36 G V I 1 I E L M I P I S O N I S
camcntis quam epulis procul effe jubent, ne virulentia & incendiura invalefcant. Ego tamen
nimium reftigerantium ufum aliquando noxam intuliffe expertus futn, quod tonus genitalium
inde debilitetur. Semper enim condonandum eft Empinéis, utpote exquifitioribus inexhi-
bendis medicamentis quam in diftinguendis morborum caufis. Qujppe ficut ex his me-
dendi formulis appatet, profluvia genitura cumGonorrhais videntur confundere. Quod
qui levitare velit, adeatPlat. Ob.pag.7z9.' Lang.Epiftlz.1. 5-S0lenand.pag.199. v. 4 5 .Hof.-
pag. 5 4o.Quocirca in Gonorrhaa virulenta malignitate exturbata fubfiftunt petitiores,quando
jndicatio aftringendi, confolidandi & ficcandi eft. Quod quidem optime fit balfamo Copaiba,
faccharo vel oleo olivarum difloluto atque per os & penem in jefto.
C a p . X X .
De Vulneribus & Dlceribus.
'T 'Am e tfi pleraque vulnera & ulcera ejuícfem fere natura & curainnovo hoc orbe ac in
-I patria exiftant; ea tamen in quibus differunt, filentio preterire nolui. Sicut enim in mul-
tismalis internis confiderandum qua infra hepar fint-autquaiupra; ita maxime in extcrnis:
Quaiupernefunt, precipueincapite, multo benigniora & curatufacilioraexiftunt. Turn
quod ab humorum peccantium affluxu libera,turn quod capitis vulnera aeris calidioris beneficio
& fola muñdificatione reftituantur faépe. Ea autem qua in inferioribus partibus corporis,
maxime in pedibus exiftunt, difficiliima curationis funt; partim ob perpetuum defcenfum
& mobilitatem calidi humoris in acrimoniam degenerantis; partim ob facultatem reten-
tricem debiliorem. Atque hac quidem veriffima deprehenduntur, fitempus anni refpon-
deat, nimirum conftitutio calida & húmida; affate enim ficca, fponte velfeliciusfaltemcu-
rantur. Quid mirum, fi hac regione qua toto coelo ab Europa diftat, vulnera & ulcera
aeri expoiita, diverfum quid & peculiare habcant, cum authores paifim teftentur, non-
nunquam ob diverfum urbis autregionis fitum, aut pejora, autmeliora tum capitis, tum
pedum malafieri. Longa experientia obfervatum eft ab Incolis, oleis, unguentis aut empla-
ftris, minusprofici quaminEuropa, ob impeditam perfpirationem halituum. Haud facile
fedimoveripatiunturàvegetabilibus qua aftringendi facúltate poilent; etiam tum, cumob
malignitatem altiorem, ad /Egyptiacum. pracipitatum, alumenuftum &fimilia afcenderc
debent. Tamen ab ipfo principio ufque ad curationis finem, fiveloci affefti corruptelse, five
vicina ’carnis mollitiei invigilantes, nativasfuas aftrigentes & flecantes herbas, refinas & pul-
veres non deferunt. Quodcordatiores, pramiflisgeneralibuspurgantibus, tentant. Avino
& fru£tu imprimis ilio celebri Ananaß, fibi cavent. Quia non folum curationem vulnerum
£% ulcerum remorari, fed & in pejus difponere, recidivamque facere conftat, quod calore
