¡i G v i l I E l M l P l S O N I S
incidifle vidi, ob materiam virulentam ad cor ufque repulfam, quod facile fit, fi pcftus, collum
& cmunitoria obfita, Mercuriilitumnonferaut. Enecare autem hominem, perfe hoc malum
fi corpus cinxerit, ego fane, quidquid authores fcribant, nondum comperire potui.
C a p . X X I I .
B>e Externii M alis quorundam Infectorum.
B i c h o d o s p e s .
M lnutiffimos vermiculos Lufitanis Bicho, Brafilianis Ttengo haec terra nutrii. Qui làepe
cum pruritu, raro cum dolore pedum digitorum extremitatibus innafcuntur. Ma-
ximopere infeftant pra cxteris eos qui nudis pedibus, loca arenofa perambulant; in qui-
bus utpotc calidiifimis vivere amant invifibiliter, fugiuntque pavimenta lythoftrata. Initio
in cute exteriori aliquandiu latitant. Mox ingenti cum pruritu, pracipue circa plantas pedum,
cutem fine noxa penetrant, inqueeaferecondunt. Nihil cum Guineenfibus vermiculis commune
habeni, qui longi, lati & albicantes chordarum ipeciem referunt. Hi vero exigui intui-
que paulo profundius occultati & veficula ortjlata inclufi, nigricantes apparent, eolque per
Maefocopium explorare oportet; (ecus enim ne àlynceo quidem exacte fatis perlpici poffunt.
Tandem ubi ad juftam magnitudinem, quod eft circa triduum vel quatrìduum excrevifle com-
pertum fuerit, tunc maxime de excifione cogitandum, quod folius aciculse aut argentea: cu-
fpidis beneficio à Brafiliano aut Asthiope, facilbmo ncgotio fieri confuevit. Ea folum adhi-
bendacautio, ut vermis membranula inclufus integer eximatur, nevitiofus humor quidam
contentus, quod fiepe contingit, dilpergatur. Tunc enim nova parti vitiatte exfurgunt accidentia.
Rupta enim veficula, ftatimnovigenerantur, qui vicinas Stillaefas partes depafcunt.
Et tunc quidem non minus calamitofi, quamilli in Guinea habentur, adeoque gangranam
ipfam intulillb memini, ut pedum digitos amputare non femel coa&us fuerim. Videre mihi
contigit in Nofocomio, cutem in calce pedis callofam, fub qua innumeri latitabant vermicu-
li, mihtibus penitus fuifferefbètam. Remedium quo pracautionis gratia Lufitani teque ac Bra-
liani inungunt plantas & digitos pedum, eft mordaciffimum illud oleum glandium, qui po-
mis arborum Acajti adnafcuntur. Quodquidemolehmfitextraaumeximmaturis&crudis
glandibus; nam fi maturuetint, qualitate uftiva caret, & guise potius delicias, quam huic
attedili remedium prsebet. Lachrymaflavsearboris Comocori diètsé admotum eidem maio
prodeft. Quod ipfum quoque gentem nauticampice navalipraftare videmus.
M a r i b o n d a L uf. Brafil. C o p u e r u g u .
INfeftiifima velpatum examina in arboribus nidificantia non at menta, led viatores,aufbgien-
tes licet, perfequi amant ; imo turmis equitum non patcunt irritata, Maripofasvà. Maribun-
das Hilpanis appellata. Nidus earum queni inramorum extremitatibus fabricant, inmedici-
nam receptus eft, atque contra frigidos affedus, turn interne turn externe potiffimum abhibe-
tur. Magnitudine & figura Europseis velpis haud dilftmilia-fiuit, fed crabronibus atque tefttis
omnibus infenfiora. Noxiahsec inibita velociffima, ipfo codemque momento, quoinfiil-
tant, aculeo rigidiflimefaciempemnt, atque mox avolant. Unde atrocilfimus dolor cum
ardore fummo exlurgit, duratque ultra horam, manente rubore&elata cute. Vix ullum fatis
prafens tarn immani 'cruciami exiftit remedium conveniens, quod pars eorum balfamiS in-
digenis, atque refrigerante quodam unguentcxde Imboiba; pars cauteriis potentialibus, calo-
rem extrahendo praftat.
M o f c i t e s Luf. Braf. M a r i g u è .
A Liud porro genus damr vermiculi alati nigrum, adeoque parvum, ut tadus fenfu po-
■d tius quam vifuspercipifoleat. Culicummore gregatim volitant. Nunquam apparent
nififumma exiftentemalacia, idque velpertino tempore potilfimum, circa fluviorum ripas
inter paludofas illas arbores Mongues diitas, hserent. Merito ab omnibus pariter incolis exti-
mefcuntut lrac inibita moleftiflima ; quippe adeo exercent & lancinant agricolas, ut non folum
membra eorum nuda, fed&leviter veftitamorlu doloroloinfeftent, acuumque mucro-
nesreferant. Scapha fluvium lento gradu afcendentibus mecum Hilpanis, adeo intumuerat,
veficifque ac rubore confperfa erat nobis facies, ut à familiariifimis ne quidem dignofceremur
amicis. Aithiopem jufiu domini lui palo alfixum, perque integrdm noitem (mirum lupplicii
genus) reliitum, poftridie delirio captum, ex meris doloribus, memini. Peregrinantes per
defèrta
DE VENENIS ÉO RVMq_V E A n T I DOTI S L I B. I l i , Jg
deferta denfaque Brafilise nemora, quo defatigata aura marina vix pcrtingit, prafentiorera
cautelam non ampleituntur, quam ipfum ignem integrolque rogos : tum quoque ballàmum
Copaiba & Cabnberiba, quibus membra nuda inungunt. Ante horam unam atque alteram,
humorcs & punitane evanefcere folcnt, modo non nimia friitionevelfrigidsafpcrfioneirrì-
tentur partes latfse. Dolores appórne fedantur mucagine carduilittoralis, tum&herba pagi-
mtrioba&clmbaiba, cseterifque ejufdem generis fuccis inlpiflàtis, quae frigida & anodyna qualitate
pollent. .
