Q v i l i e . l m i P I 's O N i 4
altiuicj; adinteftinorum tunicas afcendit, tarn deformi afpedu, ut anus late didudus cloaca: hi-
ftar livido & plumbeo colore appareat,acturpiterpatefcat. Nonnunquam vitiumhoc per fc
manifeftatur, nimirum ex dolore, cum retentione excrementorum, quae jeeinoris ac Mefarei
calore arefeda atq; indurata,non fine maxima difficultate & cruciatu egeruntur, egeftaq; mgri-
cantia apparent. Aliquando vero, ingenti licet conatu,nihil prorfùs ejicitur (utipfein me quoque
cxpertus fum ) ano multmn prominente. Hinc atroces fiepe dolores ex retentis fscibus
fufcitantur, quos febres poftea, laflitudines, vigilia:, pulfus vehementes, concitatio ftomachi,
ac capitis imprimis dolores & ardores fequuntur. Quamobtem, antequam malum ferpat (fcr,-
pit autem citiffime ) internis & extcrnis laxantibus & refrigerantibus remediis refiftatur. Cly-
fteresejufdem generis femelatque iterum admoveantur. Suppofitoriis, inundiombus lava-
cris,balneis,fuffumigiis perpetuoinfiftendum. Venxfediones prxcipuè non negligantur.
Quibus omnibus fi morbus non brevi cedat,proculdubio inlethiferumdegenerabit. Mul-
toties preterea fieri confuevit, ut nullo morbo inteftinali, vel quovisalio figno precedenti,
parti minus fenfibili feminarium clam infinuetur, ipfumque egrum & medicum in principio,
lateat. Quod, quoniam gangrxnam non raro inferat, incurabile habetur. Si autem prodat
ie malum, previa utcunque hac diagnofi fieri folet, ut, fpontanea laflitudine, capitis &mem-
brorum doloribus.’appetentie cibi languore, calida totius corporis intemperie, infomniis,
pulfu arteriarum insquali nimifque celeri, abfque manifesta podicis afflizione, nifi forte ali-
quopruritu ant inani exonerandialvumdefiderio. Quamobreminomni inteftinali precipue
affedu, de ani dilpofitione Medici percontari folent. Quo incole Empirici non contenti, vilu
& tadu explorant podicem,num aliquid preternaturale appareaqmox pulpe limonum affrictu
partes illas tentant & dolores excitant. Differt autem ab hemorrhoidibus hie affedus, fe-
quentibus potilfimum fignis. Gravis capitis dolor adeft, ac hiantis late ani oftium fatifcit.
Dein, ratione prognofeos, quod morbus hie Btcho (ut barbare loqudr) nonnunquam mortem
& quidemconfeftimadferatjhemorrhoides autem non item, que eifdem, quibus in Europa
medicamentis, imofolis himdinibus Brafilienfibus curantur, & liquore pulpe Nucis Cocos
putrefatte fepius admoto, mitigantur. Ceterum, qui contra hanc labem fe tueri ftudet, aqua
marina frigida vel tepida & iimòniorum fucco recentium, anum, quoties ventrem exoncrat,
probe abluat. Quando vero ex indiciis fupra didis conftiterit malum invafiffe & ferpcre altius,
doloris atrocitas, haud permittit, acribus medicamentis vel per anum, vel per os uti, fed
blandiffimis. Si lapfus virium contra indicet venefectioni, cucurbitule infra dorfum affigan-
tur. Exinde ad dyfteres refrigerantes_, confolidantes & adftringentes, qpi anodyna imo ftu-
pefacientia opiata recipiant, progrediendum. Poftea veterumincolarumritu, aquafaccha-
rea, gummitragacanth. amyl, ex Tipoca de Mandthoca, foluta, duobus digitis infertis pofte-
rioraproluantur. Pofthec,dilutumexceruflà,aquarolàrum &flor. Guabtrabn, faccharo rubro
, ovi albumine & lade mulieris cum momento opii concinnandum, in quo teda made-
fad a , ano profunde immittatur, idque frequenter. Idem fere preftant herbs quedam native
prx ceteris contra hunc morbumfcceptsufuquclo*gocomprobats; utfunt, folia &flo-
resutriufquf Pagiminoba & Taps arboris longè prsftantiflims, addita Erva M oira, toties
infetta quoties defidendo ted s vel fuppofitiora intromiifa removentur. Qupd fi pars affli da
manuum attadum reformidet, fuffimenta ex emollientibus & ficcantibus fubftituenda funt.
