l6 G V I L I U M I P l S O N I i
febres, Quintanas non minus hie quam in Europa graves, licet minus durabiles incurrunt,
quod ingentcm aduftionem recipiant humores #ílatc exilíente ficca, ob confumptionem te-
nuiifimi, & permanfionem acerrimi & craífiílimi. Quibus, malo exilíente in Hepate, non raro
Hydrops fuccedit.
Quotidiana: rarilfime hie dantur. Cum Galeno affercre audeo, me numquam quoque ul-
lum juvenem aut virum, natura calidos uteunque & biliofos, iis febribus corripi vidifle, exci-
pe pueros voraces, hyeme imprimis exilíente calida & valde húmida. Ephemeros ob accen-
fioncmipirituum, vel ex fola mora fub Sole verticali experimur, quas multa frigidaì irrora-
tioneper totum corpus fada, Empyrici reftituunt in athlctis, inftindu naturali, anHippo-
cratis & Galeni preceptis dudi, ignoro.
Hi'plerique morbi prognofi & cutatione aliquando abEuropxis differunt, iifque partim
ex vetcrum inilitutis, medemur. In quibufdam vero, Regioni, vidui, cxterifque admo-
dum ab Europ#is diverfis, plurimum concedendum. Empyrici folertiores lynochos illas at-
queardentes continuas promifcue fanguinis creberrima mi filone, tribus modis, feilieet vena-
rum arteriarumquefedione & cutis fcarificationibus inílitutis ; accedente frigida: potu & fola
p’tilàna ex radice Mandioca fada, palTun emendant. Nonnulli vero potioni ex aqua fontana
, cum facchari momento & recenti Limonum fucco, ad fyrupi confiftentiam c o d # , fc fi-
dunt, eamque calidam felici cum liiccefili reiterant , bis ferve de die, atque hoc modo tur-
n j gentem fcrvidum illuni humorem, aciditate tanta frciiiant fedantque : ficut in olla bullicnti
f#pc contingit.
Somnumper externa foporifera, eorundemque haullus conciliante (ad amara quoque
/Egyptios confugere tellis eli Prolper Alpinus) turn imprimis cum imtempeftiv#, ut folent,
comitantur vigilia:, atque febris fubjcdum effoeminatum, atque ab immoderata forte venere
cxhauftum, corripuerit, ut Lufitanis pariter ac Indis frequentiflime contigit. Tunc eriim
prefens jadura virium & ipirituum humorumque accenfio, magnis illis remediis evacuanti-
bus omilfis, per narcotica, qu# coagulo fint ruentibus humoribus, rellitui pollulat: quod to-
tius corporis, precipue capitis Undione & diverfis medicamentis, accedente vifeida quadam
& frigida materia è ramulis cardui littoris contufà, inllituitur.
Porro negledus in horum morborum principiis, ut ubivis terrarum, ita in Indiis noceti
nec attendendum ad Avicenn# confilium, qui non nifi poli concodiones, venas iècandas
precipit, principio & llatu morbi jam elapfis. Febres enim acure qua: mentem dejiciunt,
adeo invalefcunt, fi iplo llatim initio magna illa enarrata remedia non adhibeantur , t}t
non raro lethumfccum trahant. Ita ut poft lècundum diem non movendum, quod mo-
tum non eli : imo in acutilfimis turgente materia fiepe poli primum, ob exolutas vires
filendum fit. Cujus reiveritas ut experientia deprehenfa in Greci# infula Co,.ficindies magis
magifque in Brafilia elucct. Atque has quidem fanguinis evacuationes inter advenas &no-
ftrates potiflì mum Uridius obfervandascenfcljis, quod Lufitanorum calori alfueta corpora,
amplis vafis, raraq; pinguedine infarda; Indorum lòlida, denlà & compada tutius & diutius fatigare
