!8 G v i l i e l m i P i s o n i s
per inferiori corpus purgare convenit, ob rcdundantiam pituitx, imprimis fi materia pec-
cans infrafcptum tranfverfum hxreat, ad Aphorifm.4.1ib. iv. Cujus neceffitas fi tanta in
Grxcia, in Brafilia facile majorerit. Quippc Picrocholòi-catoqui dicuntur, lxvitatibusin-
tcftinorum infettati folent, purgationelque per fuperiora haud facile fcrunt: Aphorifmo 1? .
lib. iv. Si quis medicamento ex officinis deprompto potius, quarn nativo medicari velit.
confideret qux fimplicia magis vcl minus durabilia, ut funt potiffimum, Rhabarbarum, Caf-
fiafiftula, Turbith, Zalap,Scammonea: Eleduariafere omnia. Infufiones, fucci,frudus
& flores omnes pedorales, Radices Pxonix, Angelica & Bryonix : Valeriana, Althea,
Mcon, femina frigida majora, hordeum : Farinx, & lì qux funt alia, nobiliores partes depo-
nentia ac terreftres retinentia, modo nihil alienum acquirant: Gutta camboides vero,! Aloe,
folia Senx, Colocynthis, aliaque hujus generis, imprimis extrada chymica & mineraria, vix
ullum detrimentum è mora patiuntur. Hinc dubium plerifque artem mcdendi profitentibus
hxret, quarefubZonis torridis, medicamentorum fimplicium dolls in officinis cxcrefcat:
cum tamen à prxceptoribus cdodi fint, tutius fortiora medicamenta, majorique quantitate
intcrrisSeptentrionalibusfubminiftrari, ubilapfusvirium &humorum accenfiominus
extimefccnda. Quamobrem diverfitatis hujus ratio altius petenda , quam è folis medi-
camentis, fnam licet recentilfima & maxime vegeta, non tamen tara valide quam in patria,
opcrantur) potiffimum quidem, ex difpofitione individui ; quod fub hoc ccelo calor
vitalis, ab extraneo ambiente attradus, minufque concentratus, debilius agat in id , quod
à circumfcrentia ad centrum trahere debet. Porro circa medicamenta prxparandi mo-
dum ab Europxis diffcrunt Americani, quod remedia ex diverfis compofita admodum
averfcntur ', fed fimpliciora in quovis medendi genere ampledantur, quod in plagis his •
fervidioribus corpora noftra minus compofita non ufque adeo irritcnt : adde quod nuda
& genuina efficacia fimplicium clarius elucefcat : cujus indagationi ftrennue incubuifle
in hoc novo rerum incognitarum mundo non inferioris utilitatis fore exiflimo. Prx-
terea Lufitani xque ac Brafiliani Empirici ex aqua limpidiffima, nativi medicamenti in-
fufum raro igni , fed aeri & rori maturino verfus Oricntem exponunt. Ex quo frigidiufi
cula aura, fubtiliffimufque ros vicem corredorii attenuatione fua prxbet, dum medicamenti
acriotis & calidioris vires moderatur, terreftrefquc partes ab aércis efficacia penetrabili
feparat. Eximix utique eft efficacix ros Bradi»: pecora namque & homines xftuan-
tes & à fbiritibus diffufis frados roborat, fipratamanepaulifperobambularit. Adhxc uri-
nam pfovocat, concentrandoque colorem nativum ingeminat ac appetitum perditum
reftituit. Quid denique boniautmali, vel extus velintus adhibitusprxftet, inmorbis par-
ticularibus didum eft.
C a r . II.
De Oculorum vitiis.
A i f Erito quidem Hippocrates lib. de A e re , aquis & locis pag. 3 7. & alibi, oculorum mala,
J-VA turn imprimis iippitudines duras ac vehementes meridionalem plagam habitantibus fa-
miliares effe, funi quoque iis quibus carnes calidx & ficcx funt, teftatum reliquit. Inter Brafi-
lix enim calamitates haud poftremum locum fibi vendicant oculorum mala, milites prx cx-
teris & penuria prcflos fparfim non gregatim infeftant, vivendi facultate vitiata & corrupta.
