P. OVIDI I NJSONIS
ME TAMOR PHOS E ON
L I B R I X V.
N A S O N I S E P 1 G R A MM A,
E x Tri/i. l ib . I , Eleg. 6 . verf. 35,
Qj-ba parente fuo quicumque volumina tangís.
His iàitexn yeiìxa detur in urbe locus .
Quoque niagis faveas, non funt h*c edita ab ilio ,
Sed quaíi de Domini funere rapta fu i.
Quidquid in his igitur vidi rude carmen habebit.
iEmendaturus, fi Ucpiffet, eram.
L I B E R P R I M U S .
N nova fert animus «nutates diçerç formas
Corpora. D i, cQjpjis (nam, D i, rnu-
taftis & filas)
Adfpirate pieis : primaque ab origine
mundi
Ad mea perpetuum deduci# tempora carmen..
Ante mare & tpllus, m j quod tegit omnia, czlum;
Unus erat tota Natura? yoitus in orbe,.
Quem dixere Chaos ; rudis indigeftaque moles ;
Neç quidquam, nifi pondus iners y cóngefiaque eodem
Non bene jurjdarum difeordii lem ina rerum
Nullus adhuc mando prasbebar lumina Titan ;
Nec nova creiçendo reparabat çornua Phoebe j
Nec circumfufo pendebat in aere telius
Ponderibus librata fuis : nec brachia iqngo
Margine terrarum porrexerat Amphitrire .
Quaque fuit telius,,ifiiç & pomus Sf, aer;
Sic erat inftabili? telius, innabilis unda,
Lucia egens aer .. nulli Tua forma manebat..
Obftàbatque aliis aliud : quia çorpore in uno
Frigida.: pugnabant çalidis, humentia fiecis,
Mollia cuqi duris, fine pondéré habentia pondus.
Hanç Deus & melior litem Natura diremit.
Nam czlq terras , & terris abfçidit .undas.:
Et liquidum fpiifo feçrevit ab aere czjqm.
Quz poftquam eyolvit, cæcoque exemit aç.etVQ* >. :
Diifociara locis concordi pace ligayit. . .
Ignea convexi vis & fine pondéré ç$ji
Emiçuit, fummaque loçum fibi legit in arçç.
Proximus eft aer illi levitate, locoque :
Denfior his tefius: elementaque grandia t r a i t i
Et prefla eft gravitate fui. circumfiuus humor
Ultima pofTedit, lolidumque coercuit orbem.
$ic ubi difpofitam, quifquis fuit ille Deorum,
Congerie m if cuit, fedamque in mçmbra redegit y.
Principio terrain, ne non zqualis ab.omni
Parte; foret , magni fpeciem gioraeravit, in orbis •
Tum (reta .difiundi, rapidiJque tuajefcer-e ventis
Jufiìt, & ambitZ 'Circumdare littpra .terrz.
Addidit & fontes, immenfaque ilagna, lacufque;
Fluminaque obliquis cinxit declivi* tipis ;
Quz diveria locis partim forbentur ab ipfay
In mare per veni unt .partim, campoque recept*
Liberioris aqua?, pro ripfs littora pilfant.
Juifit & estendi eampos, fubfidete valles,
Fronde tegi fiivas, lapidofos (urgere montes •
Utque duz dextia cssWn, .^otidemque finiftra
Parte fecant Zpme, quinta eftardendor illis y
Sic onus inckfim numero diftinxit eodem
Cura Dei :, totidemque plagz telinre premuntur.
Quarum quz media eft, noti eft babitabilis zftu :
Nix tegit alta duas: tqtidem :inter utramque locavit :
Temperi enique dedit mifta cum fri gore fiamma.
Immmet his aer. qui , quanto eft pondero terrz
Pond us aquz levius, tanto eft onerofior igni.
Illic & nebulas, illie confiftere ruibes .
Jufiit,. & hutpanas motura tonitrua mentes,
Et cum fulminibus facientes frigora ventos •
His quoque non pafiim. mundi fabricator habendum
Aera permifit. vix nunc obfiftitur illis,
Cum fua quifque regant diverfo flamina tra&u*,
Quin lanient mundum y tanta eft difeordia fratrum.