licet. A prima namqueinfantia ad iplam ufque lènedam (quse utraque valida & firma ut
pluriumm effe folet,) cito,tuto & jucunde non tantum Chirurgi, led amici proipero iucceflii,
venas incidunt. In ilio Rhafin, in hoc Avicennam imitantes, invitis tot Galeni aliorumque vc-
terum interdidis. Celfique illud didum lib. 1 1 . reipiciunt, non qu# actas fit, neque quid intus
in corpore geratur, icd qua: vires fint. Ea tamen cautione, ut quantum Europaeis & Boreali-
bus iteratione & promtitudinc preftent; tantum illi quantitate, quae unica vice fit,’ defi-
ciant. NeC umquam Hippocratis preceptum aflecutos memini., ut ad animi deliquium iàn-
guinem emiferint, quod requifita ad id uno fiibjedo raro concurrant. In vegeto & juvenili
plethoricocorporevixfeptemunciasexcedunt, quatertamen, imo quinquiesdie eodemfe-
licitcr incifionemrepetunt. Raro hirudinibus, quae funt Europaeis minores, utuntur. Sca-
rificationibus autem frequentiflime ; turn & cucurbitulis corneis rite applicatis, phleboto-
miae defedum in mulieribus pingüioribus, fenibus debilioribus & infantibus molliori carne
praeditis optime fupplent. Solus cornearum cucurbitularum apud Americanos ufus exiftitj
caequefunttaurorumparvaeperpolitae, quibus altera extremi tas latiflima, altera anguftiflima
parvo meatu conftat, quas non igne vel aqua calenti,fed oris fudione, retrada reipiratione eliti
validiflime aifigunt, reiteraritque pro libitu. Jguam tutum & validum fit remedium ufus cucurbitularum
contra plurima mala externa & interna-, prater Galenum & Cclfum, òr iba fiua de Hero
doto refert lib. v 1 1 1 . cap. i 7. Hoc idem faciunt fànguinem volentes trahere eadem cute fca-
rificata, hincquc copiofior quam cucurbitulis educi folet. Verum did# ilice magnae fcarifica-
tiones abique cucurbitulis, nec attrahendi modo nec fanguinis quantitate cum Europaeorum
conveniunt, quippe eae raro cultello, iedlpinis arborum veldentibus pifeis Lamiae profunde
inftituuntur, non in malleolis ad veterum normam, aliifque externis membris ficut ¿Egyptii
alii-
D a M e d i c i n a B r a s i l . , L i b. I.
iiliiqiie folent, féd femoribus, furi§, brachiis & omnibus torofis corporis partibus, Vulnera-
que aqua calida irrorant. Hac ratione libras fanguinis educunt, non fecus ac per venxièdio-
nem, plurimumque adeo differunt a cucurbitulis fcarificatis. fOribafius pefte laborans duas
c i r c i t e r fanguinis libras per fcarificationem eduxifle libi cum fucceffu, defeipfotcftatur.) Ut
vero dòloribus fcarificationis fuccurrant, antequam opus aggrediantur, non folum fridioni-
bus fed &mafnuum vapulationibus crebris, ftuporem quafi membris inferunt. Pcrado opere
cafuccis &balfamisleniunt anodynis. Atque hoc foló remedio plutimos affedus, febres
imprimis non raro reftituunt, internaique partes nobiliorcs à noxiis libcrant humoribus abf-
que-multa virium jadura.
C#terum religiofifunt in preferibenda di#ta. S#pius & ftatis interdiu horis cibant. Dcfe-
diim enim quam exceffum #grisplusfemper in Indiis quam alibi nocuiife, multis experi-
mentis ratum habent. In quo tamen medium cordatiores tenent, juxtaillam Septalii animad-
verfionem xx 1 . Errores in tenui viclupravalente indieatione virtutis, deteriores in defelìu) pra-
alente morbo, deteriores in excejfu -, in pari indie atione, pares errores.
