39* A P P E N D I X P R I M A A
bafilicæ defcriptionem . Unum obiter monebö, ea verba, mente abßdem
rotundam habeas, ab «troque latere afcellas, &c. ita eflê , ut ego puto, emen-
danda : inante abßdem rotundas habeas, (feu potius habeatem) ab «traque
latere afcellas, &ce Sane quid opu.s fuiffeu abßdem rotuadam dicere ? cum
abfis proprie conflet ex femicirculo , npixuxhos . vide Notam C X L IX . appofi-
têiu Pauliini Nolani nóViffimis editionibùs. Verum , quoniam hoc argumentum
jam attigimus , integrant magnifies hujus & celeberrimse bafilic®
Martinian# ftrufturarn ,; & præcipuas ejus partes, quantum ex Gregorio
Tur. aliifque cölligerê licet , leftori fpeflatidas proponere in animo eft;
non injucundum fane , ftec inutile fpeftactilum . Ab exterioribus itaque ad
interiora fenfim progrediamur. Diftabat Martiniana bafilica DL. cireiter-
ab urbe Turonenfi paflibus, quæ poftea, ne Normartnorum incurfionibus
diriperetur, mûris & tiirribus munita & civitati junfta fiiit. Situs ejufdem
ad orientalem urbis plagam eràt, prope Ligerim, contra Majus-monafte-
rium,quodin dextra fluminis ripa cèieberrimumadhuc eft. Paullinus lib.
VI. verfu 7 1 . & feqq.
Flavius teßatur alumnus
Miranda virtutis' opus , qui nus nib us urbis1'
Junelus , conliguis adjambit fa xa fiuentiS . '
Hic médius cell'ani ( vide Not. 1.) diferiminat at que fepulcrum ÿ -
Divififque löcis diß'ufum interférât àquor.
Omitto Gregorii Tur. loca , quæ idem confirmant, nam? res manifefta eft -
Atrium porro amplûm’ & fpàtiofum eingebat basilicam , cujus atrii fæpius?
meminit Gregorius, potiffimum in libris Miraculorum S.Martini. ejus vafti-
tas hinc colligitür, quod præter cellulas in quibus abbas magnufque cle-
ricorum & pauperum numerus, & præter dómurti in qua fiepius epifeo-
pus degebat, eidem' junftam basilicas, in éo monafterium virginum effet.
Ingbeltrudis, ait Gregorius lib'. IX. cap. 33 ., qua mönaßerium in a trio San-.
Hi Martini ßatuerat, dcc. eadem repetitlibro X. cap. 12. In eodem etiam
atrio, libro de Gloria Martyrum cap. 1 5 ., feribit Oratorium fui lie : Dum
in Oratorium atrii beati Martini ipfius Præcurforis ( Joannis Baptiftæf reliquiae
collocaremus. Domos etiam, fetr mansiiinculas aliqtias ibidem aut prope
illudfuiffe, in qiiibiis habitarent ægroti qui undique concurrebant, & ad-
multos dies menfelque dt aKquando annos ibidem perdurabant, quoad fa-
nitatem impetrarent, ex Gregorii locis non paucis pane perfpicue argui-
tur . Is locus dé mote facer erat , & ëcclesïaffica , ut ajunt', früebatür iin-
munitâte; Greg. H. F. libro VII. cap. 22 , & Mirac. S. Martini lib. I. cap.
2. & 23. & alibi. Portam pórrO hujus atrii, quæ Turonos duceret, idem
Gregorius memorat lib. IT. H.F. cap. %%. In irinsre illo quod intér portam
atrii ( basilicas S. Martini ) <Q eedefiam civitatis, feu Cathedralem, eft,&c.
Antequam ab atrio templum îngrediàmur , bceurrunt primo circa illud
fcpulcra quædàm cancèllis ftpta . H. F. lib. VI. cap. 10. His diebus bafilica
S. Martini a ßuribus' effraófa fu i t ,’ qui ponentes' a d feneßram abfidat cancel-
Ittm y qui f«per tumUÎum cujufdam defunSîi erat, dfcèndéntes per eum effraffa
vitrea funt tngrcjß. erant ibidem de more & fontes, ad quos manus & fadem
lavabant qui in temphim intreturi erant. Sed tandèm, ut ad oui a
deveniamus,qùirique fuiffe eä dicüntur in càpfo feu corpore ecclefîæ , tria
nimirum'in parte anreriorf, duo hirfe inde, ad fêptémtrîortem & meridiem
. Ad h®c ôftia porticus erant, fiib qtiibus. magna mendicantium
turba ab intröetlütibus fit exeuntibus eteemofînam petebat . vide Mir. S.
