Cognita res ufii : de putrì vifcere paflìtn
Fiori legæ naicuntur apes. qua; more parentum
Rura colunt : operique fàvent ; in fpemque laborant •
Preflus humo bellator equus crabronis origo eft.
Concava litoreo lì demas brachia cancro,
Cetera fupponas terra-; de parte i epifita
Scorpius exibit : caudaque niinabitur unca.
Quæque fqlent canis frondes intexere filîs s
Agreftes tineas (res oVervata colonis),
Ferali mutant cum papilione figuram •
Semina limus habet vi rides generantia ranas :
E t generat truncas pedibus. mox apta natando
Crura dar. utque eadem fint longis faltibus apta;
Poftenor partes fuperat menfura priores,
Nec catulus, partu quem reddidit uria recenti,
Sed male viva caro eft. lambendo mater in artus
Fingit: & in formam, quantam capit ipfa, reducit,
ì i ° 5 5 Vldes ’ ^.uos cera te§lt fexaagula, foetus
Melliterarum apium fine membris corpora nafci,
E t ferofque pedes, ferafque àfiìimere pennas ?
Junonis voluçrem, qus cauda fiderà portât;
Armigerumque Jovis, Cythereiadafque columbas,
Et genus omne avium, mediis e partibus ovi
N i ieiret fieri, fieri quis pofle putaret?
Sunt qui, cum clauio putrefatta eft ipina fepulchro,
jVlutari credant hqmanas angue medullas.
Use tamen ex aliis ducunt primordia rebus :
Y«a ffe ÿW J reparet, feque ipfa refeminet, ales ,
Aflyrii Phcemca vocant. non fruge, neque herbis,
Sed thuns lacrimis, & fueeo vivjt amomr.
Hæc ubi quinque fira complevit fecula vira,
Ilicis in ramis, tremukeve cacumine palma;,
Unguibus & pando nidum fibi conftruit ore.
Quo fimul ac pafias, & nardi lenis ariftas,
QuaiTaque cum fulva fiibftravit pinnama myrrha;
Se fupèr imponit : finirque in odoribus ævum •
Jnde ferunt, totidem qui vivere debeat annos,
Corporg de patrio paryutn Phoenica renafci.
Cum dédit huic ætas vires j ònerique-ferendo eft ;
Ponderibus nidi ramos levât arboris alta :
Fertque pius cunafque fuas, patriumque fepulchrumt
Perque leyes auras Hyperionis urbe potitus,
Ante fores facras Hyperionis ®de reponit.
Si tamen eft aliquid mira; novitaiis in iftis;
Alternare vices, & qua; modo femina tergo
Paffa marem eft, nunc effe marem miremur hyænam.
Id quoque, quod venris animai nutritur & aura,
Protinus affimulat tattu quoicumque polòres.
Vitta racemifero lyncas dedit Jndia. Baccho:
E quibus (ut memorant) quidquid vefica remifit,
Vertitur in lapides; & pongelàt aere tatto.
Sic & coral jum q u o primum contigit auras
Tempore, durefcit.- moilis fuit herba fub undis.
Deferet ante dies; & in alto Phoebus anhelos
Aquore target gquosj. quara conlequar omnia diéìis
lpecies translata novas fic tempore verti
Ctrmmus, atque illas afflimene .-robora gentesn
Concidere has, fic magnai fuit'òerifuque yirilque,-
Perque decern pqtuit tantum dite fanguinis ìnnòs,
Nunc humilis veteres tantummódo Troja ruinas
Et pro divitiis iuibuIos oftendit avorqm.
Clara fuit Sparte : magnæ yiguefè Mycenæ,;
Nec non,Cecropia; nec non Ampbionjs arces.
Vile foljun Sparte eli: alta cecidere Mycena •
Oedipodionia quid fuiit nifi fabula Xheba?
