aut Virgilio, aut alio hujufmodi celeberrimo antiquo fcriptore, atque ex
illius nomine quem fe illuftraffe palam profitetur, auûoritatem fibi fplen-
doremque concilians, per omnium Iitteratorum ora perque bibliopolarum
catalogos cito volitet ; qui fi aliquid proprio marte procudiffet , nullo in
honore effet aut pretio. Verum hæc & alia plura, quæ contra hofce libro-
rum mangones (fic enim per fummam contumeliam appellant) magno
animi ardore difputare folent feveriores quidam faftidiofique cpnfores,
licet ingefta fæpius fæpiufque inculcata , ab incepto me deterrere minime
potuerunt. Sic enim cogitabàm : his omnibus, li quid valeant, ut fane
valent , nonnullos quidem jure fugillari , omnes indifcriminatim qui in
hac palæftra defudant aut defudârunt , injuria carpi atque traduci. Non
défunt equidem ejufmodi editiones veterum fcriptorum, ( ex illarum præ-
fertim numéro , quæ cum Noth Variorum infcribuntur ) quarum cura-
toribus perbelle conveniant pleraque omnia quæ fupra commemorata funt :
ita nullus in illis habitus fuit plerumque rerum auctorumque deleûus, ita
perturbata omnia & præpoftero ordine collocâta funt : éadém aliquando
bis, ter quaterque ad naufeam lepetuntur ; fæpius quod hic adftruitur,
continuo illieVdcftruitur. inique tamen & imprudenter fa.ciunt qui , ob
paucos meritos , univerfos promifcue di&eriis probrifque excipiunt pro-
îcinduntque immerentes. Si quis eft enim qui non intelligat quantum intérim
antiquos fcriptores quam emendatiffimo? & éruditis commentariis
inftructos habere ad manus, is mihi farte fit caudex , ftipes , plumbeus,
ne quid pêjus addam. cur itaque non iis plurimas & habebimus & âgemus
gratias, pér quoseffeftum eft atque efficitu'r , ut tàhtô boiio & commoao per-
fruamur ? Neque jd operis aut ex’iguo indiget labore, aüt mediocri ingenio
eruditîoneque contentum eft : immo haud fiùo utrum ullum aliud germs
ftudiorum fit, in quo majorent fedulitàtem, uberiorem doftrinam, fubti-
lius àcumen defideres . Excutiendi nimirum funt bibliothecarum veterum
forulr , plutei, anguli om.nes:inde eruti manufcripti codices, præfitu & an-
tiquitàt.e cariofi &. fèmefi charafteribufque exarati ab ufitata nunc fcri-
bendi forma tit pluri'mum remotiffimis, fugientibus etiam quandoquë ocu-
lorum aciem apicibùs litterarum ægre Iegibiles, diligenter funt cum im-
preflis libris conferendi : ex immenfa variantium lëâionum farragine quæ
aliquid boni habeant , fecernendæ ; quæ fecus vidèantur, fejiciendæ, atque
ex ipfis qùandoque manufcriptorum librorum mendis genuina leûio
exfculpenda; hic fupplèndum verbum aliquod, illic tota periodus inducen-
da, alibi inverteridus ordo verborum, fæpius gloflèmata eliminanda, aut
etiam prîorum editorum corrigendæ laîiofhtrut. Et hæc quidem omnia
fpeciant ad textus eméndationern ; quæ fane pars minus fortaffe eruditum
hominem , Jaboriofùm cer'te follertemque vel maxime poftulat . Quid
de reliquis boni editoris officiis dicemus? Primum , ut finceros libros ali-
cujus fcriptoris a fpuriis & <jrro(!°\iii*!oe diftinguat, fiimma criticæ artis
peritia illi eft opus cum linguarum notitia non vulgari ; neque ilia unius
puta aureæ latinitatis , aut puri atticifmi: calleat oportet loquendi mo-
reni unicuique fere ætati & provinciæ peculiarem. ita , exempli gratia ,
Afris loqui ufitatum fuit: hoc pacio fcripferunt Galli : Hîfpanis ftilus hic
familiaris: vox ilia quarto démum chriftianæ æræ fæculo ufurpari primum
coepta , hæc altera decimo , hæc denique poft renàtas litteras. Quid ?
