis vel palis circumdantur ut animalia accedere
nequeant. Radices admodum appetuntur ab apibus, cúniculis aliilque Brafili* animalibus.
Quamvis autem h*c planta ramis & foliis orbetur,radice ill*fa, nullum inde accipit damnum.
Ad perfedammagnitudinem hujus radicis requiritur annuum fpacium; Extrahi tamen &
ufurpari poteft radix fexto menfe poftplantationem, neceffitate urgente. At tuncpauco com-
modo: namminusdat. Quslibet planta duas, tres, quatuorufquc ad vigiliti profert radices,
profertilitatefòli, ubi plantatur. Et qu*libet radix femipedemvel etiam duos aut tres pedes
longa evadit, craffitiem habens brachii vel etiam tibi* human* quando perfede adolevit.
Durare poteft hscradix interraadtrienniumfinoneruatur. Altero tamen plerumque anno
pars earum putrefcit & corrumpitur. Ideo ad fummum linquitur annuo Ipacio & denuo
per taleas novas plantatur.
Extrahitur radix matura, è caudice fiunt tale* ad novam plantationem. Radix autem extracta
vix triduum fervari potcft, quia putrefcit : putrida autem admodum fetet. Ideo quo ci-
tius in farinam redigatur, eo melius.
Farinaquomodofiat. Radix extraña cultro ab exteriori cutícula liberatur, qu*facile abradi
poteft. Hinc integra lavatur aqua pura, manu rot* in diametro quatuor aut quinqué pedes
habenriadmovetur, qu* in hunc ufum facta eft, &cujusfuperficics convexa lamina cuprea
armata, multis foraminibus pertulà, acuta moretyrocneftis: Rotaàduobus hominibuscir-
CLimagitur, radendo fie radicem, ut rafura cadat in fuppofimm lintrum. Rota h*c vocatur
Braiilicn.ijbu.sibcccwbib,teaLulit'.inisRodadcfarifiha. Brafilienfes tamen, utpotepaucafopel-
ledile inftrudi tyrocnefti radunt hanc radicem purgatam, longiori tempore & operofiori modo.
Linter qui excipit rafuram vocatur Brafilienfibus Mieecaba Lufitanis coche de ralar Manduca.
Sic molita & rafa h*c radix inditur longo facco fado ex corticibus arborum, more corbis
texto, qui quatuor circiter dígitos amplus eft, figur* cylindrace*, vocaturque Brafilienfibus
MtamUma, Lufitanis F.fpremendottro de Mandioca. Immittitur hic faccus preio, quod Brafi-
■lienfesTiamtcaba,Lufitani/v-ew/àappellant,atqueexprimitur inde fuccus, donec raforaomnem
H i s t o r . P l A n t a r v m Li a , I, 6?
nem liumiditatem deponat. Succus ille Brafilienfibus dicitur Manipoera Ltifitanis Atta de
Mandioca. Expreffa rafura radicis immittitur cribro, quod Vrupema Brafil Lufitanisloeira
vocant: fuccernitur&immittitur vafirotundo, lato, haudprofundo ex argilla vcl cupro fado
quod more aheni fumario infertum éft, & igne inferne ftrudo, fpatula fignea continuo amta-
tur, donec ficcata fitfatis. vocant hoc vas in quo farina riccatur Brafil. F'imovtpaba, Lufitani
Forno de Farinha, Ipatulam Brafil. F’ipucuitaba. Farinahscadmedictatemfolum ficcata, ita
ut femimollis maneat vocatur Brafil. Vttinga, Lufitanis Farinareladà\ amplius ficcata dicitur
Brafil. Viecacoatinga, integre autem ficcata, ita ut durare poflit vocatur Fiata & V’id ea, Lufi-
tìn . farinhafeca, farinha da guepra, qu* ad fummum per annuum Ipacium poteft fervari, fi
loco ficco adfervetur&ab aqua cavéatur. Viecacatinga vix dimidiumannum durare poteft,
Vitinga vix biduum & has farin* Ipecies loco panis ulurpant. Farinha feca irrorata jufeulo
qualieunque vocatur Mivipiro & Mindipiró, comediturque cum eduliisc*teris, carnevel
pifeibus. Ex farina ficcata, formant placentas, mifeendo cum aqua fimplici in mallàm, & co-
quendofuperprunas, vocantque nomine Brafilierifi Bej&.