Porro quantum ad vidus rationem, alimentisfrigidis&róborantibus maxime uti convcnit,
irritantia autem cane pejus & angue dedinanda. Abfit motus corporis. Quum vero opii ufus à
multis tantopere extollatur per omneslndias, ubi morbi acutiflimi, imprimis ventris fluxus
maligni, graflantur, pro fedo adverfus hunc ani affedum egregie opitulari, expertus fum.
Convenit ut ventriculo vacuo nec dbis deinde replendo, aflhmatut : Turn & poft totius corporis
evacuationes; fecus enim pectus opprimit hoftemque introcludit. Si dolor atrox vero
ex reliquiis tantum materie calids & mordacis fuperfit, morbum fimul & fymptoma tollunt
opiata. Qupd certe aperte propter tria que adfunt hie fieri confuevit, nempe infomnia,
fluxiones contumaces & virium proftrationem ex ingenti dolore.
C a t . X V I I .
rDe Adorbù JVLulieribus O ' Infantibus FamiliaribusL°
QUodolim à prima ftatim hujus regionisinvafioneMedici Lufitani deMulieribus & Infantibus,
antequam vitia vitare didiciffent, id ego jure denoftratibus hodie conqueror.
Maxima enim earum pars calamitates incurrit partis iftius nobilioris, qua fexum dignofci-
mus; imprimis quidem frigidam uteriintemperiem, unde cetera mala,tam matri quam infanti
enafeuntur. Infuete calori diurno & frigori no&urno muliercule noftre obefiorÀ*&
fèdend
b M e d i c i n ä B r a s ;!,. L i b . II. 33
fedentaris; adrem frigldiorem deje&is veftibus ac ftragulis, captant. Quo fit, ut paulatim no-
xiumhoc& penetrabile frigus, foecundumillum alias nature agrum .debito & naturali fuo
calore deftaudet, fterilitatemque, fi non penitus inducat, tonufn tamen uteri dejiciat. Ita
ut fi vitalem , raro tamen longsvum foetum edant. Accedit potus ille frigidiifimus, quem
domi ex acidiffimis Limoniis conficiunt : tum nimius & affiduus fruftuum horariörum
ufus. Unde tandem cum ipfo ventriculo uterus, ob affinitatem mutuam, fumme refrige-
ratur, profluviumque & hydropem patitur ; imo propter debilitatem ac laxitatem liga-
mentorum, ejus aliquando procidentia fuccedit. Quid mirum fi gencrationi deftinata matrix
ob ortam intemperiem magno ilio nature opere deftituta , cloace inftar tot excrementorum
& cruditatum fiat receptaculum, inque varias calamitates mulieres detrudat.
Affirmare aufim noftratium ut & Judsarum (que intempeftivis balneis ex religione ob.