Quid Pandioniae reftant nifi nomen Athens f |
Nunc quoque Dardaniam fama eft confurgere Romam •
Appenntmgena qua próxima Tibridis undis
Mole fub ingenti rerum fundamina ponit.
Hac igitur formam crefcendo mutat; & oiim
Immenfi caput orbis e r it . fic dicere yates,
Paticinafque ferunt fortes ; quantumque recordor
Pnamides Helenus flen ti, dubioque lalutis. 1
Dixerat A n e a , cum res Troiana labaret.
Nate D e a , fi nota fatis prafagia noftra
Mentis habes ; non tota cadet te fofpite Troia
rianima tibi ferrumque dabunt ite r , ibis; & una
Pergama rapta feres; donee Trojaque tibique
Externum patrio contiugat amicius arvum.
Urbem & jam cerno Phrygios debere nepotes;
Quanta nec eft, nec e r it, nec v i l i prioribus annis.
Hanc alu proceres per facula longa porentem,
aed dommam rerum de fanguine natus duli
Ethciet. quo, cum tellus erit uíá, fruentur
mtherea ledes ; ca l unique erit exitus i l l i .
H a c Helenum ceciniiTe Penatigero A n e a .
Mente mymor refero.- cognataque mcenia la to r J
Crelcere ; & utiliter Phrygibus vlciffe Pelafgos.
Ne tamen oblitis ad metam tendere longe
Exfpatiemur equis ; ca lum , & quodcumque fub ilio eft.
Immutat formas, tellufque, & quidquid in ilia eft.
Nos quoque pars mundi ( quoniam non corpora foium.
Veram etiam yolucres anima fumus, inque ferinas
Polfumus tre domos, pecudumque in peétora con di,)
Corpora, qua poífint animas habuilTe parentum.
A u t fratrum, aut aliquo junéiorum federe nobis.
A u t hommum. certe, tuta effe & honefta finamus:
Neve Thyefteis cumulemur vifeera meafis.
Quam male confuefeit, quam fe parat ille cruori
impius humano ; vituli qui guttura cultro
Rumpit; & immotas prabet mugitibus aures»
A u t qui vagirus fimiles puerilibus hadum
Edeiltem iugulare potei! ; aut alice yefei
a dm it í“ 'Pie •‘b0S1! ^“antum eíl» quod defit in iftis
Ad plenum facinus ! quo tranfitus inde pararur!
Bos aret ; aut mortem fenioribus imputet annis'•
' ' iTk j Um r0Iltra Borean °vis arma miniftret."
I Ubera dent fatura manibus preffanda capelia.
Retía cum pedicis, Iaqueofque, artefqüe dolofas
T o lltte ; nec volucrem yifeata fallite v iraa :
Nec formidatis^ cervos eludite pinnis:
• Nec celate cibis uncos làllacibus hamos.
Ora ^Ora víaarca.nnrt '"etp ^ul?;s: alimentaque congrua carpatnant.t umi
Talibus atque alus inllruilo peftore diftis
In patriam remeaffe ferunt; ultroque petitum
Accepiffe Numam popuii- Latialis habenas
Conjuge qu, felix Nympha, ducibufque C am am s ,
Saeiihcos docuit ritus; gentemque feroci
AlTuetam bello paeis tfaduxit ad artes,
Pv0?ì,Àp0ft‘ÌUa“ feoior reS nuIPqoe xvumque peregit,
ExftiniftunvLatisque nurus, populufque Patrefque,
DeHevere Numam. nam conjuk urbi rèlidla *
Valhs A ricine denfis later abdita filyis :
Sacraque Orgftes gemitu-qusfiuque Diana
Impedir, ah quoties Nympha nemorifque lacufque,
Ne faceret , monuere; & coniblantia verba
I S g p ah quoties flenti Thefeius heros,
c i l f enim fortuna querenda
Sola tu a ie ff.'flm ills aliorum' refpice cafus •
Minus ifta feres, utinamque exempla dolentem,
Non mea te poffent relevare f fed & mea poffunr.
