Iste viridia, oblonga, acuminata, leviter ferrata,
unumquemque autem pediculumfo-
lii, multi flofculi congefti confpiciun
tur, virides, fimilcs floribus Parietarix
herbs. Folla apparent perforata ut
folia Hypcrici, fi Soli obvertantur.
Iconcm non dederat /lucior, quare
illam ex herbie jìccis ab ipfo colletti! &
confervatis deimeandam curavimue, ve-
rum ferratura foliorum hic non fatte bene
exprejfaeih Elegans videturfrutex,
é r dolendum eli non pleniue ab Auttore
fuìffe ìeferiptum.
F » v t b s [eujue itidem nomenAu-
ttornofter non exprcftt) ligno faligno,
intus medullam albam continente, foliis
ad myrti folia accedentibus, lèd
lorige majoribus, fupq|pc viridibus,
inferneex viridi albicantibus ; & ha-
Bcntibus nervum fecundum Ipngitu-
dinem poftica parte prominulum, fii-
perna vix confpicuum, fine apparen- ,
tibusvenulis. Cortex ligni eft cinerei
coloris.
Fert flores, quos tamen ab Auttore
nojlro deferiptos non inttpni. Poli flores
proveniunt fitiqux, quatuòr circi-
ter digitos longx , teretes, & quali ex
globulis compofits, continentes fe-
men magnitudine ferme piforum, ex
flayo obfcurum, una extremitate pau-
lum acuminatum & rimula quadam ad latus infignituhl.
Hanc quoque Iconem ex herbie fe d e deltneandam curavimue, ,
■ C a i ?. XV I . .
~ T)e Canni* èquibus fit Saccharum.
V VbmJSc TACoMAREE*Brafilienfibus,Lufitanis Alfeloada^uquereautCanad’azuque-
re : Arando Saccharifera. Inquinque, fcx, feptempedum altitudinem adfurgìt ordinarie
, exceptis foliis, (quamvisviderim decem pedes longam, &fexfiipra quinquaginta jun-
ftutis conftantcm, fedrarius) cralfitiequatuordigitorumutplurimum; multas haj>et junftu-
ras feu nodos, quorum qùilibet circiter quàtuor digitorum interftitio diftat ab altero, & quo
magis diftant nodi, feu inter media longìora funt, eo melior judicatur arando. Foliafuperius.
multa gerit, longa, acuminata, & paniculum florum (quando longo tempore ftetit) inftar
Uuba, lèdminorem. Color arundinis ex viridi vergit ad flavedinem : ad nodos albefeitex
una parte, ab altera flavefeit,quali duo annuii unus flavus,alter albus circumdarent nodum : qui
ipfe elevatus eli & canefcit vel etiam nigrefcit.Medulla arundinis folida,{ucculenta,dulcis,alba.
Arando hxc requirit pingue & humidum folum, ideo in planis campis, quos Brafilienfes
ibipeba, Lufitani Varane vocant, & humilibus, quos natura dedit huic terra propc ripàs fluviorum
grandiorum, magno proventu plantatur. Campi enim illi hiemali tempore.maxi-
mampartqmaquis.fluviorumcooperiuntjir, &per illam inundationem pinguifiunt. Pianta-
tur etiam in montibus, fed non tantó proventu, nifi pingue fit folum. In lpecie autem qui
campi hic apri fint ad cannas plantandas dicam & ubi etiam proventus efthujusplantx fac-
charex eximius. Terraripenfes circa fluvium Paraiba, Capijbarimiri, Caracunhaya, Java-
poa:a, Pirapama, Ipoiuca, Cuin haya facile primas iriter omnes tenent.
Optimum tempusplantandi eftmenfe Januario&Augufto, vel circiter. Plantatur autem
hoc modo : In terra elaborata litici fiunt paralleli opera ligonis -, in hos lulcòs ordine retto po-
nuritur arundines, ira ut initium fequentis attingat finem antecedentis, hoc facto talea ha in-
hmnantur. Notandum autem quod fi tempore attivo, feilieet Januario, vel circiter fiat plantatio
talea ha profundáis fint inhumandx ob xftum Solis ne ille pcnetret : tempore hiemali feu
Augufto vel circiter minus cooperiendx funt, ut aqua pluvialis facilius penetrare polfit, fic
enirn citius progerminat.
