Quantum neque atro delibutus Hercules
Neflì cruore, nec Sicana fervida
Furens in JEtna fiamma, tu, donee cinis
Injuriofis arid us ventis ferar,
Cales venenis officina Coichicis.
Qux finis? autquod me manet ftipendium?
Effare : juflas cum fide pcenas luam,
Paratus expiare, feu popolceris
Centum juvencos, five mendaci lyra
Voles fonari: tu pudica, tu proba
Perambulabis a lira fidus aureum •
Infàmis Helen# Caftor otiènfus vice,
Fraterque magni Cailoris, viòli prece,
Ademta vati reddidere lumina.
Et tu ( potes nam ) folve me dementia*
O nec paternis obfoleta fordibus,
Nec in fepulcris pauperum prudens anus
Novendiales diflìpare pulveres.
Tibi hoipitale peClus, & pura manus,
Tuufque venter partumejus : & tuo
Cruore rubros obftetrix pannos lavit,
Utcumque fortis exilis puerpera.
CANIDIiE RESPONSIO.
Quid obferatis auribus fundis preces ?
Non faxa nudis furdiora navitjs
Neptunus alto tundit hybernus falò*
Inultus ùt tu rileris Cotyttia
Vulgata, facrum liberi Cupidinis;
Et Elquilini Pontifex venefici
Impune ut urbem nomine impleris meo?
Quid proderit ditafle Pelignas anus,
Velociufve milcuifle toxicum,
Si tardiora fata te votis manent ?
Ingrata mifero vita ducenda eft, in hoc,
Novis ut ufqup fuppetas doloribus.
Optat quietem Pelopis infidus pater,
Egens benign# Tantalus femper dapìs ;
Optat Prometheus obligatus aliti :
Optat fupremo collocare Sifyphus
In monte faxum: fed vetant leges Jovis#
Voles modo altis defilire turribus,
Modo'enfe pedus Isforico reeludere:
Fruftraque vincla gutturi inneòtes tuo,
Faflidiofa triftis agrimonia.
Veilabor humeristunc ego'inimicis eques;
Meaque terra cedet infoienti#.
An qua movere cereas imagines,
Ut ipfe nofii curiofus, & polo
Deripere Iimam vocibus poffum meis,
PofTum crematos excitare mortuos,
Defiderique temperare poculum,
Plorem arris jn te nij nabentis exitum ?
CARMEN SECULARE.
PHcebe, fylyarumque potens Diana,
Lucid um ceeli decus, o colendi
Semper, & culti, date qua piecamur
Tempore facro ;
Quo Sibyllini monuere verfus,
Virginès ledas puerofque caftos,
Diis, quibus feptem placuere colies,
Dicere carmen. I
Alme Sol, curru nitido diem qui |
Promts & celas, aliufque & idem
Nafceris, poffis nihil urbe Roma
Vifere majus.
Rite maturos aperire partus
Lenis Uithyia, tuere matres:
Sive tu Lucina probas vocari,
Seu genitalis.
Diva, producas fobolem, patrumque
Profperes decreta fuper jugandis
Feminis, prolifque nova feraci
Lege marita:
Certus unde nos decies per annos
Orbis ut cantus referatque ludos
i er die claro totiefque grata
Node frequenteis .
Vofque veraces cecinifle, Parca ,
Quod femel didum eft, ftabilifque rerum
1 erminus fervat, bona jam peradis
Jungite fata.
Fertilis frugum peeorifque tellus
Spicea donet Cererem corona:
Nutriant foetus & aqua falubres,
Et Jovis aura.
Condito mitis placidufque telo
Supplices audi pueros, Apollo:
Siderum regina bicornis audi,
Luna, puellas.
Roma fi veftrum eft opus, Iliaque
Littus Etrufcum renuere turma,
Juifa pars murare Lares & urbem
Solpite curfu:
Cui per ardentem fine fraude Trojam
Caftus ./Eneas patria fuperftes
Liberum munivit iter, daturus
Plura relidis:
Dii probos mores docili juventa,
Du feneduti placida quietem ,
Romula genti date remque, prolemque,
Et deeus omne.
