i i 4 G v i l i e l m i P i s o k i s
rubro, ex quo Rhois coriaria, Europsea haudinferior, conficitur, pifcatorìbus quoque ad re*
ria tingenda, in quotidiano ufu.
Tcrtia & poftremavera eft Mangue Guaparaiba di&a, cseteris magnitudine & prseftantia
longefuperior. /Eftivis menfibusfert íiliquas inútiles, pulpa amara refertas, oblongas duas
fimulcopulatas *, ejufque admirandus eft crefcendimodus. Sicut enim ramos in altum ver-
gentes & pyri inftar frondefcentes habet, ita multi cjus rami u(pv)hot in radices converti vi-
dentur, quod deorfurfi tendant.& fub terram ie figant, aliiique ramis apprehenfis% iis copulen-
tur, fimulque fe protrudant, nec minus firmiter cohaereant, quamprimarii arboris trunci, ita
ut ex multis caudicibus fimul connexis arbor conflata videatur, egregio fane ipedaculo & fin-
gulari arboris hujus natura.
Radix autemipiaquse mollis eft & húmida, fifla&tofta, calida pundur* venenata: utriuf
que pifcis Niqui, applicata, ejus dolores fedat & membrum l*fum reftituit, licet prima fronte
dolores exaiperet. Magnum fane remedium eft, & à pifcatoribus primo inventum nobilque
traditum.
C a p . L X X X V 1Í I.
De Cururu-ape, ejufque qualitatibiu.
I N tanta vegetabilium multitudine, non mirum eft, quaidam hominibus tantum » quaft-
-■-dam folum cseteris animalibiis, vel prodefle > vel obeife. Inter has exiftunt imprimis Cu-
ruru-ape & Guàjana-Tiwbo. U-
traque in Medicinam recepta $
utraque piicibus noxia. Quas
proinde potius inter falutiferas
quam venenaras receníendas exi-
ftimo.
Hxc itaque Cururu-ape nec
facie, nec efficacia vulgaris exi-
ftit. In vaftis nemoribus aliis ar-
boribus innititur. Ligno eft tenaci
&flexibili, foliis decoràtur
oblongis , dentatis, ex fe invi-
cem, ad ficus fere Indie* mo-
dum, pronafcentibus. Ita ùt non
raro , proñaturaeluíu, quinque-
folium conficiant, inferius duo-
bus expanfis foliis, fuperius tribus
eminentibus.
Frudus feu fabas profert, uvae
figura & magnitudine, exterius
late rubentes, interius candida
pulpa refertas, fub qua nucleus
nigerpulchre emicat. Hifrudus
ad abufus potius quam ufus recepii
funt : quippe contufi, aquas
venenata qualitate inficiunt, ita
ut pifees inebrientur & morian-
tur. Eolia autem viridia contuia
applicata, eorumque recens iuc-
cus vulneratis tantum prodeft,
quantum frudus affumtus aliis
animantibus iòlet obefle.Adeo e-
nim qualiacunque vulnera, etiam
prima intention e , mundificat &
reftituit, ut merito inter precipuas vulnerarias haec Herba numerari mereatur.
A C j f l ' T A T l B V S S l M P L l C I V M L i b . IV,
C a p . L X X X I X .
De Timbo, ejufque facultatibus.
