* Radix coda cum carne gallinacea vel alia, tingit inftar croci optimi & bonumfaporem illi
conciliar. Car. Cluiìus judicat Bixam OviediExoticorum lib. i n . cap. 20.
A n n o - ì a t i o . Fr.Ximeneseandemplanramaccurate defcribitinArborumclafle.
chiotl, inquit, quam aliqui vocant Changuaricam & alii- Pomaqmm, eft arbor mole & trun-
co, figuraque omnino Aurantia: firnilis; foliis ulmi quoad figuram, aiperitatem & colorem
Truncus, cortex & rami flint fubfiirci vergentes adviridcm colorem, materies TpinoTa&
candida. Flores fert grandes inmodum ftellarum quinque foliis diftinótos, coloris candidi
vergentis ad rubrum. Frudus iunt fimiles calicibus caftanearum, forma & mole exiguariftn
amygdalarum adhuc virentium, quadrangulares pene live potius quatuor protuberantibus'
lineis per longitudinem difcurrentibus diftindi : qui ubi maturuerint dehifcunt, & oftendunt
certa grana valde rubra, Umilia granis uvarum, fed rotundiora. Nafcitur in regionibus seftuo-
fis, uti Guaxaca, Teguantepec, Hua^aqmlco, locismagis lìccisquam humidis. Refrigerat in
tertio gradu, cum aliqua ficcandi & adftringendi qualitate. Barbari maximi faciunt hanc ar-
borem, eamque colunt circa tuguriafua, virettoto anno, fmdumautem fert vere: &tum
materies illius c#di folet, qux utilis eft ad ignem eliciendum inftar Silicis , confricando
inter fe. Cortex idoneus eft ad funes & rudentes, qui robuftiores iunt cannabinis.
E Temine conficitur tindura coccinca, qua pidores utuntur & tindores, quaeque valde cele-
bratur. Vtilis quoque eft in Medicina, nam cum aqua aliqua ejufdem temperatura: haufta aut
foris adhibita, mitigat seftus febriles, fiftit fanguinolentas dejediones, difcutit tumores & ab-
fceflus, quapropter commode mifcetur potionibus refrigerantibus, atque etiam cibis. MÌA
cetur quoque delicata potioni è Cacao, ad refrigerandum & bonum colorem atque faporem
illi conciliandum. Mitigat dolores dentium è caulà calidanatos: promovet urinam, ièdat
fitim, & non defunt qui loco Croci cibis admifeeant. Tinduram ex frudu faciunt hoc
modo: Sumunt grana bene matura, caque infundunt aqua calida, &ex fublìdentiatabellas
quafdam conficiunt, ut folet fieri_ in Annir : adeo vifeofa & tenax eft tindura, utresquaVis
Temei illa infeda, numquam colorem deponat : adftringit & aliquantum, quare mixta Cum
refina fanatfcabiem& plagas: corroborai ventriculum, & fiftit liqatcriam cum corticibus
Cacao mixta, auget lac mulierum, & cfficit ne Chocolate quantavis quantitate haufta-no-
ceat: illius quippe ope facile digeritur fine ulla cruditate. Eadem cum urina mixta, tam pertinaci
colore tingit lineos pannos, ut in pofterum elui non poflìt. Mac Me.
Meminit & hujus pianta: Oviedus lib.vm. cap.vi.
Tihdura autem qu<e ex Temine fit magna copia jam affertur ad nos ex Inlulis & America:
continente, & vulgo ab Anglis & Belgis appellatur Orellana : Barbari autem aliis atque aliis
nominibus indigitant; ii autem qui Brafilias continentem qua Ardum ipedat incolunt vocant
Rotteti (quod nomen convenit cum Vrucu) & Iniulares illa cutcm inungunt eleganti®
caiiTa. Obfervandum tamen duplicem tinduram ad nos afferri, unam fimplicem & perfe-
diifimam, piane coccineam, cujus ufiis eft ad fucum faemìnarum, eft enim elegantiifimus color
& valde pertinax : alteram cum refinis mixtam & in m'agnos globos coadam: cui &
credo Ìucciim radicis admixtum elle, tingit enim magis croceo colóre, quam miniato ; hujus
autem in cibis aut medicina ufiim non puto ita tutum effe.
C a p . IV .
Comanda ouira. (¿Araca iba. Frutex hmominatm. <iAIter. h a . o
/ “ 'O ma.n d a G v i r a Brafilienfibus: Arbuftum leu frutex ferens Phafeolos; cortex
^-filliusviridis, lignum leve atque fragile : in ramis autem habet multojramuloslùrreftos,
lèlquidigitum longos, dircele libi oppofitos, fed paria alternatim polita, in quorum uno tria
flint folia oblonga, acuminata, foliis Salvi® acutx fimilia, inferne albicantia, fuperne viri-
diora, & ad i a riunì inftar ferici devia, conlpicuis venis prsedita, in altero flores lèx, feptem aut
o fto , magnitudinenoftratiumPiforum, foliis duobus lurlumverfus cum luoinvolucro &
uno deorfum, quod maximum i Iunt autem flores lutei coloris, & folium illud maximum
deortùm verfum, inferius rubris venulis pertotum infignitum. Flores fequuntur flliqu® com-
prelf® & quali contort®, quarum quselibet continet quatuor grana phafeoli, alba, noftris pilis
paulo minora, qu® coita bene làpiunt ac alvum laxant, ideoque Brafilienfibus in frequenti
.flint ufii, & Lufitanis quoque. Florent ac fruftus ferunttoto anno.
