Tentamenta nihil, nihil artes poffe medentum
Auxilium. calelle petunt : mediamque tenentes
Orbis humum Delphos adeunt oraqula Phceb; :
Utqne falutifera miferis fuccurrere rebus
Sorte velit, tantaque urbis mala finiat, orant.
Et locus, & laurus, & , quas habet illa, pharetra,
Inrremuere fimul : cortinaque reddidit imo
Hane adyto vocem ;. pavefañaque péñora movit :
Quod pensiline, propiore loco, Romané, petiffes;
Et pete nunc propiore loco, nec Apolline vobis,
Qui minuat luñus, opus eil; fed Apollin? nato.
Ite bonis avibus : prolemque arceffite noftram.
Julia Dei prudens poilquam accepere Senatus;
Quam colat, explorant, juvenis. Phoebeius urbem:
Quique petant ventis Epidauria Iitora mitt’unt.
Qua: fimul incurva miffi terige.re. carina;
Concilium Graioi'que patres ■ adiete : darentdue
Oravere Oeum ; qui prafens fuñera gentis .
Finiat Aufonia. eprtas ita dicere fortes ,
Diífidet, .& variar lententia; parfque uegandum
Non putat auxilium ; multi renuere, fuamque
Npn emitiere opem, nec .nutnina tradere fuadent.
Dum dubitant; feratn pepulere crepufeula lucem:
Umbraque telluris tenebtas induxerat orbi ;
Cum deus. in fomnis . opifet cqnfiilere vifus
Ante tuum, Romane, torum; fed qualis in tede
Elfe folet : baculumque tenens agrelle finillra,
Ca far lem longa: dextra deducere barite
Et placido tales emittere peñore voces :
Pone metus : veniam ; fimulacraque noftra relinquam.
Hunc modo ferpentem, baculum qui nexibus ambit ,
Perfpice : & ufqua nota vifu, ut cognofcere pofiis.
Vertat in hunc: fed majop ero; tanrufque videbor,
In quantum verti caleília corpora debent.
Extemplo cum voce Deus, cutn voce Deoque
Somnus abit : fomnique fugam lux alma fecuta eli.
Pollera fidereos Aurora fugaverat ignes :
Incerti quid agant proceres ad rempla periti'
Conveniunt operofa Dei : quaque ipfe morarl
Sede velit, fignis caeleflibus indicet, orant.
Vix bene defierant; cum criíHs aureus altis
In ferpente Deus prenuncia fibila mifit:
Adventuque fuo (ignumque, arafque , forefque,
Marmoreumqpe folum, faíligiaque aurea movit :
Peñoribufque tenus media fublimis in ade
Conílitit.- atque oculos circumtulit igne micantes.
Territa turba pavet. cognovit numina callos
Evinñus vitta crines albente facerdos :
E t , Deus en, Deus en ; linguifque animifque fávete,
Qiiifquis ades, dixir. lis, o pulcerrime, vifus
Utiliter: populofque juves tua facra colentes.
Quifquis adell, juflimj veneraptur numen ; & omnes
Verba facerdotis referunt geminata: piunique
JEneada praílant & mente & voce favoretp.
Annuit his: motifque Deus rata pignora criílis,
Ter repetirá dedit vibrata fibila lingua.
Tum gradibus njtidis delabitur ; oraque retro
Fíeñit : & antiquas abiturus refpicit aras ¡ ■
Affuetafque domos, habitataque templa'falutat.
Inde per injeñis adopertam fioribus ingens,
Serpit humum ; fleñitque finus : mediamque per urbenr
Tendit ad incurvo munitos aggere portus.
Rellitit hic; agmenque fuum, turbaque fequentis
Officium placido vilus dimittere vültu ;
Corpus in Aufonia pofujt rate. numinis illa
Senlit onus ; preflaque Pei gravitate carina
£neada gaudenti cafoqjie in litore tauro
Torta coronata folvùnt" retinacula puppis. ■
Impulerat. levis aura rateiti. Deus eminet alte:
Impofitaque premens puppim cervice recurvara,
Caruleas defpeélat aquas : ' modicifque per aquor
Ionium Zepnyris fexto Pallantidos ortu '
Italiani tenùit ; praterque Lacinia tempio
Nobilitata Dea: Scylaceaque litora fertur.
Linquit Iapygiam, lavifque Amphilfia remis
Saxa fugit | dextra prarupta Ceraunia parte,
Romechiumque legit, Caulonaque, Narlciamque,
Evincitque fretum, Siculique angulla Pelori,
Hippotadaque domos regis, Themefefque metalla;
Leucofiamque petit, tepidique rofaria Paefli.
Inde legit Capreas, promontoriumque Minerva,
Et Surrentino generofos palmite colles,
Herculeamque urbem, Stabiafque & in otia natam
Parthenopen , & ab hac Cumaa tempia Sibylla:.