pR se tcr eas quas generali nomine Cipo nuncupatas effe diximus : varia & mirabiles dan-
A tur Herbs ¿<pv&u, Timbo vulgo ditta, & variisufibus &abufibus dicala: ; qua omnes
jucundum dant fpcftaculum. Qiyedam enim inftar funium, in aere tenfs, vix pollicis craf-
fidei, ad altiffimarum arborum faftigia enituntur, indeque rurfum demiffs humi fe praci-
pitatit; unde denuo continuato & tenaciiìimo dudtu iniurgunt in iniinitas chordas, ita ut
iìlvas'vix penetrabiles conficiant. Qusdam vero funt humani cruris craffitie, triangularis,
quadrangulatis, & rotunda; figura, arborumque cacumina adsquant , eafque nunc hedera
in modum ampleauntur, nunc eas rurfus deferunt, atque in nodofos gyros & concinnos
hinc inde luxuriant > adeo flexibiles & valida, ut quoquomodo conftringas, numquam rum-
pantur. His Timbo-gteacu à magnitudine ; illis Timbo de Cono à vulgo nomen inditum, quod
vietoribus ad vafa liganda, contufa coriariis Rhois, Naupegis ftupa vices prabeat. Pifca-
toribus ad retia non folum tingenda, & prafervanda infervit : fed & ad Pifees capiendos, interiori
& exteriori fubftantia abutuntur. Quibus ad Fluviorum ripas ( ut ipfe multoties vidi )
contufis, aquas atro colore & virulentia quadam inficiunt, unde Pifoes non tam moriuntur
ftatira, quam vertiginofi &quafi ebrii in retia feptacipitant. Male quoque fit pecoribus fi
ex hac aqua bibant. Sequitur Gtoaiana-Timbo nomine & noxia hac qualitate pracèdentibus
fimilis, caterum diifimillima apparens, qua fola in Medicos ufus receptà eft, & foliis non
folum non carèt, ficut multa alia Timbo, fed & floribus rubris & filiquis decoratur : quarum
cortexluccum quidem Piicibus quoque infèilum » ièd impetìgini & puerorum lesbici, cate-
rifque hujus generis affeflibus cutaneis, proficuumcontinet; fi probe partes afFeiffa ilio fri-
centur fucco.
C a p . X C .
De Taratura, ejujque qualitatibus.
S Icut Carex, Belgis t)thlV inHollandia locis arcnofis circa mare ; ita fere in fitientibus&
arenofis littoribus Brafilia hac Herba Paratura confpicitur. Raro ad cruris humani alti-
tudihemafcendit; caule duro, ligneo, ruffi coloris, foliis multis tenuibus, fatare viridibus,
ad tactum aiperrimis, ornate comatim affurgentibus.
Radix eft tenuis, aromatici odoris; qua fuffumigiis, balneis, In ani & inteftinorum af-
fedibus, indita, non folum emolliendi, fed &roborandi facultate pollet, atque in predo à
Lufitanis habetur.
C a p . X C I .
De Ibirarema, froe Tao A Albo, ejufquefacultatibus > &• Tipi.
A Liquot pianta, in vaftis Brafilia nemoribus repcriuntur, qua ufquc adeo Aliti qualitates
AA-amulantut, utvel leviffime attaftsgraviflìmo odore fìlvas & ades integras inficiami,
at'que fimul capiti & naribus obfint. Dua diverfa potiflìmum mihi innotuerunt, quarum
prior ibirarem» Brafilienfibus, Pao vel Cipo d’^Alho Lufitanis nominarne. Illi enim fub nòmine
Cipo comple&untur omnes illas mirabiles herbas in filvis luxurianteS, qua altiffimarum arborum
cacumina adaquantes,easflexuofo&tenaciduftuampleauntur.
Pofteriorfrutex eft arborefeens; in filvis, tum quoque Olinda promontorio reperirne Tipi
nomine. Utriufque facultates conveniunt & iifdem ufibus inferviunt. Barbari ad duo po-
tiflimum mala applicant. Cortices admixta aqua contundunt, indeque vifeidum muccum,
five fmegma vi eliciunt, quo nunc puerorum integra corpora, qua febribus lends & ob.
ftruaionibusillisdiuturnisèfrigorenatis, obnoxiafunt: nuncadultorum membravagìsar-
ticulorum doloribus infeaata inungunt & fficant cum felici fucceffu. Ego ob ingentem ha-
rum arborum calorem & efficaciam, pofteriorem hanc potius curationem, quarti illam prio-
rem in pueros exercere malui. Multi enim adulti à frigidis illis mufculorum, netvorum &
tendinum affedibus internis & externis ( Curimentos generah nomine appellant Lufitani )
crebra & forti hujus muccilagìnis inunflione reftitui folent.