G V I L i E L M I P I S O N I S
C a r. V ili.
D e Ietaìba arbore & ìllius lachrjma.
j- - l T> Arioraquidemaromata&balfama,profilafertilitate,hicBrafiliaetradusprofert,quoad
iA -tVrcfcifcere pomi, qua tamen gummi & lachrymarum copia compcnfat. Interhac perpetuo
virore contpicua nemora,
prafertim in Parayba diftridu,
ipiflàm & (peciofam producùnt
Arborem Ietaiba , ligno duro,
albo, cortice lento, pundulis
ex albo flavcfcentibus variegato,
& hinc inde clypeiformibus ma-
culis, ex albo fubflavefcentibus.
In ramis continet folia direde
oppofita,figura parva,fed oblonga,
viridia, ad tadum latvia, nervo
fecundum longitudinem Se.
venulis tranfveriìs, elega’nterin-
ferius confpicuis, pradita. Fabas
producit magnas, miniati colorís
, quibus farina alba edulis,-
juxta (ria lapidea grana, digitalis '
longithdinis continetur : è qùi-
bus vi fradis prodeunt nuclei
molles,oblongi & miniato colore
nigrefcenteS, admodum odoriferi
, optimique faporis, amyg-
dalis Europaeis minime inferiores,
quibus ammalia non tantum,
fed peregrinantes fape fefuften-
tant. Ex ipfa autem arbore la-
chrymafeu.refina deilillat pellucida
& nunc albicans, nunc fla- %
vens, Cuccino fit maxime fìmilis
colore & duritie (Brafilianis le-
■ tàcita, Lufitanis anime vocatur)
& prunis impolìta fuaviiEmum
prabetfuffitum; faciliima autem
eli: confumtionis. .
Hoc gummi per meafus corticis interiores decidere certiifimum eli ; illud enim, tellure ef-
fofla,fub arboris trunco & radice occultatum extrahere folent. Quod potiffimum fit tub finem
seftatis menfe Februario. Monardes ex vulnerata arbore, in Nova Hifpania, colligi tèftatur,
Jiaudalìterquam Mailiche autThus. Eo non iblum Medici, fed & vulgus familiariter utun-
tur, prxcipuc in capitis ilio affedu tollendo, qui ipfis Chabequos dicitur, quem Cephaléam
vel Hemictaniam rede dixeris. Solus autem illius fuffitus ad róborandum non folum caput,
fed & reliquas corporis partes frigore affedas, valet. Calida eft & ficca in fecundo gradu. C a -
terum vi quadàm aromatica & peculiari fuo calore hoc gummi pra ilare ac partibus nervofis il»
“ litum, vel emplaftri forma applicatum,' prodeffe aliquotics fum expertus.
Folia arboris cornuta lumbricos enecate, fi exhibeantur, conftanter affirmant.
Interior corticis fubílantia rafa & aqua impofita, contra ventriculi ventofitates, ad potiun-
cula formam prxparatur, alvumque fimul movet.
C a r.. IX.
D e Caopia arbore ejujque facultatìbus.
HUmilis ac tenera haec arbufcula guttifera, à Lufitanis Pao de Lacra appellatur, quod gummi
feu gutta quadam vifeofa ex cortice ejus defluat. Paifim & è quovis terra; genere progermi
DE F a c v l t a t u Vs S i m p e i c i v m L ib. IV. 61-
germinat. Ligno eft lento, cortice è cinereo rufefeente : difpefciturinmultos ramos. Folia
habet folida, inferiori parte ex viridi quafi rufefeentia & atpera, fuperna dilute viridia & ip¡endemia.
Florum in umbellas congeftorum rudimenta funt globuli bramii, ma°nitudine lentis,
qui fuccetlìi temporis protrudunt flores quinqué foliolis confiantes, extcrius ex viridi flavef-
cetitis colorís, ìnterius tomento albo veftitis, &ftaminulisluteisfubtilibus repletos. Poti flores
proveniunt bacca, primo virides, magnitudine cerafi, rotunda, qua difleda ex molli, quo
teguntur, cortice, fuccimultum eleganter flavi exfudant: ihtra corticemautem continetur
pulpa alba conftans meris cylindris juxta fe pofitis, qui libi invicem coharent.
In extremitatibus ramorum, qui florum rudimenta aut flores.fuftinent, femper duo folióla
acuminata brunni colorís
compada funt invicem,
quafi femiglutinataef-
fent, & haftam five venabu-
lumreferunt: hicc decerpta
ex pedículo croceum humo-
rem cmitturit.
Florent ha arbores potif-
finium menfe Novembri &
Decembri; ¡anuario & Februario
bacca: funt matura.
Si cortex medius hujus arboris
incidatur, prafertim
quando florere incipit, &
linquatur per unum atque al-
tcrum diem, exiùdatlachry-
ma croceo-rubra, egregia,
coagulaturque ; qua initio
mollis , poftea indurefeit.
Convenit colore & conti-
ftentia cum Ghitaremi five
Gutta gamba, &eodemfere
modo purgateti è flavo paulo
ruffioris colorís, quam illud,
nimirum ficcatum, nam
molle croceum : tingit colore
luteo five aureo paulo
faturatius.Diflolvi poteft eo-
dem modo in (piritu vini, &
tinduram facit croceam .
Nonnumquam ignes lucu-
lenti ftruuntur juxta arborem,
quorum poteftate cortex dehiicit, majotemque fundit lachryma copiam, qua: in maf-
fam coada in ufum Medicinalem fervatur. Quod à me primum tentatum, optimefucceflit,
à nemine autem antea faditatum, Indigena & Lufitani teftantur.
Ohm affridu hujus refina in aqua difloluta, impetigine!» tollebant. Licet autem tanta
efficacia non fit, quam gutta Cambides (quod an infita tarditati, ali praparandi modo fit im-
putandum, dubito) tamen à drachma dimidiata ad drachmam unam, perintegram nodem
in aceto iquillitico, autfpiritu vini macerata, & ex vino propinata, ventrem folvit, fortiterque
per inferiora exonerat. Meo tamen judiciorediusfaciunt, qui dilutum ex aceto pradido,
in pillulas accedente ftimulo conglobant, quam qui potiones ex illa conficiunt, quod ob tena- ,
citatem difficiliime folvatur.
C A p. X.
D e Dalm is, earumque variis fjieciebus.
T)Lurima Palmarum genera producit Brafilia, quarum quadam fpontefua crefeunt, qua-
dam incolarum induftria térra inferuntur, inque fpeciofam altitudinem exfurgunt.
Inter filvcftres frequentiflima eft Pmdo-va, eximia & procera arbor, denfiífima nemora
conficiens. Palma autem mas & foemina dadylifera; turn imprimis Cocero, non procula
littore in ptadiis Bclgarum & Lufítanorum excolitur, tamque ad ornatum, quam ufum edu,
H } catur,