Hinc calidi fontes, lentifciferumque tenentur
Linternum, multamque trahens lub gurgite arenata
Vuhurnus, niveilque frequens Sinuèlfa colubris :
Miarurnicque graves, & quam tumulavit alumnus,
Antiphataque domus, Trachafque obfélfa palude,
Et tellus Circaa, & fpilfi litoris Antium.
Hue ubi veliferam nauta advertere carinam ;
( Afper enim jam pontus erat ) Deus explicat orbes :
Perque finus crebros & magna volumina labens,
Tempia parentis init, flavum tangentia littus.
liquore pacato patrias Epidaurius aras
Linquit : & holpitio junfli libi numinis ufus
Litoream traélu fquama: crepitantis arenam
Sulcat: & , innixus moderàmifle-navis, in alta
Puppe caput pofuit: donec Cailrumque , facrafque
Lavini fedes, Tiberinaque ad oliia venit.
Hue omnes populi paffim, matrumque patrumque
Obvia turba ruit ; quoque ignes, Troica, fervant,
Vella, tuos : Iseroque Deurii clamore falurant.
Quaque per adverlas navis cita ducitur undas,
Thura fuper ripas, aris ex ordine faélis,
Parte ab utraque lonant : & odorant aera fumis :
Iilaque eonjeilos incalfacit hollia culrros.
Jamque: caput rerum Romanàm intraverat urbem;
Erigitur ferpens; fummoque acclinia malo
Colla movet : fedefque libi circumfpicit aptas »
Scinditur in geminas partes circumfluus amnisr
Infula npmen habet : Iaterumque a parte duorum
Porrigit aequales media tellure lacertos.
Hue fe de Laria pinu Phoebeius anguis
Contulit: & fìnem, fpecie c®lefte refumta,
Luéiibus impofuit; venitque lalutifer Urbi-.
Hic tamen acceffir delubris advena noilris :
Cui far in Urbe fua Deus ell. quem Marte togaque ’
Prtecipuum, non bella magis finita triumphis,
Refque domi geli», properataque gloria rerum
In fidus venere novum, llellamque comantem ;
Quam fua progenies. neque enim de Czfaris ailis
Ullum ma;us opus, quam quod pater exllitit hujus.
Scilicet squoreos plus eli domuiffe Britannos,
Perque papyriferi feptemflua flumina Nili
Viflrices egide rates: Numidafque rebelles,
Cinyphiumque Jubam, Mithridateifque tumentem
Nomtnibus Pontum , populo adjecilfe Quirini;
Et multos meruifle , aliquos egide triumphos ;
Quam tantum genuilfe virum, quo praefide rerum
Humano generi, Superi, cavillis abunde.
Ne fsret hic igitur monali femine cretus;
• ■ IÌle
Itle Deus facipndus erat. quod-.ut aurea fVtdit
*ne® genitrix|_; vidit quoqqe trille parati j
Pontifici letunr; & conjurata arma mov ert, _
Palluit : & cunflis, ut cuique erat obvia , Dm.s,
Afpice, dicebat, quanta mini mole pafentur
Xnudis : quantaque caput cum fraude petatur,
Q u o d d e Dardanio folum mihi reflat lulo.
Solane femper erp jullis exercira curisi
Quam modo Tydids.. Calydonia vqlneret halla,, :
Nunc male defe.nfas confundant masnia Troje.
Quae videam natum longis errqr|bus. añum ,
Jañarique iireto , fedefque intrare ,filentum ; ,
Bellàque cum Turno gerere; aut, fi vera fatemur,
Cum Junone magis. quid nunc antiqua recordor
Damila mei generis ? timor hic meminide priorum
Non finit. in.,nié ,aqui feeleratos ceraitisflénfes.,
Quos prohíbete, pregar; fucùiufque repellile: neve
Cíede facerdotis flammas exdinguite V ella:.
Talia nequidquam toto Venus anxia cíelo
Verbajacit:, Superofque movet. qui rumpere quamquam
Ferrea non podunt veterum decreta forotum,
Signa tameu lufìus dant haud incerta futuri •
Arma ferunf ínter nigras crepitantiá nubes , ,
Terribilefque tubas, auditaque cotnua calo
PramonuilTe nefas. Phcebi quoque triftis imago
Lurida follìcitis prsbebat lumina terris.
Siepe laces vifae mediis ardere fub allris :
Siepe inter nimbos gutt* cecidere_ cruenta,
Caerulus & vultum ferrugine Luciièr atra
Sparfus erat.: fparfi Lunares fangutne currus.
Triftia mille iocis Stygius dedit. omina bubo; ,
Mille Iocis Iacrimavit ebur : cantufque feruutur
Auditi, fanñi? ¿c verba minacia lucís.
Viñima nulla Íicat,tí.magnofque inflare tumultus
Fibra mouet;-CBeíumque caput reperitut in extis . v
Inque foro, circumque domos, & templa Deorum
Noñurnos ululaffe canes ; umbrafque filentnm
ErraviíTe ferunt; motamque tremqribns urbem,.