Mitt-
Mart, librum I. cap. 3 , nec non & 39 ., & libri II. çaput 6. Has porticus
pi&uris ornatas fuiffe minime ambigimus ,. ex ufu nimirum eorum
temporum. fie S. Paullinus., in Natali IX. & X. S.Felipis, memorat pi-
fturas porticibus ecclefiæ appofitas, in quibus hiftoriæ ex antiquo novo-
que teftamento proponebantur . In hujufmodi forte porticibus pifta fuit Hi-
floria evangelic* vidu a , quæ in. iutroitu aparté oceidentïs fuiffe dicitur, feu in
fronte bafilicæ quæ ad occidentem vergebat . Nam & hoc eft animadver-
tendum, cum areæ fitum habito ad civitatem refpeftu, turn antiquum &
ufitatiorem, ut eum Paullinus ep. XXXH. dicit aura. 13 , morem omnino
perfuadere , hanc bafilicam orientem fpeftaffe ; ita fiebat, ut qui Turo-
nis proficifeeretur, ex adverfo haberet templi faciem . De templi ea parte
quæ navis feu capfum dicitur , abunde difhim eft fupra : ad abfidem ve-
niamus.Hæc primum a reliquo ecclefias fpatio cancèllis feparata fuiffe vi-
detur , de more aliarum eccjefiarum . vide Gregqrium Turon. lib. I. de
Glor. Mart. cap. 39. Eo etiam referunt très illas portas , quæ in aita-
rio fuiffe dicuntur ; qui portarum numerus a S. Paullino in Natali X. ita
deferibitur : Trinaque cancdlis currentibus ojiia pqndunt : nam ab iis oftiis
( quæ refpondebant totidem portis in fronte ecclefiæ ex atrio introducen-
tibus ) ad altarium , feu fiùtsx, aut presbyterium patebat aditus . vide Notam
in Paullinum CCCVII. Sane alicubi meminit Gregorius Turonenfis
cancellorum, qui fepulcrum B. Martini circumirent , fed iidem infervire
potuerunt fepiendæ abfidi: nam in ea coilocatum fuit a S. Perpetuo, ut
alibi ex Gregorio diftum eft, facrum Martini corpus, & qujdem , ut vi-
debimus , in anteriori abfidis parte, vide lib. I. Mir. S .Mart. cap. z. & libri
IV. cap. z. , ubi hæc de fe narrat : Accefft autem ad tumulum Sanéii,,
éf per lignum cancelli linguam impeditam traxi : protinus tumore compofito con.
va lu i. Mabillonius libro I. Liturg. Gallicanæ cap. VIII. num. 3. & 11 ,
hue trahit alium Gregorii locum , fci. cap. 33. lib. I. Mir. S. Mart,
ubi nominatur lignum venerabile de cancella lectuli ' utroque enim loco Uci.t-
lum intelligit tumulum S. Martini . in eo tamen falfus eft : non eniiu
ibidem de Turonenfi bafilica aut de fepulcro Martini fermo eft, fed de
leclulo in quo mortuus eft , deque Condatenfi Oratorio eodem in loco ere-
â o . id ex aliorum coilatione locorum elucefcet, ut ex lib. II. cap. 19. &
2.3., librique IÎI. cap. 22. Sed ad Martini fepulcrum revertamur , quod
defçribit Herbernus, feii Herbertus , qui .archiepifeopus Turonenfis fuit
nono labente fæculo. ejus autem verba, quæ Anonymus in Geftis Comi-
tuin Andegayenfium, a D’ Acherio editis, cap. III. arioptavit, & ex eo
laudat Du-Cangius in Gloffario, ex duobus MSS. a Ruinartio in Addenda
ad Greg. Ttir. pag. 1390. ita édita habentur : Abfida fiquidem , ubi
corpus heati Martini contincbatur, quant etiam detulerant ab AnliJJidoro, fufir
Us erat ex auro & argento, quod dicitur eleiïrum , fpijfuudine, duorum digito-
rum.i auftoremque operis beatum Perpetuum infculptor defignarqt fufragio lit- .
terarum & verfuum nec erat rima , foramen, fenefirq vel ofiium in ea . Hanc
autem fecer at beat us Perpetuus quand0 elevavit corpus ejus a terra , involu.
turn prius in purpura rubea & diligenter confutum ', ftçque in banc abfidam
pofuit. Fecit etiam altare quadratum & concavum ex lapidibus tqbulatis , quee
magna tabula coopérait , & cum aliis ccementavit. feçit & intus aliam abfir
dam ex auriebalco, cupro & flamnofujilem , babens ( 1. habentem ) palmumin fpijji-
tudine cum ojlio fu fili, quodgumpbiis & virtçrclUs ( aiii levantgumpbis , & verter
veins') quatuor clayibus Jirmabatur 3 ubi hanc abfidam eleHrinam pofuit,
fecit