Quique vos bobus veneratur albis
Clarus Anchifa Venerifque fanguis,
Imperet bellante prior, jacentem
Lenis in hoftem.
Jarn mari terraque manus porentes
Medus, Albanalque timer fecures:
Jam Scytha refponfa petunt fuperbi
Nuper, & Indi:
Jam fides, & pax, & honor, pudorque
Pnlcus, & negleda redire virtus
Audit, apparetque beata pleno
Copia cornu.
Augur, & fulgente decorus arcu
Phoebus, acceptufque novem Camcenis,
Qui falutari levat arte feflos
Corporis arms:
Si Palatinas yidet aquus arces,
Remque Romanam, Latiumque felix,
Alterum in luftrum meliuique femper
Proroget Jevum,
Quique Aventinum tenet Algidumque,
Quindecim Diana preces virorum
Curet: &. votis puerorum arnicas
Applicet aures.
Hac Jovem (entire, Deofquecundos,
Spem bonam cerramque domum reporto,
Dodus & Phoebi chorus & Diana
Dicere laudes. SER<
SERMONUM SIVE S A T IRARUM
L I B E R P R I M U S .
S A T I R A I.
Ui fit, Maecenas, ut nemo, quam fibi
fortem
Seu ratio dederit, feu fors objecerit,
ilia
Contentus vivat? laudet diverfa fequen-
tes?
O fortunati mercatores ! gravis annis
Miles a i t , multo jam fradus membra labore.
Contra mercator, navim jadantibus Auftris-,
Militia eft p o t io r . quid enim ? concurritur : hora
Momento aut cita mors v enit, aut vidor ia lata*
Agricolam laudar juris legumque peritus, >
Sub galli cantum confultor ubi oftia p u lfa t.
Ille, datis vadibus, qui rure extraélus in urbem eft,
Solos felices viventes clamat in urbe .
Cetera de genere hoc ( adeo funt multa ) loquacem
Delaifare valent Fabium. ne te morer, audi,
Quo rem deducam. fi quis Deus, En ego, dicat,
Jam faciam quod vultis. eris tu, qui modo miles,
Mercator: tu confultus modo, rufticus. hinc vos,
Vos hinc mutatis difcedite partibus. eia
Quid ftatis ? nolint : atqui licet efle beatis .
Quid caufa; eft, merito quirbillis Jupiter ambas
Iratus buccas inflet? neque fe fore pofthac
Tam facilem dicat, votis ut prafoeat aurem ?
Przeterea, ne fic, u t qui jocularia, ridens'1
Percurram : quamquam ridentem dieere verum
Quid vetat ? ut pueris olim dant cruftula blandi
Dodores, dementa velint ut difcere prima.
Sed tamen amoto qu<eramus feria ludo.
Ille gravem duro terram qui vertit aratro ,
Perfidus hie caupo, miles, nautaeque, per omne
Audaces mare qui currunt : hac mente laborem
Sefe ferre, fenes<ut in otia tuta recedant,
Ajunt, cum fibi fint congefta cibaria : ficut
Parvula (nam exemplo eft) magni formica laboris
Ore trahit quodcumque poteft, atqùe addit acervo,
Quem ftruit, haud ignara ac non incauta futuri.
Quse, fimul inverfum contriftat Aquarius annum,
Non ufquam prorepit, & illis utitur ante
Quaifitis fapiens: cum te neque fervidus aeftus
Demoveat lucro, neque hyems, ignis, mare, ferrum,
Nil obftet tibi, dum ne fit te ditior alter.
Quid juvat immenfum te argenti pondus & aiiri
Furtim defoifa timidum deponere terra ?
Quod fi cotnminuas, vilem redigatur ad aifem .
