F A S T O R U M
L I B E R P R I M U S ,
Empora cum cauflüs Latium digeftx per
annum,
Lapfaque fub terras, ortaque figna,
canam ,
j Excipe pacato, C s fa r Germanic?, vultu
Hoc ¿ opus : & tímidas dirige navis.
, iter.
Officiique I?vem non averfatus honorem,
En tibi devoto muñere, dexter ades.
Sacra recqgnof«es _AnnaIibus eruta prtfcis;
Et , qup .fit. merito quoque notata diesa-
Invemesjilic & feda demefitea vobis.
Siepe tibi Pater refi, (aspe iegendus Avus.
Quasque ferunt illi pi ¿los fignantia Fallo.,
Tu quoque cum Drufo premia fratre feres.
Canaris arma canant alii ; nos Csfaris aras :
Er quofeumque facris.addidit Mie dies.
Annue congnti per laudes ire tuorum.*
_ Deque me» pavidos excute corde metus.
Da mihi te placidum ; dederis in carmina vires.
Ingeniuna vultu ftatque caditque tuo.
Pagina judicium dodi fubitura niovetur
Principis., ut Ciaría miffa legenda Deo.
Qua? fit enim culti facundia fenfimus oris,
Civica pro .trepidis cum tuli t arma réis.
Scimus-& , ad noftras cum fé tulit impetus artes *
Ingenii currant ilumina quanta tai .
Si licet, & fas eft, yates rege varis ¿abenas:
Aufpice te felix totus ut antius ear.
" | 'Emporadigereret cum pond i tor Urbis, in anna
A __ Conftituit meníes quinqué bis effe fuo.
Scilicet arma raagis, quam fiderà , Rornule, noras :
Cu raque finítimos vincere major erar. ’
Eft ramen & ratio, Cariar, quae moverit ilium:
Errpremque fuum quo tueatur haber;
Quod fatis eft, utero matris dum prodeat infans
Hoc anno_ ftatuit. temporis effe fatis.
Per tot idem menfes a. funere conjugis uxor
Suftinet in vidua triftia figna domo.
Hoc igitur vidic trabeati cura Quirini,
Cum rudi bus populis annua jura daret.
Mams erat primus menfis-,- V ene ri f que fecuncfus-^
Hac generis princeps, ipfius ille pater .
Tertius a Sertibus, Juvenum de nomine quartus;
Qua; fequitur , numero turba notata' fuit.
A t Numa nec Jamim, nec a vitas preterir umbras ;
Menfibus antiquis appofuitque duos.
TV) E tamen ignores variorum jura dierum :
t» Non officii Lucifer ornnis idem.
Ille Nefaftus erit, per quem tría verba ftlenturr
Faftus erit, per quem lege ficeblt agi.
Neu toto perftare die fua jura putaris ;
v Qaijan j Faftiis erit, mane Nefaftus eraf*
Nam fimul exta Deo data funt, licet omùia fari ;
Verbaque honoratus libera Pretor habet.
Aftquoque ■> quo populum jus eft includere feptis :
v . j. ftU(Xìue» .qui nono femper ab orbe redit.
Tj‘»fat Junonis cura Kafendas :
Idibus alba Jovi grandior agna cadit ,
Nona rum tutela Deo caret, omnibus iftis
(Ne fallare cave) proximus Ater erit.
Ornen ab eventu eft: illis nam Roma diebtis
Damna fub adveríb tríftia Marte tulit »
dida femel, totis hærentia Faftis ,
C Ne íeriem rerum fcindere cogar ) erunt •
“1 7 Cce tibi fauftum, Germanice, nuntiat annum ;
A-f Inque meo^primus carmine Janus adeft.
Jane biceps, anni tacite Iabentis origo,
' Solus de íuperis qui tua terga vides ;
■ Dexter ades Ducibus ; quorum fecura labore
• Otia terra .férax, otia poutus agit.
I Dexter ades Patribufque tuis, Popu loque Quirini f
Ett refera nutu candida templa tuo.
I Profpera lux oritur : linguifque animifque favete.
J ^ Nunc dicenda bono funt bona verba die.
Lite vacent aures ; infanaque protinus abfint
Jurgia. differ opus, livida lingua, fuum.
jCernis, odoratis ut luceat ‘ ignibus æther;
! Et fonet accenfis fpica .Ciliffa focis ?
fFlamma nitore fuo templorum verberat aurum,
Et tremulum fumma fpargit m xde jubar.
Veftibus intaélis Xarpeias itur in arces .*
Et populus fefto concolor ipfe fuo eft .
