G e o r g I M a r c g r a v I
tantum manibus exprimunt. fuccum paulum fubfidere finunt & tu ip percolane. Hoc Vl-
' num Vita licet vogare, recens, albicai inftar laftis,poft aliquot autem dies H g «
Sanoris eft adfttingenti^ fòrte, ita ut quoque ìnebrier paulo largius hauftum. Poteft oli-
quandiu adfervari, fed'denique degenerar in acetum optmium & boni faporis, ita ut ab .gna-
M m i l i B B l quod praeparant duobus modis, vel màftkandovcl contund
e v o radicem ; utròvis tamen modo per ebullitionem. Priori modo radices àz Atptmacaxera
condfas vetulx dcntibus mafticant, ollaeque infpuunt, vocantque hanc velut. pultemCa-
H i aquam fuperfuudunt, coquunc lento igne, contmuo agitando : per expreffio-
nem deinceps feparant liquorem, quem vocant Cavicaracu: hic potus bibitur ^ P ^ c tu s
Pofteriori modo eadem radix recens bene purgata confcinditur, contunditur, & ebullitur
in potum candicantem inftar laftis ebutyrati, qui & tepefaftus bibitur. Sapobs eft grati,
fubacidiufculi , & vocatur Cacimacaxera. Utrumque tamen potum communi nomine appell
a T m l t n e r i s appellant Pacchi, quem conficiunt è fruftibus arboris Pacobete & B g I
in i ^ s deifcriptione diximus. Obfervandum autem hoc effe fortius reliquia omnibus & facil-
'Ìn&xri generis ìpfis vocatnr Mici, Lufitanis autem rinhodeBaUtac, fiquidemfit ènotìffimis
Ì*1 Septimum Ì o c u n i o b t ì n e t poms'qui confìcitur è fruiti! Ianipaba maturo.
M a
C a TaDuivaequandohuncpotumpreparant, five.Acmi, five Aiipii ( 1 1 JciUcet qui pagosin-
cnlunt & è Tapuiarum genere Cariri dicuntur ) faciunt id omnes fimul. Dies dem conftituitur
ir indicatur fingulis. Conveniunt omnes mane, incipiendoque ab uno pagi angulo evacuane
or^M om ne vinum p e r omnia domicilia donee nihil fuperfit. .Potuific indulgendo canni-
brft faltaM rarainteriniffionc. Quando eorum aliquis fe nimio potu diftentum fentitvomn-
tum'fibi excitat & denuo haurit ; ita ut qui p'.us vomere poteft & denuo bibere, pro optimo &
^ ^ a b ^ o ^ u o q ^ e frequentil^neSiMuntmromnes Brafilise incoia : vocant hanc herbàm Pe-
r i J & fo U a Z s PeLaoba! Hanc in aere ficcatam ponunt ad ignern, ut manu contea
in^ni'nutaspMticulas poffit : hinc induntinftrumentisfuis e cortice ftuftus Pmdoba, vel E S S
i n m nutasparncuiaspoiu mnfeftis- Dreeidunt quippe una exttemitate, nucleum
curuiba, vel Posara, htere faftoapplicant mbulum è Ugno fa&um.
eximuntac corticem poli , T ufitani autemeorruptè Citimi Hoc inftmmentum vocant Petmbuaba, Lulitam autem corrup Muba,B BeSlg xfl caudthiu &c corruDtiusfeatumbOto. Utuntur quoque tubulis ex argilla afe fatte & excotte, ucutioc
H B H H H H H W I integrum pugnum Tabaci capiant, quibus repletis &.accenfis fugendo fumum haununt.
C.AP. V i l i .
T)e Lingua Lrafilimfium, è grammatica P. jofephi
de Anchieta, S. I.
T T O c caput ab Authore noftro plane affedum tantum fuit dereliaum : fed ^ v cm t ìd
H m a n u sm e a s Grammatica linguae maximè ufitat* in Btafilia
p;jofephode Anchieta, S .I. edita Conimbncae Anno e i a io x c v - e qua panca delibam
mus ut guftum aliquem linguae demus. j De
I. Ve Literis: Haec lingua non habet f Í, f\ g .r r duplex, nequemutam cumliquida,ut,
era, fra , Scc. pro f autem in principio aut medio dictionis ièrvit c cum {fura.
Ñon conjungitur conionans cum altera confonante in eadem diaio ne, excepto wí¿> nd,
Kg, ut¿ 1-Acmomber, Aimondo, Atmeeng. Pctlguares qui juxtaParaibam incolunt & reliqui indigente
ufque ad Tamoyes qui Rio de Jenero accolunt verba quae defmunt in confonantem
pronunciant integra: X upis autem S.Vincentii numquam pronuntiant ultimam conibnantem
in verbo affirmativo; ut,pr o apab, dicunt Apa, & ita in caeteris. In verbis item compoiitis ut
plurimum abjiciunt confonantem ultimam prioris verbi.
