4 4 G V I L I E L M I P l S O N I S
tibus. Peculiare huicmalo antidotum noadum eft inventum. Quapropterhiec aliaque com-
munibus alexiphatmacis tarn exoticis qu.un indigenis, exturbanda funt.
S c o l o p e n d r a . A mbva. S c o r p i o .
Scolopendra grandes & exigua:, ut & centipedes hirluti Ambun did i, ac arcuatim repentes
ad V enenatorum ordinem referuntur. Illie a:des,hx
'filvas pe^reptant, olerumquehortenlium frútices non
folum, fed & homines infeftant. Scorpiones Europsis
funt fimiles, licet non jeque noxii, proinde idus eo-
rum cutam minus difficiles. Verum cumhorum trium
infedorum natura & curano ab Audoribus paffim
ante me tradita fint, ncc quicquam ad ulteriorem illu-
ftrationem occurrat,acquiefcam.Quippe folum oleum
quod eorum viventium qualitates abforbuerit, contra
morfus vel idus cum fucceifu applicatili.
N H AND V G V A C V.
ExAraneorum genere infignis5c ftupendsmagnitudinishic reperitur (forteidem cujus
Plinius meminit in Indiispalferis magnitudine confpici ; qui in ruderibus & veterum arborum
concavitatibus nidificat, Tibanduguacu appellatus. Eum cxterorum minorum ritu texere non-
dum compertum eft. Exuvias deponit ; niger eft hirfutus, dentibus acuminatis & pralongis armaras,
ob pulchritudinem & ufum in pretio habitis. Irritatus venenatum aculeum cuti.infigit,
ita tenuem, ut vix confpici poffit. Hinc tumor Uvidus non fine cruciarti, multoque dolore ex-
fbrgit. Nonnunquam ratione.partis percuíte &iymptomatumihpervenientium malum adeo
exaiperatur, ut incurabile reddatur, omnibuique remediis, cum ab Indis, turn à me inventis,
prorfusrefragetur. Proinde ratio habenda ut vulnus dilatetur, remediaquepaflimex officinis
& authoribus perita, forinfecus & intrinfecus adhibeantur : Inter quae fit Cancer Aratu prapa-
ratus eodem modo iicut in capite de Pifce (¡itivibdjw.t fumdidurus.
P i s c e s V e n e n a t i .
Inter planos Pifces cartilagíneosdanturPaftinac3emarinae,Torpedinum &Rajarum Ipe-
cies, teves, csruleae, fine fquamis vel ac-uleis in toto corpora, praterquam in caudae principio
, ubi duo breves non ferrati, fed ad fagitra figuram formati apparent, ac proinde hi Pifces
ànoftratibus merito j^íjlflaCCt; à Brafilianis Nartnari appellantur. Iconem vide apud Marc-
gravium. ISton procul à littoribus degunt, vefcuntur Pifcibus, quibus ex occulto infidiantur,
radiumque iis infigunt, quo ablato edules funt, ficut fere omnibus illis terreftribus & marinis
pecoribus contingit, quae idu vel morfu tantum venenum infundunt. Pars vulnerata infeftiífi-
modolore, aliquando& paralyfi mifereafficitur. Anaculeus etiammortua paftinaca vires
fuas fervet, atque non folum in animantes, fed & in faxa & herbas, exferateas, ficut Oppianus,
ffilianus,& alii teftantur de Europaea paftinaca, ego nondum comperi. Dolores fedanmr optima
illa radice CMangue affata, eodemque modo ficut in idu Pifcis2Y><p> diduni eft. Dein dilatato
vulneriejufdemPifcis jécur,& teli ipfius ciñeres cum fucceffu applicantur. Ita uthic
quoque Pifcis veneni fui antipharmacum in fe habere videat ur.
De Brafilienfi Torpedine, ejufque malo, vix ad horam unam atque alteram durabili. quia
cum Europea in plerifque convenit, iifdemque remediis & eodem modo curatur, particula-
tim nuncagcrefupervacuum duco.
M o v c i c v.
M o v e i c v Brafilienfibus, excrementum maris pellucidum; pulchrerubrum & levifii-
mum ; bulte inftar, figura varia, liuqc o vali, nunc triangular! fere, aquis fupernatat ; flatuqiie
intus contento turgidum, ftrepitum edit fi vi rumpatur. Qui nudis pedibus littora ob-
ambulant, bullamque hanc venenatam minus provide conculcate , magno dolorofòque
ardore
D B V b N E N I S E O R V M Q_y E A n t I D o t I S L I B . I l l ,
ardore afficiuntur in plantis pedum licet callofis. Ad horas aliquot dùtat malum, invito
quovis remedio refrigerante & anodyno , ad quod confugiunt tepe fruftra : <yro feficius
caufticis & calidis ad extrahendum ardorem ufus fum: applicato mordaci ilio oleo cattane»:
de Acaju diifoluto inlpiritu vini.
