eo modo Iplendens. In centro autem folii, ubipediculusinferitur, in fiiperiori fuperficie feu
ftellarubra, è viridi fubflava confpicitur, nimirum quafi centrum omnium nervorum dilute ■
virentium & fubflavefcentium, quiperomneslacinias fecundumlongitudinem extenduntur
Exteriore theca aperta reliqua: minores fucceffive fe aperiunt & fimilia folia exhibent. Elores
prodeunt hoc modo : in brevi pediculo, ex caudice fuperiori, ubi folia ftant, enafcuntur qua-
tuorautquinque, juxta fependentia;farciminum inftar, cyhndracea corporal fex, feptem
aut novem digitoslonga, pollicem humanum craiTa, intus cava, & conffantia goflypio,mol-
lia exteri'us autem acinis brunni coloris ut flores fdiginis noftratis ; his decidentibus acini illi
au^entur, ac fiùnt coloris Qutm Auttor no?i appofuit) dentibus detrahuntur, ac commedun-
tur! Cito admodum hx arbores in eximiam altitudinem afcendunt. Piantavi fèu tranfplantavi
ùnam in hortum meum, vix femipedèm longam ac tenellam menfe Augufto anni 1639• &
annuo fpacio excrevit in decern pedum altitudinem & craffitiem novem digitorum.
Ignem fine pyrite & chalybe ita eliciunt Brafilienfes : fruftum ligni aut potius radicis hujus
atboris fumunt exiiccatum, in eo faciunt foraminulum, huic immittunt bacillum faftigatum
ex duro aliquo ligno & quafi terébrando circumagunt, pedibus fruftum illud immotum te-
ncntes, ac applicantes folia ficca arborum feu goifypium, lie eliciunt ignem prout libet&
ubiquefocumpofluntftruere. r
Ambaitinga ipecies Ambaibae, arbor eodem modo crefcens, & fimilia habens folia, nifi
quod fuperius faturate , inferius dilute viridia funt : non fert fruftum.
I a n 1 p A b a Brafilienfibus, feu
Lufitani efferunt Icnipapo : figura
convenit Fago ; corticem habetgry-
feum feu canum ; lignum fragile &
medullofum : Rami frondibus veftiti
oblongis linguae bubula: figura , fed in .
utraque parte faftigiata, fex,feptem,
oftp , aut novem juxta fe difpofita,
unum aut etiam fefquipedem lon-
ga , fuperius fplendentia ac dilute vi-
rentia, inferius faturatius & nonfplen-
dentia.Florem fert Narcifli aemulum,
ejufdem magnitudinis, quinque foliis
conftantem, deotfum inclinatis, al-
bis, interius unguibus flavis: in medio
ftamen craffiufculum fiavum &
inter fingula bina folia corniculum
pallidum e x medio floris prodiens,
deorfum incurvatum ; odorem Ca-
ryophylli Carthufianorum ex parte
smulatur.
Floret Martio & Aprili.
Fruftus eft magnitudine mali au-
rantii aut etiam major,rotundus, corticc
lento, cinereo, fubquoprimum
continet carnem fblidam , lentam,
fuccuientam , flayéfcentem, faporis
acidi & refrigerantis , vinofb-acidi,
grati odoris, ex qua vinum exprimi-
tur : in medio cavitas eft repleta femi-
nibus , quae molliori pulpa funt cir-
cumdata ejufdemfaporis-.feminis grana
compreflà, fuborbiculariafereutinMangaba, quaeunacomeduntur. Immaturusfruftus
concifus & cuti affricatus tingit colore ex nigro fubcxrulefcenti, qui nullo modo ablui poteft,
fed poft ofto aut novem dies fponte evanefcit. Lignum feu ramus decerptus eodem modo tingit.
Nafciturpaffiminfilvcftnbuslocis, adflumenS. FrancifcihaudlongeàfluvioMboacica,
ubi maximum fruftum fert nec ufquam meliores reperiuntur.