infenfo humores accendat. Diata uriqite ìllis tenuis & refrigerans effe folgt. Porro iis, quibus
recensÉnfiida funt vulnera, duo precipue hic obfervanda funt. Primo àftum diurnum devi-
tent, ne fanguis attenuetur, venarumque orificia aperiantur, quod ingenti virium ¡aclara
ob diifipationem ipirituum & febrilis caloris accenfionem in caftris aliquoties contigiffe
memini. Deinde ne noftu fub dio cubent, unde maximam calamitatem, fpafmos, convulfio-
nes mortemque ipfam pofteaincurrant. Cum vero in curatione vulnerum & ulcerum Lufi-
tani plerique & Brafiliani peritiores longo ufu fadi, & filvas remedtorum quavis regionis
parte, omnique anni tempore fibi inpromptu habeant, eaproferamquaoppidoapprobata
&ànofttisrecepta, longaquererum experientia confirmata funt. Optato fucceffu baliàmis
illis fragrantibus Cabureiba & Copaiba, vulnera reftituunt, haimorrhogiamque non tantum fi-
ftunt, fed & interne ac externe exhibita nervis opitulantur. Gummi illud preftantiflimum
admodumfamiliare, Icicariba (quodElcmni veredixeris) nervorum & capitis affedibusprae
cteteris remediis medetur. Tipioca auteftì, ficut pota fluxus fanguiflis hepáticos & dyfente-
ricosinternoscoercet, Sdncraflàt ; ita haimorrhogias à vulnere concitatas, five haufta, five
plagis emplaftri aut cataplafmatis forma applicata, mundificjt, temperat & ljn a t, quodex-
cellens remedium fi tamen fimplex exhibit um minus profit, opiatum aliquod admifcenduni;
ut coagulentur fímul humores moti. Porro fuccum ex arboris Ambaiba fummitatibus cxpref-
fummiraoperariperhibent, quippe graviifimis quoque inftillatus vulneribus/blatium adfert.
Populare eft medicamentum hoc corroborans, mundificaos & exficcans, quod ex radicibus
Arac a & Limoniorum myrtique foliorum fucco fit. Communia deniqué funt remedia, folia
Nymphesc, Lavapratos,Iuripeba,eorumepic decoda, Figuero d'inferno,Herv a doT^ofa Senhora,
Pagimirioba, Cmpouna, Ambaiba, Tapia, Folhos do Spinbera, fuccus Hacoveiri, aliaquc pene infi- ,
nita incolis ufitata, de quibus mox in hiftoria fimplicium. Addantur, fi fimul pedum tumores
adfint, balnea vel fomenta ex corticibus arboris Cepipira, fummitatibus Aninga, Myrto Glvcftri,
d b M e d i c i n a B r a s h . L 1 b. II. 37
B i l l %‘f i urtnha > Guabiraba, Camara & fimilibus. Gangrenam, Europa* relidis remedus,
fohs fohis recentis Tabaci contufis, tones ab Empiricis reftitutam vidi, quippe majores facile
rpfis redeunt frudusmcuranone multorummalorum, ex ufu foliorum viridium eorumque
fuccis & oleis ; quam csteris orbis incolis, ex fumo exficcatorum. Furunculos & Auofte-
mata maturare folent foliis Araticu vulgaris, Bredos, Bulger a , Pagimirioba, Her va MimoCa 6c
bulbis Lilii Brafilienfis, Meeri didi : Turn & radicibus mirabilis Peruana: rubra:. \
C a p. XXI.
D e T a p u lis & Im p e tìg in e.