Eurus ad Auroram, Nabathzaque regna receilìt,
Perfidaque j & radiis juga fubdita matutinis.
Vefper, ¿c. occiduo quz littora Sole tepefeunt,
Pro^una -fnut Zzphyro^* Scythiam SeptemqueTriones
HortiSr irivafit Boreas : contraria teljus
Nubibijs .aifiduis, pluvioque madefeit ab Auftro.
Hzc fuper impofuit liquidum & gravitate carenteni
JEthera, nec quidquam terrenz fzcis habentem.
Vix ea limitibusr difiepferat omnia certis y
Cum,
Cum, quz pfefTa diu: mai» laniere ftib iHa,
Side» coapenint toto eflfervefcere czla.
jvjeu regio foret olla fuis animamibus orba;
Aftra tencnt czlefte folum, formzque Deorum :
CeiTei*unt nitidis habitandz pifeibus. undz:
Terra feras cepit: volucres agitabilis aer. ,
Sanwlius his animai, mentifaue capacius altz
Deeratadhuc, & quod dominari in cetera pofiet . |
Nat us homo eft • five hunc divino Temine fecit
Ule opifex rerum, mundi melioris origo :
Sive recen* telius , feduéìaque nuper ab aito-
^there, òògrtàti rerinebat ferttina czli .
Quam fatus lapeto , mffiam fiuvialibus undis,.
Finxit in effigietn' moderantum cun^a Deorum •
Pronaque cum fpecfent animalia cerera terram y
Os hornini fublime dedit, czlumque tueri
Juifit, & ereitos ad fiderà toliere vultus.
Sic, modo quz fnerat rudis & fi ile imagine, telius
Induit ignotas hpminum converfa figuras.
Aurea prima fata eft z t a s q u z , vindice nullo,
Sponte• fua fine lege fidèm reélumque colebat.
Pcena metufque aberant. nec verba minada fìxo
l£re legebantur : nec fupplex turba timebànt
Judicis ora- fui-r fed: erant fine vindice tùti .
Nondum czfa fuis, peregrinum ut viferet orbem,
Montibus, iñ líquidas pinus defeenderat undas:
Nullaque mortales , prater fua littora, norant.
Nondum-precipites cingebant oppida fofiz:
Non tuba direni, non zris cornua flexi:,
Non galez,, non enfis, erant. fine militis ufu
Moliia fecurz peragebaiit òtia mentes.
Ipfa quoque inurronis raftroque intaéfay nec ullis
Saucia vom eri bus , per fe daoat orania telius-:
Contentique cìbis nüllo cogente creatis',
A rbiiteos foetus, montanaque fraga legebant,
Cornaque, & itt duris hasrentia mora rubeti»;
Et qua deciderant- patula Jovis arbore glandes*
Ver erat zternum*, placidique tepentibus auris
Mulcebant Zephyri natos fine Temine flores.
Mox etiam fruges telius inarata ferebat i
Nec renovatus agef gravidis canebat arifiis .
Flumina jam ladis , jatn* ilumina nedaris ibant i
Flavaque de viridi ftillàbant ilice mella*
Poftquam, Saturno tenebrofa in Tartara miiTo.,
Sub Jove mundus ératy fubiit argentea proles,
Auro deteriori, fulvo prefiofior zre*'
Jupiter anttqùi contfaxit tempora veris i' 1
Perque hyemes, zflufqüe, & iiizqualès autumnos,
Et breve vèr, fpatiis exègif quatuor annum.'
Tum primum fìcds aer fervoribus Uftus
Candutt: & ventis glacies adilrida> pependit.
Tum primum Tubiere domos , dómus antra fuerunt,
• Et denfi frútices, & vinéfee cOrtiCe virg».
Seminar tum - primuni longis Cerealia fulcis
Obruta- funt, preffiqué jugo gemuere juvench.
Tertia poft illas íúcceífit aenea proles,
Szvìor ingentis, & ad hórrida promtior arma y
Nec fcelérata tamen. De durò eft ultima ferro»'
Protintfs i-rrumpit yeitz pèjoris in sevurn
Omne nefas: fugere pudor, verumque, fidefque :
In quorum Tubiere locum, fraiidèfque, dolique,
Infiaizque, & vis, &-amor fcelératus habendi.