Ex his quidam Sole occidente, quod minus lucis prxbeatur, quam opus eft, maxime tempore
plenilunii: nonnulli crepufculo maturino videre definunt. Prior affedus » r a f o a « , pofte-
rior Grxcis didus. Quibus fipertinax capitis dolor accedat & non in tempore
remediis fuccurratur, periculum eft ne prorfus tandem coecutiant, vocaturque Gutta Serena
five ¿¡juwfums. Omni quidem anni tempore, fed xftate potiffimum ficca qux aquarum exors
fit, invadit hie oculorum affedus advenas, juvcnefque vix indigenas infeftat, rariufque
nunc quam olim dominatur. (Qupd noftrates quondam adventitii, rerumque America-
narum ignari , multorum morborum origenes nondum habuere profpedas, quas poftea
cdodi cvitarunt, eorumque principia declinare didicerunt. ) NwtQjiUTna. hxc fponte fua
curatur, aliis ad fcptimanas fex imo menfes totidem protrahitur, ncc rara recidiva eft.
Duplex eft hoc malum. Externum quando nubeculx tranfparentes vcl non tranfparen-
tes fuperveniunt. -Internum, cum nihil omnino exterius in oculo apparet. Pofterius hoc
priori frequentiusinfeftat, & difficilius curatur. Vtrumque externam & internam caufam
fomitem habet. Pauperes & milites gregarii , corruptis falitis fxpc alimentis vefcun-
tur. Aquis prxterea ftagnantibus , vinoque ardenti rancido ac foeculento uti vidcas.
Addo,
d e M e d i c i n a B r a s i l . L i B; Ì . . 1 9
Addo quodintolerabilis ille folis vcrticalis percuffus, adcxuftum & torridum littus fquod
non raro plantas pedum viatoribus comburit) oculorum aciem vchementer obfufcct& dc-
bilitet, ufque adeo, ut fine ipecillis viridibus vix tutum fit, meridiano tempore, apcrtis ocu-
lis, littus legete. Sieut fxpiffime in caftris Illuftr. Comitis Naflav. à me eft obfervatuim
Accedit, quod per vaftiffimas hafcercgionesiter agcntibus, ardentiffimoque Solis fervore
toftis; (piritus viforii prave afficiuntur & debilitantur 5 catarrhi quoque ad nervos ufque
opticos folvuntur. Mox dclaflatis, porifque apertis &totfxpe noàes fub dio y luna plena,
flantc mediterraneo vento recubantibus, fluxioncs figuntur.
Hxc incommoda oculorum atque caligines, incolarum ritu, hoc modo tolli & fcliciffimc
calendarifolent. Primointerdidisillisalimentis, quxdiuinpenuariisrecondita, mucotem
atque fitum contraxerunt, in eorum locum rccentia, ficca, temperata fùbftituunt, quod labe-
fadato ventricolo fpiritus viforii craffis & vaporofis halitibus facile inficiantur, oculorum-
que acies non lcviter obtundatur. Prxterea tam xftumdiutnum, omncqucobjcdum jufto
fortius ; quam frigus nodurnum, quod caput replet, arcent. Ad hxc fortiora ccphalica pur-
gantia aliquoties repctunt. (Hippocrat. lib. de vil’u , commendat qux caput purgent ; turn cer-
vicis fcarificationcs.) mox venas tcmporum &poft aurcs aperiunt. Dein rafis capillis, afper-
gines, cucuphas adhibent. Stcrnutatoria ex pulvcrc Arbons Guabtraba &Tabaci momento,
cxterifque fimilibus cxficcantibus apprime prxparant. Mafticatoria item ex radice Iaborandi
nonexiguum faneufum prxftant, modo tempeftive exhibita, nullamnoxam irritationc in-
fa re queant. Cucurbitularum cornearum & hirudinum quoque ufus, imprimis in cervice,