ÌÌ I Q^tJ i.
Noxiis pifiuibus annumcrantur quoque uterque illi, qui Niquì dicuntur Brafilienfibus.
Aculeis in capite &dorfo prediti funt admodum noxiis, quibus irritati, tanta vehementic*
pungunt, ut dolor non iblum intenfüs inde èxoriàtur, /ediiiernbrunàpàràiyticilrn prò teni-
poremaneat, prasiertim fi telum (quod aliquando fìt)'in parte vulnerata relinquatur. Praiièn-
tiifimum remedium eft, dilatatio vulneris, applicata mox radice CMangue aflàta & contufa.
Unde quidem dolores in inftanti exacerbantur, ied mox ceffant.
Hadenus de Natura Serpentum eorunlque animantium, quai morfu vel idu virulente*
hominibus infidiantur & toxico fuo noccnt. Quibus calidas Se humidas hafee regiones abun-
dare haud mirum eft-, quod pauca agricolarum induftria ex culto:, tìee vifrìgorisà Venénatis
& noxiis animantibus repurgata:, ex in immenfum multiplicentur. Nuhc ad illa Venena quee
intra corpus afliimuntur defeendamus. Quse quidem duorum funt generimi, riempe vene*
nata tantum, veletiam manifefta qualitate nocentia. Utriiqueiuaremediorum genera, ma-
nifeftas vel occults qualitatis oppofitafunt, qua licet diverià, tarnen in curandi modo cön*
veniunt. Nam cujufcunque generis Venena ore percepta, fi in prima adhuc corporis regione
hareant, per vomitum & clyfteres exturbare convenit : fin in cörporisreceflus abierint, cir-
cumferentiam verfus trahuntur. Interim cor adverfus hoftem admiflum, muriiri debet, modo
vera& infallibilia figna veneni intus aftlimti compareant. Non enim ¿eque manifefte hic atque
in morfu vel idu Serpentum morbi caufa feprofert, fed fere latet, quia qui venena fubmi*
niftrantVariis technis dolumnonfolum tegunt, fedexecrandisartibus, nòvas quotidie mix-
turas comminifcuntur, applicando adiva paflivis, & qualitatibus, aut addendo, aut de*
mendo, ut longo tempore poft, figna illa & iymptomata ulla vixfe prodant. Nec enim (ut
fieri folet iis qui forte improvide fimplex aliquod venenum hauferint) femper animi &viritim
defedus, cordisanguftia, vertigo, vomitus, torvusaipedus, aliaquefimiliafubfequuntur,
ficut Galenus docet cap. v i. de locis affedis evenire. Quid; quod fubinde vix ulla primis
menfibus triftitia aut leviflimum ¿egritudinis indicium in illis notetur. Donec tandem longo'
temporis intervallo, ungues & corporis extrema livere incipiant. Aliquando nihil nifi poft
mortem exteriusapparetprorfus, atque unum vel alterum vifeus corruptum àctabidiimper
anatomen fefe offert. Cur Se quantum venena latearìt docet Thom. il Vega Com. in loc.
Affcd. Utinam Barbarorum nequitia numquam exeogitaflèt tarri-petnicioios horum ve-
nenorum abufus, minoriquefolertia preparare noviffent * ut ociusvel tardius operarentur.
Nam licet obmajorem velminoremfubjedi refiftentiam, eaarte concinnare ilìa neiciant,
utftatahorainterimant : tamen ut experientia potius quam ratione conftat, ignaviorem cife
cicutxacopiioperationem, quam arfenici aut iublimati: ita venena illi habent velfimplicia
velcompofita, quaeexhibita&admota admenfesaliquotfepultamanebunt, antequamfuas
facilitates exerant. Unde liquet venena haud una cadcmque ratione operati, nequeredaad
cor iemper ferri, led cam partem maxime occupare, cum qua occulte inimicitiam exercent:
Cum alias tefte Avicenna oporteret omnia venena elle frigida & ficca. Nani ficut Solanum
&Hyofciamusj ita quoque fclpifciculi Guambajacu cum capite antipathiam habet. Fungi &
Mtwipuera nervos infeftant, ipafmos convulfioneique mortiferas inducunt,
F } Yuppii