TNtèrvitia Cutanea npndum Scabiem, -Lepram, ElephantiafmobfervaRecontigit, ficut in
Agypto aluique fervidionbus regionibus graffati tcftatumeftab Autoribus. Scd papulae
feufudamma, quibus cutis exafperatur & rubet (vulgo De Hoot^ont) advenas fereomnes
recens Brafiliam lngreflos, gemoque imprimis largius indulgcntes, fummo cub prurituin-
vadunt. Vid. Tulpn Obf 44.1.3. U x puftulae totum corpus fepenumero arrodunt, to q u e ac
totam ventns regionem occupant,utZgna dici pofiint. Quod malum.balneo quidem
aquie marinjc fngidae cum limoniorum fucco compofito, abolere plerique ftudent, fed minus
tainen confuetum eft exhibere quod ardores intropeliat, feu frigidie lotione, balneoque nimis
aftringenti id fiat, five per fortiora purgantia acrem humorem à circumferentia revocare infti-
tuas. S i vero malum minis excrefcatjongiufque ferpat,leves admodum & faciles purgationes
hepatis calorem, fentinacque corporis, mefenterii fcilicet,
obftruaiones tollant, ut funt,fyrupus ex novem infufionibus & ex cichoreo cum Rheo. Cre-
mor tartan 1 amanndi. Decoda radicis luripeba & limoniorum quas cichoreiivicem fupr
f CA\°m ? mclat^ueiteruminfi^ndumeft. Externisitautare, utfudorccrebro
abfterlo ,fubuculam frequenter mutes. Mox fomentis ex aqua fulphuris & nitri, albumine
ovi, ferpmibus fngidis majoribus, cum aceto & limoniorum fuWò codis, immiiTo lintea-
mine, corpus defrices. Qua, licet primo atta&u acres fiepe dolores excitent, cutemque
vellicent, ftatim tamen celiare folent 5 quos, fiquisimpatientiorferrenonpotueritjeorum
loco, balneo tepido ex refrigerantibus & emollientibus herbis utatur. Sciendum eft, quod
plerique quamdiu hoc malo tentantur ac pruriunt, à multis morbis fint immunes, acpro-
ipere valeant. Quamobrem qui haec incommoda fanitatis gratia aliquatenus obdurarema-
lint, meo quidem judicio rediusfecerint. Ante omnia moderatam vivendi ratiònem infti-
tuant, ciboque acpotu frigidiore utantur, ut materia attenuata, felicius per fudores evoce-
tur, ne ex intempeftiva ilia materix biliofa; repreifione ad interna, fiuxus ventris Dyfenterici
enafcantur, quod aliquoties fadum memini. ■
Qmim vero eruptiones hx biliofic per porosexitum fibi quaerentes, intra cutem detentae,
vique fngoris aut auras fubito admiifae repreifie atque obftrudas in acres & igneos halitusde-
generent, cum multa materia ialfa 6c adufta, in orbem quafi fc cogunt & conglomerantur,
pertinaciterque ad annos fx pe cuti adhaerefcunt. Et tunc quidem perveriàm & plane alienam
naturam induunt. Aliquando autem mobiles puftulx iejugatae non fine cruciatu, maximoque
fcalpendi ardore ac pruritu, precipue ceftate juvenes ut plurimum infeftant. Has Ifting-toOjm
noftrates, Lufitani Empige ab Impetigine vocant. Quando inftar Herpetis exedentis, ali-
quandiumalumduraverit, externis iupradidis facile refragatur. Inter topica tamen remedia
quie requiruntur exadiifima illa graminis junceiipecies, Ervad’Empige dida & Siliqua; fil-
veftres longiflimae, inter fimplicia defcriptx^primarium obtinent. Horum attritu morbus
non leviter emendatur, imo in totum nonnunquam tollitur. Interdumlocus aifedus mutatur
& aeque vehementer poftea hominem fi ab interna caufà foveatur, divexat. Quamobrem
medicamentum compofitum ex fiiccis fupradidis adlavamenti vel^unguenti formam, parti-
bus affedis applicuiife, eximiam utilitatem praeftitit. Ree. fucci graminis &filiquarum prae-
didarum partem unam, fulphuris vivi & nitri partem dimidiatam, Turbith. albi par umung.
refrigerantis caphurati partes duas. ( Vide porro remediorum infignium copiam contra impetiginem,
quam Baulu*<v£gineta & alii nobis fubminijlrarunt.) In tradu Paraybienfi exercitatiores in-
cols nullum remedium praeferre folent cortici Cebipira, cujus affridus & lotio, ficut fca-
biem, maligtiaque quae vis ulcera exficcant& curantj ita abftergendi beneficio hanc quoque
impetiginem feliciter reftituunt. Multoties tants malignitatis hic aifedus conipicitur, ut ve-
nsfedionibus, purgationibus fudoriferis ex iàriàparilla fimilibulque remediis, & dixtx refrigeranti
, licet rite inftitutis, vix cedat. Tunc curationem nifi per ipfum Mercurium, tanquam
propriumantidotum,nonrecipit. Ex quo tamen intempeftiveintus aut externe fumpto, non-
nullos ardentioris pruriginisimpatientes in morbos animiq; deliquianon fine vits difcriminc
B s . inci