G . U I L I E L M I P l S . O N I S , M . D -
L I B E R T E R T I F S,
Q u i a g i t ’
T)e Venenis eorwnque Antidoti. .
Agno venenorum proventu, quibus paflim ammalia, piante, ac mineralia
turgent, univerfus Orbis terrarum luxuóat. Prater primum Natura inftitu-
tum accidit, ut quiddam alicui fit malum & noxium. Nam quod multis ali-
tyiento, quibufdam eft veneno ; ac viciflim, quod uni eft veneno, ut cicuta
homini, quibufdam animalibus ut Capra & Sturno eft alimento. Sic radix
altilis Mandihoca à venenato fucco nondum repurgata , homini lethalis,
equis &bobuscieterifqueanimaritibusnutrimentumprabet. Celebris quoque
iila barba Mimóla Utautri diíta, oves & capras pinguefacit, interimit homines. Bafilifco
venenum eli naturale & aliis animantibus minime. Non autem Plinio affentiendum, qui in
eum finem à natura produci teftatur, ut iis pro libitu homo, incurabili vel animi vel corporis
morbo detentus, utatur ac violenris toxico haufto crucianbus devine finem imporiat.
Nifi hoc forte atttibuendum huic genti Barbara, artibufque Magicis fupra modum dedite Se
in omnibus prope venenis dignofeendis mite l’olerti, quibus hoftes & focios, lucri aut libidi-
nis caulà, pari forte exftinguunt, Mancipia illa ex Africa hue deduèta, ubi horrendi yoti compotes
fieri nequeunt, cum dominorum vira infidiantpr, duriflinra fervitutis jugi , inedia; ac
variarum calamitatum impatìentes, ad unicam illam libertatis viam, nemini non perviam,
confugiunt. Veneno ubique obvio, fibinjetipfis atroces manusinferunt. Gratulantes libi natura
renuntiare, vindiitamque, dominis plus jufto feveris, reponere. Sed hxc , relitto ab-
nfu, fecus interpretaridà funt :■ ciim animali non folum rationali, fed & irrationali inftinètus
fitdatus, per quemcreatis omnibus dextre utatur , bona & vite utilialbligat, fugiatqueno-
citura. Ecquid enim, per Deum immortalem, ex quo non aliquam percipiat udlitatem : ex
ipfis viperis adverfus viperas conficit Antidotum, quo venenis omnibus & venenatis morbis
refiftat. E x Mandihoca radice; maximo fcatente veneno, optimum alimentimi non lòlum,
fed & Antidotum concinnatur. A Scorpio, Scolopendra, Colubro, reliquifque Serpenti-
bus ictus, ab iifdem petit remedium. Elephantiacos viperarum efu frequenter finitati refti-
tutos Galenus audtor eft. Nec exiftimandum benignam naturam remedium denegaflb, ubi
morbum invexerit, fed ornili veneno alexipharmacum indidiflb atque oppofuilfe. Bafilifci
lethifero veneno, muftelse virus, falivamhominis jejuni,Serpenti, Vipera, Scorpio cste-
rifque venenatis adverfari cònftat. Adeo placuit Natura nihil eflb fine pari. Equidem vix dixe-
ris venena an alexiteria pluta fint pronata ; & ubi fpecificum incognitum , Diafcordii Ss
Theriacre ufus, vicemfupplet. Sic folia, flores & fruftusHerbarum Tangaraca & luqucri] ,
venena Brafilise facile prima, propriam fuam unaquseque radicem, oppofitum habet Antidotum.
Bufoni Cururi aliifque infeètis venenatis, folius 2yhambt decantara illius Panacele
fuccus fuffuliis, prafentem mortem infert. -Plurima alia hujulmodi hic producuntur, Barba-
ris multo quam Europxis ac eruditis, notiora. Qui viperarum pinguedinem & capita, tum
& integra infeèta quae vulnera intulerint, ex arte parata, auda£ter& felici cum fuccelfu, venenatis
icVibu.s applicant. Adeoque per ipfos cifre!us comprobare nituntur in omni venenato
contineri fuumA.ntidotum. Videatur locus Galeni lib. n . de Simplicib. cap. de Dracone
marino ; & libr. de Theriaca cap. 1 1 j
Quamvis autemoccafionemultoties defideratamulta nondum explorare licucrit, ea ta-
men quae alTequi atque addifeere potui,- pofteris ulterius indaganda relinquo. Nec enim facile
cft veneni lpeciem cito diftinguere ; neque etiamfi cognofcatur, protinus illius proprium
alexi