A r a c » i b a Brafilienfibus; cujus fruftus jpfis dicitur Anca miri ; Belgis autem
|3:upniCU Frutex eft, Ugno, foliis & floribus ut Guajaba arbor, fed magnitudine & fruilu
differens. Eft enim ejus fruftus magnitudine pruni, qui per maturiratem flavelcit, & car-
nem habet albidam cum multis granulis parvis.. Boni eft faporis, fubdulcis fed nonnihil
adftringentis. Silva: hic, hifee frutìcibus, plen®. Radix hujus fruticis coita in aqua & pota
mirifice'medeturdyfenteri®. Fruftus
Fruftus cumfaccharo mifcetur in confervam, qu® confiftentia, colore & fapore quoque &
qualitatibus fimilis confèrva: Cydoneorum vulgo marmolada.
F r v 7 e x (fèu potius vifeum quoddam, caret enim prò-
prio caudice & radice/111 aUis ftuticibus autarboribus nafei-
tru:, nimirum ubi progerminat, ibirotundus eft tuber in arbo-
risramo. Nafcitur autem & inmultos ramosdilpergimr, li-
gno fragili, interius flavefeente, & ruffam medullam habente,
exterius vero corticem ex brunno nigricantem, multifque
ftriis ac maculis notatum. Folia fert figura vomcris, oppofita,
craffà, làturate viridia, in extremitate quali linea rubra circum-
d'ata, nervo lècundum longitudinem paulum conlpicuo, & venis
tranfverfis profunde fitis, vix conlpicuis. Flofculos gerit
multos juxta fepofitos inpediculis brunnis, fex folioliscon-
ftantes acutis, auguftis , ex flavo rufefeentibus, paulum deorfum
incurvatìs, in medio autem habet aiiquot ftamina lutea.
Folioli’s florum decidentibus, calix florum fere Cariyophyl-
lumaromaticumrefert figura & colore. Super floribus hujus
fruticis frequentilfim® reperiuntur avicul® Vvanombugh, ibi-
que fclopeto decuti pofliint.
F r v t e x (cujus AuOtor hanc qutfym dat Iconcm, fed nomen filet) in modum piri Silveftris
crefcens,lignofragili, corticecinereo. Folia
fertpyrifoliis fimilia,denfa, fuperiuslplendi-
de viridia, inferius dilutius, alternatim ordine
qu®que fliopediculo craflo, brevi appenden-
tia & deorlùm inclinata. In extremitate ra-
mqrum proveniuntquatuor, quinqueautlex
in racemum difpofita corpufcula ellyptica,
pilo majora, qu® fefe aperientia florem pro-
munt habentem quatuor folia alba, craffa, exterius
ex albo viridantia, magnitudine iych-
nidis, inter autem h®c folia in circulum difi.
polita flint ftamina alba, alta,centum viginti
&fupranumero, fefquidigitum longa, fililè-
rici crafli craflitie, fuperius flavefeentem lpon-
adjunftam habentia. In medio autem
& horum ftaminulorum aliud ftamen
duos digitos longum, fortius, flavefeens, ereftum ftat, fuperius habens Cylindraceum capitulum.
Ita foliis florislùpereminent ftaminula alba,
ftaminulis autem ftamen hoc longum, medium.
Et flos ad vifum jucundus eft, lùavi rofe odore
prxditus, fed non ita forti.
Foliis & ftaminulis albis decidentibus, rema-
net medium ftamen in cujus extremitate è cylin-
draceo corpufculo (reliqua neglextt AuBor fup-
flere.) Ramulos hujus plant® adpenfos habui in
mufeo meo adlibros, noftu ad quemlibet exor-
tumpediculicujulquefolii, ut&ad quodlibet fo-
lium floris exfudarat guttula cryftallini lplendidi
humoris, quali plant® affixa eflèt, lèminis majoris
linapimole.
Iu a Brafilienfibus, eft frutex eodem modo
crelcensquo Iurepeia, fimilique ligno, fed lolet
altius affurgere. Caudex Ipinolus ac leni hirfutie
prxditus. Foliainordinatepolita, pallide viridia,
oblonga, non ita laciniata ut Iurepebs, leni hirfu-
tiefeulanùgineinfefta.
Flores itidemfert utlurepeba, lafteos, quinque
foliis conftantes, inftar iteli® expanlòs, in medio
• autem ftaminula lutea Iunt erefta.
Fruftum fert magnitudine majoris pomi vulgaris, rotundum, initio faturate viridem ac
brunna