quod unufquifquë fere fcriptor peculiare habet dicéndi genus , fuas fibi
familiares voces & fignificationes , fuos quæ. omnia diligenter
animanimadverfa
quantum conférant ad internofcendos germanos foetus a fup-
pofititiis, & ad ætatem cujufque fcriptoris aut fcripti , quoties aliunde
non conftat, adfignandam, multis exemplis , fi quidem opus effet , de-
clarare facile poffem. Præterea fcriptorum ipforum texenda eft hiftoria ;
innenium cujufque atque indoles repræfentanda ; loci difficiles enodandi ;
doftrina , in facris præcipue , adftruenda & vindicanda : denique, prout
ufus venerit, eruditione totius antiquitatis omnigena , quam iwiiMan ra -
îaWGræci dicunt, neque ea e trivio petita, mores, gefta diftaque præclariora
declarahda , confirmanda, illuftranda funt. quæ quantum valeant, fi quis
àliquatenus intelligat, næ ille longiffime abfit, ut contemnat aut culpet
eos qui in hoc vaftiffimo utiliffimoque ftudiorum campo naviter verfan-
tur ; quin potius ipfos optime de litteris mereri fummaque laude dignos
judicet. Hujufmodi fane judicium de quamplurimis editionibus , quas vi-
ri doâiffimi, ex Gallia præfertim , proxime elapfo labente & hoc ineun-
te fæculo curaverunt, confirmatum eruditorum animis , atque linguis u-
furpatum eft. quorum ex numéro, ne longius a meo inftituto vager, fo-
los hoc loco commemorabo ex Benediélina familia monachos Congregatio-
nis San&i Mauri, quibus Sanctorum Patrum plerorumque turn Latino-
rum tum Græcorum nitidiffimas , emendatiflimas & eruditiflîmas editiones
referre debemus acceptas. Quibus enim illæ laudibus , quo plaufu bonorum
omnium exceptæ non fuerunt ? quifnam eas & libenter & cum
inaenti fruâu non legit, plurimique facit? Unum hoc , magnum fane,
fed verum dixero:Vix umquam præclarilfimi illi monachi aut tantum Ec-
clefiæ facrifque difciplinjs profuiffent, aut tantam affèquuti eflènt ipfi glo-
riam libris ceteroquin excellentibus proprio ingenio elucubratis , quantum
alienis expolitis & illuftratis, eorum videlicet qui fanctitate & doftrina
maxime célébrés in~ chriftiana republica auftores, & peritiflïmi juris di-
vini fanctarumque fcripturarum habentur interprètes, quorumque ßripta
funt ecclefiafticæ traditionis publica quædam veluti inftrumenta. Horum,
ego, fateor, potiflimum exemplum fum æmulatus ; horum ego, quoad potui,
veftioiis infiftere conatus fum. Cur itaque, quum his aliilque multis fa -
ma 'fuper oethera tiotis adeo præclare cefferit hoc inftitutum, meos quif-
quam retardare conatus, & confîlium redarguere velit, qui quidem meæ con-
frius infirmitatis, & quid valeant butneri, quid ferre recufeut, lacis expertus ,
non aliquem ingentis molis ecclefiafticum traftatorem , fed unum mihi præ
ceteris fumferim adornandum Sulpicium Severum?
5- il-
Quid alii ante nos ad Sulpicium Severum emendandum illu
flrandumque contulerint «
' At enimhuic fcriptori ea minime neceffaria , aut opportuna erat opera ,
hoc nimirum illud alterum eft quod mihi objection iri multo ante profpexi.
Quid ita tandem ? Non opportuna , inquient , quia hanc jam pridem
multi ante te Ipartam adornarunt ; & alioqui minime neceflâria-, quod
fcriptor ille per fe planus, perfpicutts & ficilis fit,ad quem proinde intel-
ligendum non opus fit ullis commentariis,aut hujufinodiadminiculis .Ita
ne vero? Videâmus, fi placet , quid illud tandem fit, quod aliorum in- :
duftria & ftudium hiiic fcriptori illuftrando &- emendando contulerit: dea
z mum