I I . Ve Orthographia : P. m.mb. fepe ufurpantur una pro altera, hoc modo : diflionesab-
folutè fumtae pronuntiaritur cum m aut mb j u t, Mo, vel mbo marius :• precedente autem
adjeaivo mutatur \a p , ut, Xepo, manus mea: excipe Mbae, qute numquam mutat, ut,
Xembae, mea res. B autem in principio di&ionisnumquam pronuntiatur fine/», licet per
incuriaminterdumnonfcribatur. In medio quoque didionis communiter ponitur b poft»;
& ufitatifiima pronunciatio > b Se p in hiedio & fine di&ionis fere femper mutantur in m ,
aut mb, &c.
I I I . Ve Accenta: Omnesdiítionesqusedefinuntinquatuorultimas vocales, habent ac-
centuminultima¬anturcircumflexo. Qua:dam autemqute definunt in e, videnturha-
bereaccentuminpenultima, quodfit quiafuntcompofire. Qute definunt in a, partim ha-
bentinultima¬antureodem accentu, partim inpenultima, ¬antur acuto: Mono,
iyllaba autem accentu gravi. Verba denique maximam partem accentum habent in ultima
Syllaba, in qualemcumque demum confonantem aut vocalem definant.
IV . Ve 2\ominibus: Nomina non Ivabent: calus :\ut números íiiiUuclos, prteter VocaLivum
cafum,.cumhacdifferentia, nimirum, quod ea qute habent accentum in ultima nihilmutan-
tur in omnibus omnino cafibus.
V- Ve compofitione mmtnum : Nomina íubftantiva componuntur cum adjeftivis, ita ut fub-
ftantivafemper praecedant, & fi habeant accentum in ultima, manent integra : finin penultima
& vocales concurrant jerdunt ultimam vocalem, ut, Tube ete, Tubete, pater verus. Si con-
currant cum confonante perdunttotam ultimam fyllabam. Denique íubftantiva cumfubftan-
tivis junguntur ad eumdemmodum:
VI. Ve Pronominibue: Pronomina habent aliquot cafus: ut Ego, Nominativ./xá*«. Dativ.
yxebe, yxebo, xebe, xebo, mihi : Nominativ. Pluralis, oré, yandé, nos : Dativ. orebe, erebo,
yandebe, yandebo, nobis. Tu Nominativ. ende, nde, ne. Dativ, endebe', endebo, ndebe, ndebo,
tibi. Nominativ.'Plural. peéjVC1 pe, vos : Dativ. Peéme, yclPéc'mo, vos : Accufativ. opé, vel
pe'. Vocativ. pee, vel pe. Oré, yandé, funt etiam Adjeftiva nofter, noftra, noftrum. Eandent
declinationem obtinet Ace, ut, Nominai, viré, Dativ. Acete, vel Acebo, &fignificat hominem
& lèrvit tertiaeperfonae, in ambobusnumeris&utroquefexu; c , cum rem a, & i funt
pronominarclativainomnibus cafibus,&numeris, &fignificant, ic, ea ,id . Reciprócum 0,
ideft, fc, fuus, fua, fuum, ufurpatut fimpliciter quando fermo refertur adperfonamagentem,
ut in lingua Latina, exempli caufa, Petrus oiuedoguba, Petrus occiditfiiumpatrem.
V I I . Ve Verbis : Licet omnia verba habeant unum modum Conjugationis, licet tamen
dicere habereduos, quia'Negativus ad jicit aliquas partículas : exempli. caufa^-, xjiincft , ego
occido ; Namcai, nonoccido. Similiter autem fe habent Indicativi modi, Prefens, Imper-
feaum, PerfeSum, & Plufquamperfeaum,inEuturo, Aiucàne,oeùAxav-,liaamcaixorene,
non occidam. Plurima autem obfervanda funt in Conjugationibus, quae brevitatis caufa
omitto.
V i l i . VePrxpofttionìbus: Quaetamenipfispotiusfiuntpoftpofitiones, quales Mò in, Po
in, ad, procumDativo. Bè in,per. Jpjcpé pro, cum Dativo. Cui de, ex, preter. pwéfupra,
fupèr. Tabaque, ¡obayue, conm . Taunde ante, de tempore. Cupi per, de loco. Coti verfus.
Ceceyì, cum,propter,pro,in, a. Pompi longe: Pocicum,inftrumentale,in,intra.Pabècum,
focietatis. Nói idem. Infingulisautem multa obfervanda, quorumgauca tantumhic fub-
jungam. Fe fi jungatur cum nominibus qua? definunt in ba, cum accentu in penultima, facit
. perdere ultimam fyllabam, ut Tdba aidea, Tape in aidea. Bo femper eft plurale. Cocc lignificai
lo cum & exceflum, atque ita fervit pro comparativo, ut, Iticocè fuper lapidem vel plus
quam lapis.
Porro ut guftum demus aliquem hujus linguae, Di&ionariolum adjungo, quale ab Emanuele
deMoraes, lingua? illiusperitiffimo accepi, & quidem primo nominum.