A n n o t a t i o . Hac Arbor in Nova Hifpania appellatur Xahuali; de qua itaFr.Xime-
nes. Xnhualipulcherrima eft arbor, è cujusligno elegantes haftas, longas juxta & robuftas
folentfacere: folia fert fimilia fraxineis: matetiesilliuseft gravis, pardi coloris vergentis ad
fulvum: edit fruftum fimilem capitello Papaveris, abfque coronatamen: quenimaturum nonnonnulli
manducant. Americani autem exprimunt ex ilio aquam, qua crura & quandoque
totumcorpus abluunt, quando prselaffitudinecaro flaccefcit, ad corroborandum illain &
uniendam: nam propria illius vis eft adftringere atque reftringere, atquc adeo nigro colore
tingere : Cutis enim qua: abluta fuerit ifto liquore fenfim tingitur nigro colore, qui nonnuliis,
poft quindecim dies fronte evanefcit ; ungues autem nunquam colorem mutant nifi cura ipfi
mutantur. Barbari in fympofiisfuis&cum ad bellum gerendum domo proficil'cuntur, folent
fe hoc liquore inficere ut terribiliores hoftibus videantur. Fit interdum & fraus mulieribus fi
liquor hic cum aqua rofacea aut alia mifceatur, qua faeiem abluunt; & fruftra adhibentur remedia,
quum mòra quindecim dierum fit toleranda. Vide qua diximus in America deferi-
ptionelib. 1. cap.xi. de Xagiia arbore ex Oviedo.
<iAratìcu Jpecies. Acaìaiba.
A R a t i c v Brafilienfibus : Arbor triplex eft, Araticu ponhe, Aruticupana, Aratìcu ape,
datur etiam Araticu do mato, id eft, fìiveftris.
Araticu ponhe, Arbor eft, caudi-
cis & ramorum figura ac colore cor-
ticisut malus Aurantiaj fed foliis ,
flore & fructu differens. Folia habet
circiter ièmipedem longa, alternatim
oppofita, elegantia, iùperius iàtura-
te viridia, craflà & ad ta&um folida,
pene duos digitos lata, linguæ huma-
næfigurâ, & in extremitate acuminata.
Hinc inde flos provenit magnus,
, magnitudine fuperans flo-
rem Fritillariæ, totus flavus, exterius
compofitus è tribus foliis cordifor-
mibus, fefquidigitum longis, & craf-
fis inftar corticis aurantii mali, eredis,
quæ in fui medio continent alia tria,
minora & dimidiæ craflitici, quorum
quodlibet iemiglobum excavatum re-
fert, tria autem hæc itacompofita,&
extremitatibus fibi impofita funt, ut
globum integrum interius cavum, &
magnitudine Iuglandis référant : glo-
bus hic in cavitate iua ftamen habet
globofum, magnitudine avellana, luteum
, & in ftamine apicem parvulum
rotundum : funt autem & ftamen &
apex tuberculis exigûis luteis prædita,
quæ videntur ut pori in cute hominis
algentis..
Flos, dico, totus flavus, odoris fua-
vis fcd naufeabundi. Floret potiflì-
mum menfibus Septembri,Odobri &
Novembri. Flos deciduus, fingulis enim diebus multi fe aperiunt, & poft aliquot horas
iponte decidunt, ftrepitum excitantes inter cadendum, quafi aliquis baculo feriret arborem,
gravis enim eft flos & grandis. Florem fequitur frudus qui maturatur præfertim Decembri
Ianuario.
Non eft autem edulis nifi iponte décidât, tunc enim inftar pultis eft mollis ; eft autem fi-
guræ turbinatæ, quatuor aut quinque digitos löngus, ubipediculo adhæfit feptem aut odo
digitos craflìis in ambitu: externe coloris eft ex albo & viridi mixti, vcl piane pallide virens,
& videtur quafi cutis è fquamis compofita eflet, ita enim lineis viridibus pallide virentesiqua-
mæ delineatæ iùnt & quælibet hariim fquamarum habet tuberculum injnedio exignum *, fuf
cum, ita ut nucem pineam fere repræfentet. Mollis eft dum iponte decidit, ita ut inftar eaièi
veteris putridi digitis decorticati poflìt. Continet carnem five pulpam fubflavam quæ quafi
M 3 expy