Vela dabat ventis, nec adhuè bene novérat illos ,
Nàvifta : qusque diu* fteterant in montibus àltis,
Fluélibos ignoti« infiiltaverz carinz .
Communetnque -prius, ceu lumina Soils & auras,
Cautus liumum longo fignavit limite men for.
Nec tantum fegetes alimentaque debita dives
Pofcebatur humus y fed itum eft in vifeera terrz :
Quafque recondiderat, Stygiifque admoverat umbris,
Effodiuntur opes irritamenta malorum.
J amque nocens ferrum, ferfoque nocentius aurum
Prodierat : prodit bellum j quod pugnat utroque ;
Sanguineaque manu crepitantia concutit arma.
Vivitur e x -rapto .i non hofpes ab hofpite tutus,
Non focer a genero: fratrum quoque gratia rara eft.
Imminet exitio vir conjugis, fila mariti:
Lurida terribiies mifeent aconita nóvercz :
Fili us ante diem patrios inquirit in artnos .
Viila jacet Pietas : & Virgo czde madentes
Ultima czleftum terras Aftrza reliquit.
Neve foret terris fecurior arduus zthery
Affedafle ferunt regnum czlefte Gigante» :
Àltaque congeftos ftruxifte ad fiderà montes.
Tum pater omnipotens mifib perfregit Olympuni
Fulmine , & excuftìt fubjedo Pelio OiTam.
Obruta mole (uà Cum corpora dira jacerent y
Perfufani multo natorum fanguine terram
Immaduiflè ferunt, calidümque ani mafie cruorem:
E t , ne nulla ferz ftirpis monumenta manerént,
In faciem vertifie hominum. fed & illa propago
Contemtrix SuperUmfzvzque; avidi filma czdis ,
Et violenta fuit : feires e fanguine natos.
Quz pàtèr ut fumma. vidit Saturnius arce y
Ingemit: & , fado nondum vulgata recenti
Foeda Lycaoniz referens- convlvia- menfz ,
Ingentes animo , & dignas Jove coneipit ir^ y
Conciliumque vocar. tenuit mora nulla vocatos.
Eft via fublimis, czla manifefta: ièreno :
Ladea noraen habet y candore- not^bilis ipfo.
Hac iter eft Superis ad magni teda Tonantis,.
Regalemque domum. dextra lz vaque Deorum
Atria nobilium valvis celebrarimr apertis.
Plebs habitant diverfá lòcis . a fronte potentes
Czlicolz, clariqúe fuos pófuére- penates.
Hie locus eft y quem,; fi'verbis audacia detur,
Haud tìmeanvmagni dixifie Palatia czli.
Ergo ubi marmoreo Superi federe receflii,
Celfior ipfe*loco, feeptroque innixus eburno,
Terrificam capitis cpncüflit terque quaterque
Czfariem y cum qua terram, mare, fiderà, movit.
Taiibus inde moais ora indignantia folvit:
Non ego pro mundi regno magis anxius illa
Tempeftate fui, qua centum quifque parabant
Injicere atìguipedum captivo brachia czlo.
Nam-, quamquam frrushoftis erat, tamen illud ab urto
Corpore , & ex una pendebat origine bellum'.
Nunc mihi, qua totum Nerette circumtonat orbem,
Perdenduiti mortale genus, per flumina^ juro
Infera, fub terras Stygio labentia lueo, *
Cunda prius tentata : fed immedicabile vulnus
Enfe recidendum y ne pars fiiicera trahatur.
Sunt mihi Semidei, funt raffica numina Nymphz,
Faunique, Satyrique, & mortticolz Silvani :
Quos quo ni am czli nondum dignamur honorey
Quas dedimus, certe terras habitare finamos.
An fatis, o Superi, tutos fore creditis illos,
Cum mihi , qat folmen’, qui vos habeoque , regoque,
Struxerk iiifiaíaS notos fèritate Lytaon?
Confremuere omnes: ftudiifque ardentibus aufum
Talia depofcunr. fio, cum iríanus impía- fzvit
Sanguine Czfareo Rornanum extinguere notnen ,•
Atto