commendabilis eft. Turn & fetones in nucha, cantharides, fonticulos denique applicant,
eodem modo quo in Europa, ad corroborandum vifum, ardorefque oculorum extinguen-
dos. Turn in hoc cxterno&interno; turn in aliis oculorum affedibus, aquara, quxexfra-
grante ilio flore arboris Guahiraba & è canna Saccharifera recenti deftillat, eximia vittute pol-
lere, quotidie experimur. Turn & ros fimplexy vel dilutus cerufla cum lade mulieris ; denique
liquor ille prxftantiffimus ex lpinis arboris Zamouna cxpreflus, oculi/quc infufus vel
circum circa illitus, vifum acuunt & corroborant. Exterrfb autem oculorum vitio cum nubecula
ovum recens adhibent ad duritiem codum, additis tribus Sacchari Candi & pulvcris
Guabirabapnttibus, &una vitrioli albi. Ex quo liquor exprimitur, quicubitum iturioculis
immittitur. Idem quoque prxftat iofliMantpuera ex radice Mmàihua, qux licet pota vene-
nofa habcatur, oculis tamen prodeft, vifumque emendat. Quod fi malum ulterius renitatur,
fumus contriti carbonis è cortice Guahiraba & T abaci in oculos xgroti infuffiatur ; mox manicato
allio jejuno ore, linguxque impofitis Guahiraba cineribus, cilia ejus identidcm lambun-
tur. Cantabro cuidam Medico familiare erat remedium hoc fequens. Aqua ex albumine tìvi
deftillata, cumviridis xris momento, quirite prxparata cum aquaflorum Auraicorum St
C»ai;Vaiaoculilavantur.Prxterremcdia modo dida,Lufitani xqueac barbariidiotx fincrafia
quadam vifum reftitui teftantur jecore pifcis Lamix recenti vel fale paulum condito, manducato.
Quod ipfuml.BontiusdelndisOrientalibus memorat. Quo videfurquoquefpedare
illud Hippocrat. didumlib. de Vifu, Unumautduofriifta prout maxima devorarepoteftde
hepate bubulo cruda, in melle tinda exhibeto. Mihi uttiuique enarrati remedii felicem fub-
inde effedum videre contigit. Hifce potiffimum remediis accedente tenui dixta curatio ab-
folvitur; modoxger àfupradidis caufis externis & intcrnis fedulo, diuquectiam reftitutus
fibi caveat, prxfertim cum intus dominatur affedus, nervufque opticus dudum recepcrit
fluxiones. Atque hxc quidfem mala plenilunio imprimis ingravefcunt. Undehumoresmoti
non parum augentur, quo tempore caputpurgia evitare prxftat.
C a p . I I L
DeSpaJmo.
CUm nihil fere modcratum fub hoc coelo corpora fublunaria rccipiant, seftus&frigoris
excefllis haudquaquam cvadunt. Unde fit, ut, ficut acutiifimi& calidiifimi, ita frigidi
imprimis &Chronici morbi in Indiis magis fintfamiliares, quamin Europa. Et inter acutos
quidem facile primus fatale hoc Spafmi genus,Grsecis rg/cr|W.o?,Belgis <©£biotti/ nuncupatum:
quod frequens admodum eft, didoque citius hominem ftantem fedentemvc invadit, & rigi-
dum tanquam ftatuam, nunc Tctatii, nunc Opifthotoniinftar, tenet. (Hofman. Inftitut. 1^ . 3.
cap. s6.) Ita ut per intervalla miferandofpe£taculoretrahatur& concidat. Vndetandehifit»
ut Spaimo cynico interveniente, ablataque re/pirationis ac deglutiendi facultate (ob cofivul-
fum credo diaphragma & oeiophagum) terrifica nonnumquam fymptoniata concurraiit &
murmur quòddam horridum , Epilepticorum ritu, exaudiatur. (Vide Hofman. ibidem
C 2 paragr,