Porro fyrapi & condita refrigerantia & putredini refiftentia cordialia, hace ab illis maxime
probantur: Syrup.de (JWurucuja ( quod eft celebre illud granadilla: pomum) Limoniis, Au-
rantiis eorumque floribus. Frudus LMangaba, Vbipitanga, ficus indie# fragantioris * Iama-
caru.à\€tx : pulpa cucurbitx majoris & pomi Ianipaba : turn pyrorum & prumorum punico-
rum; qux Araca & Guajaba vulgo dicuntur, coda aut faccharo condita, melones item
aquatic# five citrulli, Balancias vocant Lufitani. Turn & radices fucculentx arboris Vmbi
(qux dignitate & íapore citrullis haud cedunt)mirifice ardorem & fitim exílinguunt, virefque
imprimis reftituunt, quibus Empyrici, quod segri in Indiis citius profternuntur ; atque ferius
quam qui frigidiores plagas incolunt, convalefcunt, cautifíime femper confulunt. Quam-
obrem morbo licet profligato, inquifitiflimam vivendi rationem diutius inílituunt, adeo-
que cavent, ne vel ioli aureve fubtiliflimx caput exponant convalefcentes, ut ex noílris
Bel^is quofdam paulo rigidioris vire regiminis prevaricatores, ab ipfis proríus derelidos vi-
dérim. Neque enim concedunt, ideo folummodo in frigidioribus terris, prxdidiones falla-
ciores imperfedafque fieri crifes, quod acris cibi potufque crafíioris, turn humomm & morborum
compofitio major fit: quin & abea, qu# ipfo morbi principio, unoperperaminpro-
greflliperaguntur. . •
Si purgandi fit neceflitas, ufque adeo abilinent à medicamento fortiori, ut ultra Tamarindos
vel Mechoacanx recentis condituram vix aieendant, atque ad clyfteres confugere ma-*
lint. Qu^in re tamen folertiores difpenfant,.ne nimis impingant in precepta Hippocratis;
quippe cum humores unde febres hx nafeuntur non in alvo, fed in venis contincantur, el¡h
gunt pharmacum, quod humores è venis educat : qualia funt purgantia proprie dida. Cx-
terum conilitutio & temperamentum Regionis, vidufque ratio fimplicior, & alia, dirimunt
facilelitem, utrummajus haberidebeat remedium» venx fedio an purgado: adde, quod
turn critic# hxmorrhagi#, turn praxis quotidiana, circa morborum radonem & curationem,
phlebotomi# prxrogativam fatis demonllret. Qu# cita, parva & crebra, eaqueomnidiei
nodifve hora inllituitur .In quo nec Aìgyptios piane imitantur qui à fumto cibopiecEuropxos
noilros qui jejunis folis fànguinem educere amant. Sed medium tenentes inter utrofque,
mane ad concentrandas vires,lypothymiaique evitandas ofFam conditure cum modico frigida^
potu preferendam exillimant.
Si vero & ven# fedione & purgationc evacuado inilitui poftulat, licet minus tutum illis
habeatur, alvum laxare antequam vena fuerit incifa; medicin# tamen confultiores, nimis
lubricam compeicere, aílridamque laxare iòlent. Arteriotomiam, urgentibus vigiliis, phre-?
nitide, febribus, cruciatuum magnitudine, & membranarum capitis affedibus, prsícrtim inveterarás
, admittunt: licet ob d i f l ì c i l i o r e m illius iànguinis reílridionem, minores in iiimmis
artubusarterias, quammajoresaperiremalint. . . . .
Catharfis vero, tarde potius, benigne & raro fiat, oportet, tantumque inlii/cemeridio-
nalibus terris poilponcnda, quantum in feptentrionalibus preponi folet, five confervand# valetudini,
leu morbo tollendo fiat : quod tamen ilridius inter primos Íncolas, quam advenas
feptcntrionales, vidu crafliori utentes, chronicifque morbis obnoxios, obfervandum eli.
Ad h#c licet anni tempeilates inter fe different parum r fimilelque fibi multum fint ut alibi didum
eft-, fubSolftitio tamen hiberno, Sole Cancrum ingrediente , turn quoque fub Cane &
ante Canem,ob ventorum meridionalium tepores, &humiditates predominantes, non #quc
facile inftituuntur purgationes. Idem cogita de Solilitio #ftivo,quod in Capricorno fit, ob
nimias ficcitates : fi exhibendum fit purgans., id fiat mane ante Solis ortum » ne purgationis
tempus ultra meridionales fervores protrahatur. /Ellate potiflimum per fuperiora, quod ob
bilis dominium', nimiumquefruduum ufum plurimi fint fáciles ad vomitum: Hyeme vero
C per