Succus Mandioca expreffus relinquitur in vafe, & bihoriilpacio refìdet in fondo fecula al-
biffima ,vquam indigen* vocanf Ttpioja, Tipiaiaérrtpiabica: h*c difto modo ficcata fari-
nam exhibet albifiimam, Fipiocttt vocatam, ex qua fiunt placcnt* long* &tenues, quas Ti-
piacica dicunt, qu* panis optimi fimilaginei vicem explent. Idemfoccus coilus ad confiften-
tiam pultis comeditur. Eadempuls uforpatur amyliioco adincruftandumliitteamina ,& giù,
tinandas chartas. Ex pulte quoque cum oryza & feccharo niixta confervam faciunt Lufitani
non ingratam, quam Marmelada de Mandioca vòcant. Succus autem Mandiojà live Manipoera
fubdulcis eft làporis, ideoque ab animalibus appetitur, qu* tamen Omnia poftquàm
biberint, cito moriuntur. Nam hic fuccus & hominibus Scbrutislethalis eft. Inhocfocco,
fi adfervetur diem unum atque aìterum, gènérantur vermes, quos Brafìlienfes vocant Ta-
-purù, qui itidem venenati funt. Pr*paratut etiam Mandioca alio modo in ufus humanos.
Mandioca cruda quamvis diclo modo purgata, feinditur in particulas, lingul* figura 5 duos
circiter digitos lo n a ^ , femidigitum latas. Partieul*h*exponuntur foli per biduum ut exfic-
centur. (Succus noli exprimitur) ficcat* font albiflim* ita ut cret*locomfervirepoffintad
fcribendum, tunduntur in pollinem in mortarìo ligneo (quod Brafilienfes vocant Anqua Se
Fmbuà, Lufitani pilaon depao) piftillo ligneo , pollen vocatur F ip tra iì, Lufitanis farinha da
mandioca crua ex quo panis coquitur delicarilfimus, albi-lfimus, certans cum pane fimilagineo
optimo. Fit & panis bifeoftus, quem Brafil. vocant Miapeatd, optimus, qui in expeditioni-
bus poteft ufurpari & diu adfervari.
Mandioca cruda integra vel concilkaqu* immiffa per tres, quatuor vèl quinque dies finendo
, ut mollis evadat, vocatur Mandiopuba & Mantopttba, & fobcinèfibus aliata comedi,
tur. Hoc modo pr*paratam utplurimum fugitivi & in lìlvis vagantes uforpant, utpote facile
parabilem. Eadém Mandiopuba ficcata ad ignem poteft adferVaritri ulits & vocatur Caaru
ma. Hanc Caarimam in pollinem redigere lolcnt tundehdo in mortario ligneo & pollinem
vocant Caarimàciu qui albifiimus efo& fobtilifftmus. Hic pollen in aqitam Ferveiaftam live
codam immiffus pultem exhibet, Mìngau Brafilienfibus, agitando continue quando immìt-
titufaqu*, ut pulstenuis&fine globulis fiat, gratifaporis, & comeditur aut per fe, aut cum
pipereadmixto, quod Brafil. ¿hnya vocant, integro aut concifo ; vel immifeentur ali*her-
b*, vel gammari,pifces coili, & caro coda, & vocatur ipfis Minguipitinga. Servir etiam amyli
vel glutinis loco farina de Cairima, fi in pultem redigatur &tunc vocatur Mingaupomonga;
Ex eadem cum aqua, butyro & faccharo placentul* fiunt delicat*, qu* calid* comeduntur.
Ex Mandiopuba etiam farina fit mollis &femificca inftar mie* panis recentis fimilaginei,
quam vocant Vipnba Se Viabirurit, Lufitanis Farinh/tfrefca & Farinha d'Agoa, qu* grata eft ad
comedendum, fed' non durat ultra diem naturalem , ideo quotidie de novo conficitur.
EandenfVipubaminglobiformammanibusefformantacinSole ficcant, vocantque Fiapud
& Miapeteca, & tunc diu adfervari poteft. Hoc modo Tapuy* pr*parant ut plurimum. Etiam
Brafilianireliqui, mifeendo poftea cum Viatà utgratior fit. Mandioca cruda etiam purgata
feinditur in tenucs particulas, contunditurque piftillo ligneo, & manibus-lòlum exprimitur,
ac dein ficcatur, vocaturque illa ferina Tini Se Mixacuruba.
Omnes autem fpeciesMandioc*crud* hominibus letlialesfontfi edantur, cxccpta, Atpì-
macaxera, qu* recens extrada & affata ad ignem vel fob cinéribus tuto comedi poteft & bene
fapit. Bmta autem omnia, omnes Mandìoc* Ipecies crudas devorant fine noxa, & bene
nutrit atque làginat, quum tamen fuccus eatum expreffus folitarie fomtus ipfis *que lethalis
fit atque hominibus.
Ex radice Aipimacaxera contufa ac coda fit potus albefeens inftar ladis ebutyrati, grati fa,
poris, fobacjdi, qui tepcftdus bibitur, & vocatur Cavimacaxera.
I 2 ' Exea,