Fando
fan d o aliquem Hip p oly tum veftras (p u to ) c o n tìg it aures,
Credulitate p a tr is , feeleratæ fraude nov e rca
Occubuifle n e c i. m irabere , v ix q u e p rob abo:
Sed tamen ille ego fum. me Pafiphaeia quondam
Tentatum fruftra, patriutn temerafle cubile,
(Quod voluit, finxit voluifle: & crimine verfo,
jndiciine metu magis, offenfane repulfæ,)
Arguit. immeritumque pater projecit ab urbe;
Hoftilique caput prece deteftatur euntis.
pitthean profugo curru Trcezena petebam ;
Jamque Corinthiaci carpebam littora ponti;
Cum mare furrexit.* cumulufque immanis aquarum
In montis fpeciem curvari, & crefcere vifus;
Et dare mugitus ; fummoque cacumine findi •
Corni®er hinc taurus ruptis expellitur undis :
Pettorîbufque tenus molles erettiis in auras,.
Naribus & patulo partem maris evomit ore.
Corda pavent comitum. mihi tnens interrita manfit,
Exfiliis contenta fuis , cum colla feroces
Ad fréta convertunt, arrettifque auribus horrent^
Quadrupèdes; monftrique metu turbantur; & altis
Præcipitant currum feopulis. ego ducere vana
Fræna manu, fournis albentibus oblita, luttor:
Et retro lentas tendo refupinus habenas.
Nec vires tamen has rabies fuperafTet equorum;
Ni rota, perpetuum qua circumvertitur axem,
Stipitis occurfu fratta ac disjetta fuiflet.
Excutior curru: lorifque tenenti bus artus ^
Vifeera viva trahi, nervös in ftirpe teneri,
Membra rapi partim, partim reprenfa relinqui,
Offa gravem dare-fratta fonum, feffamque videres
Exhaìari antmam ; nullaique in corpore partes;
Nofeere quas poffes : nnùmque erat omnia vulnus.
Num potes, aut audes ciadi componere noftra,
Nympha, tuam? vidi quoque luce carentia regna:
Et lacerum fovi Phlegethonride corpus in unda.
Nec,, nifi Apollinea? valido medicamine prolis, ^
Reddita vita foret, quam poftquam fòrtibus herbis
Arque ope Paeonia, Dite indignante, recepì
Tum mihi, ne præfens augerem muneris hujus
Invidiam, denfas objecit Cynthia nubes : l:
Utque forem tutus ; poffemque impune videri ;
Addidit ætatem: nec cognotcenda reliquit
Ora mihi. Cretenque diu dubitavit habendam
T räderet, an Delon. Deio Cretaque relittis
Hic pofuit : nomenque fimul, quod poilit^equorum
Admonuiffe, jubet deponere : Quique fuifti
Hippolytus, dixit, nunc idem Virbius efto.
Hoc nemus inde colo * de Difque minoribus unus
Numine fub dominæ lateo : atque accenfeor illi •
Non tamen Egeria; luttus aliena levare _ ^
Damna valent: montifque jacens radicibus^inns
Liquitur in lacrimas : donec pietate dolentis
Mota foror Phcebi gelidum de çorpore fontém
Fecit ; & æternas artus tenuavit in undas •
At Nymphas tetigit nova res : & Amazone natus
Haud aliter ftupuit, quam cum ^Tyrrhenus arator
Fatalem glebam mediis afpexit in arvis,
Sponte fua primum, nulloque agitante, moveri:
Sumere mox hominis, terræque amittere formam ;
Oraque venturis aperire recehtia fatis .
Indigena dixere Tagen: qui primus Etrufcam
Edocuit gentem cafus aperire futuros.