Ad lingula autem internodia gemina fua protrudit hxc
canna piantata, ita ut quodvis internodium det novam arun-
dinem.
Poftquam fic progerminavit arando fingulis tribus vel qua-
'ftuor menfibus, pro ratione foli, ab her-ba luxuriante purgan-
daeft, ne illa plus incrementi capiat quam canna ipfà - ifqnc
labor tamdiurepetendusdoncc arando in aliquam magnitu-
dinem adoleverit.
Spacio o tto, decem vel duodecim menlium à plantatione
arando hxc juftam adquirir magnitudinem pro ratione foli,
ita ut tune apta fit ad Saccharum ex illa conficiendum. Interdirai
tamen ulque irialterum annurn finitur, & rane arando
antiquavocatur, àc interea exhacipfa progerminant novx
arundines, qux fecundo anno una cum veteri arundine feci a;
ad machinas deducuntur. Poft biennium fi non lecetur canna
utplurimum fcipfitm conliimendo perdit, nifi in foló ferti-
liori, ibi enim ad triennium durare poteft. B.adix tamen il-
lxfa manet.
Arando hxc femel piantata, feipfam continuo inftar filvx
multiplicar, ita ut non fit opus eundeni campum replantare
nifi poft quadraginta aut quinquaginta annos nequetunc
aliamobcáulámradicitus evellitur & replantatur, quam ut
laticem meliorem exhibeat.
’ Damila qux evenire poflimt & accìdentia qux atundineta
deftruunt, lunt incendium, prxfertim tempore xftivo, tunc
énim ad radices ufque confumitur: poteft tamen ex parte
damnum refarciti fi pluvia fuccedat poft Combuftionem. Nimia
quoque inutìdationé tempore hyberno perit arando,
prafertim junior & qux nondurn mediam altitudinem ac-
quifivit. Corrumpitur etiam à vermículo quodam, quem
Brafilienfes vocant Cuirapeacojà, Lufitani Pao degalinha, qui
radicescannxexedit, unde perit tota canna: àccidit idfre-
quentius locis appórne paludofis. Sùffocari etiam arando junior
ab herbisluxuriantibuspot eft, ideo frequentius arundi-
neta flint runcanda.' Arando poftquam làtis adoleverit, fin-
gulx cannx prope terram in ipfo nodo inferiori, qui latice
facchareo caret & tantum hufniditatem aquoiàminfe conti-
net,abfcindunrar, à foliis liberantur, abfciifa fummitate.in fa-
fces colliguntur, ligàntur fuis foliis, imponuntur carro & bo-
bustrahunturadmolendinum. Folia hscvfuperiora arundinis feu fummitates arundinis cum
foliis junioribus vocant Lufitani Olhos, deduCunt fingulis velperis ad circum quantum opus
habent, ac hinc inde dilpergunt, fit notlu bobus fit pro pabulo, qui circo illiincluduntur, ut
mane ad labores fint pretto. Equi etiam, còmmedunt has fummitates prafertimfiin medio-
' eres partículas concidantuv. Tempus meflìs incipit Septembri, definii Februario vel Martio,
prout agricola: plus miriufve cannarum poflident.
Machina faccharea, quam Lufitani vocant Engenho, Brafilienfes ibira babaca & ibtrapara-
ranga, duplex eft, aqua & bobus verlàtìlis, hanc Engenho de boys, illam Engd’agoa appellane
Lufitani. Hodie etiampleriqueloco boüm utuntur equis dcquidemmajoriCommodo, citius
enini hi machinara circumagunt.
Machina aqua verfatilisrurfus triplex eft,vel enim aqua tangit rotam inferius, & vocatur
Lufitanis Rafteiro : vel offendit eam medio & vùcatur Meocopeiro, vel ' denique cadit defuper
in rotam & vocatur Copeiro. Illa plurimum, ifta minus, lixc minimum aqus requirit.
Ad quamvismachinam live aqua live bobus circumagatur tequiritur area quinqué deccm-
pedas circiter longa, tres vel paulo plus lata : huic inxdificatur ipfum molendinum. Contigua
huic alia area eligitur quàtuor vel quinqué circiter decempedas longa, duas vel tres lata pro
xdificatione culinx, quam Caft de caldeiraà vocant Lufitani. Ex hac area poteft firmi pro
ahenis Ipacium parallelogrammum trium decemped. Se fomis longum, tres, quartas decem-
L i ped.