Non tamen infidias venturaquo vincere fata
Pramonitus potuere Deumr ílriñique feruntur
In templum gladii. ñeque enim loeusjullus in Urbe
Ad facinús, diramque placet, nifi Curia, Cíedem• , :
Tum vero Cytherea manu percuífit r utraque
Peñus : & a^tfierea molitur condere nube ;
Qua prius infetto Paris SJÍ ereptus Anide :
Et Diomedeos fÉneas fugitat cales-
Talibus hanc genitor: Sola .infuperabile fatum,
Nata, movere paras?, intres iicet ipfa fororum
Teña trium ; cernes-illic molimitie vallo
Ex are, & folido rerum tabularía ferró .•
Qua ñeque, cóncurfum cali, ñeque fulminis iraui,
Nec ..metúunt ullas tùta atque aterna ruinas •
Invenies illic ¡ncifa adamante perenni
Fata tui generis. legi ipfe ; ammoque notavi :
Et referám : ne fis eiiainnurn ignara futuri.
Hic fua complcvit (pro quo, Cytherea, laboras)
Tempora, períeñis, quos terra debuit, amiis..
Ut Deus accedat calo, templifque colatur,
Tu facies; natufque fuus, qui hominis hieres,
Impofitum feret Urbis onus.- csfique parentis
Nos in bella fuos fortiífimus ultof habebit.
Illius aüfpiciis obfeffa moeqfa'pacem .1
Viña pètent Mutmæ: Phaffatia fentiet íllum,
¿mathiaque iterum madefáñi cade Philippi :
Et Magnum Siculis 'iiomen fuperabitur undis
Romanique ducis conjux Ægyptia teda.
Non bene fifa cadet: ftuliraque erit illa minata^
; Servitnra fuo Capitolia nollra Canopo.
Quid libi Barbanem/igentés ab. utrbque jacenteS
Oceano numerem ? quodeumque habitabile tellus
Suftinet, hujus erit. pontus quòque fetviet illi.
Pace dati ’ terris,' animum ad civilia veriet.......
J ura fuum, legefque. feret iuftilfimus auñor -•
Exemploque fuo mores reget : ihque futuri
Temporis atatem venturorumque nepotum
Profpiciens, prolém faaiña de conjuge natatn
Ferre fimul nomenque fuum cutafque jubebic.
Nec, nifi cum fenior fimil'es aquaverit anuos,
Æthereas fedes cognataquè fideta. tanget.
Hanc animam interna cafo. de corpore raptara
Fac ¡ubar, ut femper Capitolia nollra Forumque
Divus ab exeelfa profpeñet Julius ade.
Vix ea fatus erat; media cum fede Senatus
Conllitit alma Venus nulli cerrienda : fuiqùe
Cafaris eripuit membris, nec in aera folvi
Palfa reeenrem animam, calellibus intulit allris.
Dumque tulir; lumen capere, atque ignefeere fenfit:
-Emificque finu. Luna volat altius illa:
Flammiferumque trahens Ipatiofo limite erinem
Stella micat, natique videns'benefaña ; fatetur
Effe fuis majora; & vinci gaudet ab ilio.
Hic fua praferri quamquam vetat aña patemis;
Libera fama tamen , nnllifque obnoxia julfis,
Invitum prafeft ; unaque in parte répugnât .
Sic magni cedit .titulis Agamemnonis Atreus -■
Ægea fie Thefeus, fie Pelea vincit Achilles.
Denique, ut exemplis ipfos aquantibus utar,
Sic & Saturnus minor ell Jove. Jupiter arces
Temperai athereas, & mundi regna triformis :
Terra fub Auguito. parer eli & reñor utarque.
Di, precor, Ænea comités, 'quibosi enfis & ignisi
Cefferunt, Dique Indigetes, genitorque, Quirine ,
Urbis, & inviñi genitor, Gradive, Quirini,
.Vellaque Cafareos inter facrata Penates;
Et cum Cafarea tu, Phoebe domellice, Veda,
Quique tenes altus Tarpeias Jupiter arces,
Quoique alios vati fas appellare piumque ;
Tarda, fit illa dies, & nollro ferior avo,
Qua caput Auguûum, quem temperai, orbe reliño
Accedat calo : faveatque precantibus abfens.
Jamque opus exegi: quod nec Jovis ira, nec ignes,
Nec poterit ferrum, nec edax abolere vetulias.
Cum volet illadies, qua nil nifi corporis hujus
Jus habet, incerti fpatium mihi finiat avi: _
, Parte tamen meliore mei fuper aita perennis
Aflra fetar : nomenque erit indelebile noltrum.
Quaque patet.demitis Romana potentia terris.
Ore legar populi : perque omnia fécula fama
(Si quid babent veri vatum prafagia ) vivam.
FASTO