ftri&s ) ne quidem dimidiatam partem profluvia uteri evadere. Quod, vel ex pudore
vel negligentia dum occultare ftudent, pallide, exfingues, triftes & viris ingrate, tanto
tempóris decurfu^ coriduplicare malum folent. Hifce morbis, partim ex inftitutis au-
thorum , partim' methodo Incolarum remediis nativis occurrere oportet. Cum enim
hic affeftus, licet aliquando compofitus , ex frigiditate tamen potiflimum natus cenfea-
tur, calidis curari poftulat. Quamobrem abftinentia fit à fruftibus frigidis, laflucis, po-
tuque omni 'frigidiore & crudiore. Ob imbecillitatem corporis ßnt cooperte, notili imprimis,
loco à mediterraneo vento libero vivant. Veneièftiones requifite vel ad de-
plenda vafa, vel ad humores derivandos, fuccedant. Purgationes ex malfa noftra Pan-
chymano'ia, ad pituitofam càcochymiam prepararidam &minuendam inftituantur. C e tera
evacuantia, prefertim tunc, cura profluvia hee modum, tempus 6c colorem variant,
fecund. Apliorifm. 36. lib. 5. non negligenda , quibus premiffis opiata fubfequanmr,
quod iis mirum in modum vires reftituantur, humorefque ruentes coagulentur. Deco-
àum poftea CarCàparill. & radicis Vifqtceira atque ‘Vbiraeé ad fudores & urinas moven-
das, quodque robur addant partibus, dies aliquot exhibendum. His aliifqueejufcemodipre-
miffis, loctts affeftus confiderandus , cui imprimis conducit met filveftte decantatiffi-
mum remedium in hoc & fimili affeftu, infigniter abftergens & confortans -, turn ven-
triculi & inteftinorum, mox renum & uteri cruditates & vifciditates, digerens. Exhibe-
tur jejunis utcunque vel fimplex vel compofitum hoc Medicamentum addito vino Hi-
fpanico & aromatibus ,’ turn & cepis fi-nihil impediat, ad confiftentiam vini codum.
His fuccedat exercitium. Si-neceffitas major urgeat ante didum potum exhibitura, per
fpatium femihore circiter ingrediatur balneum ex aque fontane partibus tribus & una
vini confedura, cumMyrta, artemifia, foliispiperislöngi, Bet eie, cMalva jfia Camomel
filveftri's, ^Albahaca, Mentallro, Iaborandi & fimilibus, quas profert Brafilia. Hec per
duodecim vel quindecim dies pro re nata continuentur, ex quo fingulis vicibus probe
abfterle, corpòri corroborando aliquid alimenti .capiant. Veftite fedeant, & fi de do-
loribus uteri querantur, per infundibilum, fuffitum ex calefacientibus & ficcantibus ac-
cipiant, turn & peffaria fyringafque, fi maritate fuerint. Quin minime contemnendum
oleum illud ex toftisvermibusinpalmis viventibus, confedum; quod circa umbilicum il-
iinitum, multum prodeft. His & fimilibus remediis haud vulgares effedus vidiffe conti-
g it, & que inter fteriles habits, fibi & generationi convaluere. Ex imprxgnatione magnum
fubfidium ob ficcitatem & duplicatum calorem fubfequi folet. Hadenus de Mu-
lieribus non gtavidis. Sed quia uterum ferentes magis diffolutum fspe modum infti-
tuuntflaxatis appetitus habenis, plurima vitia incurrunt: quibus haud. facile eft applicare
medicinam quod vel difficultates pariendi vel abortus promoveant. Infantes enim
in lucem editi, vel leviflimo extinguuntur morbo, minorque pars ad pueritiam pervenit.
Hue accedit quod prsduris illis ac ftridiffimis fafciarum involucris non exiguo fanitatis
difpendio, conftringantur. Cum tamen Indigeneipfiqhc quoque Lufitani, mlflis iis que
fummopere perfpirationeua impediant, ab ipfà nativitate denudato corpore, capite prefertim
, infantes feliciter educari frigidaque eos tempeftive lavari fatius exiftiment. Nutri-
ces denique Brafilienfcs & fEthiopifls , lade fuo faluberrimo complures noftratium
infantes enutriunt ; cum Europsis mulierculis ladis vires ingenite , ob fupradidum vivendi
genus , non raro depraventur aut extinguantur. Preterea haud tutum exiftimant
Incole ante biennium fubftrahere nutricem- quod tenelli, mutationi huieferende impa-
res, fenfim deficiant ; vixque bimuli, morbos graves jncurrant. Hincfit, ut toties triftes,
decolores, aquofoque humore inflati, ob debiliora vifeera extenuentur, durifque paula-
tim hypochondriis contabefcant. Si qux medendi prxfidia adhiberi contingat, .raro pro-
funt. Quedam tarnen, longo u f u comprobata ab Empyricis accepi, eaque potiflimum