Ut ve Palatinis hærentem collibus olim,
Cum fubito vidit frondefeere Romulus haftam;
Qua radice nova, non ferro ftabat adatto.*
Et jam non telum, fed lenti viminis arbor,
Non exfpettatas dabat admirantibus umbras.
Aut fua fiuminea cum vidit Cipus in unda
Cornua ( vidit enim ) ,- faifamque in imagine credens
Effe fidem, digitis ad frontem fape relatis,
Quae vidit, tetigit. nec jam fua lumina damnans
Reftitit, ut vittor domito remeabat ab hofte.
Ad cariumque oculos, & eodem brachia tollens,
Quidquid, ait, Superi, monftro portenditur ifto,
Seu lietum eft, patria; ketum, populoque Quirini;
Sive minax, mini f i t . viridique e cefpite fattas
Placat odoratis herbofas ignibus aras :
Vinaque dat pateris : mattatarumque bidentum,
Quid fibi fignificent, trepidantia confulit exta.
Quse fimul infpexit Tyrrhen» gentis harufpex ;
Magna quidem rerum molimina vidit in illis;
Non manifefta tamen . cum vero fuftutir acre
A pecudis fibris ad Cipi cornua lumen ;
Rex, ait, o falve: tibí enim, ribi, Cipe, tuifque
Hic locus & Latra parebunt eornibus arces.
Tu modo rumpe moram : portafque intrare patentes
Appropera: fic fata jubent. namque Urbe receptus
Rex eris; & feeptro tutus potiere perenni .
Rettulit ille pedem : torvamque a meenibus Urbis
Avertens faciem, Procul, ah procul omina, dixit,
Talia Di- pellant : multoque ego juftius asvum
Exful agam ; quam me videant Capitolia regem-.
Dixit : & extemplo populümque gravemque Senatum
Convocat. ante tarnen pacali cornua lauro
Velat: & aggeribus fattis a milite fòrti
Infiftit: prifcoque Deos e more precatus,
En, ait, hic unus., quern vos ni peilitis urbe,
Rex erit.. is qui fit, figno, non nomine, dicam.
Cornua fronte gerit. quem vobis indicat augiir,
Si Romam intrarit, famularia jura daturum.
Ule quidem potuit portas irrum pere apertas ;
Sed nos obftitimus : quamvis conjuiittior ilio
Nemo mihi eft. vos Urbe virum prohíbete, Quirites;
Vel, fi dignus erit, gravibus vincite catenis:
Aut finite metum fatalis morte tyranni.
Qualia fuccinttis, ubi trux infibilat Eurus ,
Murmura pinetis fiunt ; aut qualia fluttus
iEquorei faciunt, fi quis procul audiat illos ;
Tale fonant populus., fed per confufa frementis
Verba tamen vulgi vox eminet una, Quis ille?
Et fpettant frontes : praedittaque cornua qua»runt.
Rurfus ad hos Cipus, Quem pofcitis, inquit, habetis:
Et demta capiti populo prohibenre corona
Exhibuit gemino prafignia tempora cornu.
Demifere oculos omnes ; gemitumque dedere : j
Atque illud meritis clarum [ quis credere poffit? J
Inviti videre caput: nec honore carere
Ulterius paifi, teftam impofuere coronam.
At proceres, quoniam muros intrare vetaris,
Ruris honorati tantum tibi, Cipe, dedere,
Quantum depreffo fubjettis bubus aratro
Compietti poffes ad fìnem Solis ab ortu.
Cornuaque teratis miram referentia formam
Poftibus infculpunt, longum manfura per avum.
Pandite nunc, Mufe, prafenria numina vatum,
(Scitis enim , neo vos fallit fpatiofa vetuftas)
Unde Coroniden circumfiua Tibridis alveo
Infula Romulea; facris adfeiverit urbis.
Dira lues quondam Latías vitiaverat auras,
Pallidaque exfangui fquallebant corpora tabo.
Funeribus fedi poftquam mortalia cernunt
Tenta