At ni id fit, quid habet pulchri conftrudus acervus Ì
Millia frumenti tua triverit area centum,
Non tuus hoc eapiet venter plus, quam meus : ut fi
Reticulum panis venales inrer onufto
Forte vehas humero, nihilo plus accipias, quam
Qui nilportarit: vel die, quid referat intra
Naturae fines viventi, jugera centum an
Mille aret i at fuave eft ex magno tollero acervo.
Dun? ex parvo nobis tantumdem haurire relinquas,
Cur tua plus laudes cumeris granaria noftris ?
Ut tibi fi fit opus liquidi non amplius urna,
Vel eyatho: & dicas, magno de flumine mailem,
Quftin ex hoc fonticulo tantumdem fmnere: eo fit,
Plenior ut fi quos deledet copia jufto,
Cum ripa fimul avulfos ferat Aufidus acer.
At qui tantulo eget, quanto eft opus, is neque limo
Turbatam hauritaquam, neque vitam amittit inundis*
At bona pars hominum decepta cupidine falfo %
Nil fatis eft, inquit, quia tanti, quantum habeas, fisi
Quid facias illi? jubeas iniferum effe libenter,
Quatenus id facit : ut quidam memoratur Athenis
Sordidus ac dives, populi contemnere voces
Sic folitus: populus me fibilat, at mihi plaudo
Ipfe domi, fimul ac nummos contemplor in area*
Tantalus a labris fitiens fugientia captat
Flumina. quid rides ? mutato nomine de te
Fabula rmrratur. congeftis undique faccis
Indormis inhians, & tamquam parcere facris
Cogeris, aut pidis tamquam gaudere tabellis.
Nefcis quo valeat nummus, quem prabeat ufumf
Panis ematur, olus, vini fextarius : adde,
Queis humana fibi doleat natura negatis .
An vigilare metu exanimem, nodefque diefque
Formidare malos fores, incendia, fervos,
Ne te compilent fogientes : hoc juvat? horum
Semper ego optarim pauperrimus efle bonorum .
At fi condoluit tentatum frigore corpus :
Aut alius Gafus ledo te affixit : habes, qui
Aifideat, fomenta paret , medicum roget, ut te
Sufcitet, ac reddat natis carifque propinquis.
Non uxor falvum te vult, non filius : omnes
Vicini oderunt, noti, pueri, atque puella:.
Miraris, cum tu argento poft omnia ponas ,
Si nemo prseftet, quem non merearis^ amoreni?
At fi cognatos, nullo narura labore
Quos tibi dat, retinere velis, fervareque amicos,.
Infelix operam perdas : ut fi quis afellum
In campo doceat patentem currere frznis •
Denique fit finis qu^rendi : quoque habeas plus #
Pauperiem ipetuas minus,. & finire laborem
Incipias, parto quod, avebas: nec facias , quod
Uraidius quidam (nofl longa eft fabula) dives,
Ut metiretùr nummos, ita fordidus, ut fe •
Non umquam fervo melius veftiret : ad ufque
Supremum tempus, ne fa penuria vidus
Opprimeret, metuebat, at hunc liberta fecuri
Divifit medium fortiilima Tyndaridarum ,
Quid mi igitur fuades ? ut vivam Na:vius ? aut fic r
Ut Nomentanus? pergis pugraantia fecum
Frontibus adverfis componere. non ego avarum
Cum veto te fieri, vappam jubeo ac nebulonem
Eft inter Tanaim quiadam focerumque Vifelli.
Eft modus in^ rebus :• funt certi denique fines,
Quos ultra citraque nequit confiftere redum *
Illuc, unde abii, redeo : nemoiT ut avarus
Se probet ? ac potius laudet diverfk fequentes i
Quodque aliena capelia gerat diftentius uber,
Tabefcat? neque fe majori pauperiorum
Turbai comparet ? hunc atque hunc fuperare laboretT
Sic feftinanri femper loeupletior obftat :
Ut cum carceribus miflos rapit ungula currus,
Iaftat equis auriga, f«o§ vincentibus, ilfom
6? Prar-i