Jamque novi preeunt fàfees » nova purpura fulget i
Et nova confpicuum pondera íehtit eb.ur,
Colla rudes operum prebent ferienda juvenci,
Quos aluit campis herba Faliíca fuis. '
* -arce fua totum cum fpe&et in-orbefn ;
Nu mfi Romanum, quod tueatur, habet.
Salvé , læta dies,: meliorque revertere íeniper,
A populo rerum digna potente coli.
Quem tamen eílé Deum te -dicam . Jane bifórmis?
Nam tibi par nuüum Grecia numen habet.
Ede íitnul cauflam, cur de cæleftibus unus,
Sitque quod; a terga, íirque quod;ante-, vides.
Haec ego cum; fumtis agitarem mente tabellis
_ Lucidtorvífa eft, quam fuit ante,- domus .
Tiun facer ancipiti mirandus imagine Janus
Bina repetís oculis obtulit ora meisr
Obftupui ; fenfique metu riguifte capillos :
Et gehdum fubito frigore peélus érat
dextra^ baculum, clavemque finifira»
Edidít hos nobis ore príore fonos »
Difce metu póíito, vates opero fe dierum ,
Tvyr^!r?L voceff perdpe mente meas »
a ir » 0S antt^ul k 113:111 res fum prífea ) vocabant *
Adípice, quam longi temporis a£te canam.
Luadus hic aer, & , quæ tria corpora reftant*
Iguis, aquæ, tellus, unus acervas erant »
Ut femel hæc rerum feceffit lite.fuarum,
Inque novas abiit mafia foluta domos ;
Flamma petit altum; propioríocus aera cepit;
Sederunt medio terra fretumque foío.
,Tunc ego,qui fueram gíobus, *& fine imagine moles,
m faciem redn dignaque meirrbra Deo.
Nunc queque , confuí» quondam nota parva figure,
Ante quod eft in rae, poftque videtur idem •
Accipe quæfitæ qua? cauíTa fit altera forma:
Hanc fimul üt norís, officíumque méum»
Quidqutd ubique vides, cælum , toare, nubila, terras ;
Omnia
Omnia r funt noftra claufa patentque manu.
Me penes eft unum vaili cuftodia mundi :
Et jus vertendi cardinis omne meum eft •
Cum libuit Pacem placidis emittore teftis -,
Libera perpetuas ambulat illa vias.
Sanguine letifero totus mifcebitur orbls,
Ni teneant rigid» condita bella fere,
prefideo foribus cadi cum mitibus Horis :
It redit officio Jupiter ipfe meo.
Inde vocor Janus. cui cum Cereale facerdos
Imponit libum, mixtaque farra fali j
Nomina ridebis. modo namque Pattricius idem,
Et triodo, facrifico Clufius ere vocor.
Scilicet alterno voluit rudis illa vetuftas
Nomine diverfas fignificare vices.
Vis mea narrata eft ; cauflam nunc difce figure.
Jam tamen hanc aliqua tu quoque parte vides;1
Omnis habet geminas nine atque hinc jánua frontes
E quibus hac populum fpeélat; at illaLarem»
Urque fedetis verter primi prope limina tedi
Janitor egrefTus introitufque videt ;
Sic ego perfpiqio cslertis janitor aulae
Eoas partes, Hefperiafque fimul.
Ora vides Hecate* in tres vergentia partes ,
Servet ut in ternas compita feda vias.
Et mihi, ne flexucervicis tempora perdam,
Cernere non moto corpore bina licet.
Dixerat : & vultu, fi plura requirere vellem,
Se milii difficilem non fore, faflus erat.
Sumfi animum, gratefque Deo non territus egi:
Verbaque fum fpedans: pauca locutus humum •
Die, age, frigpribus qüare novus incipit annus, i
Qui melius per ver incipiendus' erat?
Omnia tjmc florent s tunc eft nova temporis aetas :
Et nova de gravido palmite gemma tumet.
Et modo formatis amicitur vitibus arbos ; ;
Prodit & ih fiimmum feminis herba folum :
Et tepidum yolucres concentibus aera mulcent;
Ludit in pratis:, luxuriatque pecus.
Tum blandi foles.: ignotaque prodit hi rundo;
Et luteum celfa fub trabe fingit opus .
Tum patitur cultus ager, & renovatur aratro •
Haec anni novitas jure voeanda fuit *
Quaefieram m.ultis,: non multis ille moratus,
Contulit in verfus fic: fua verba duos .
Bruma novi prima eft, veterifque noviffima Solis :
I n ^rinclP^m capiunt Phcebus & annus idem .
I Port ea m i rabat , cur non fine litibus effet
■ Prima dies. Caufiam percipe, Janus art.
B Tempora commifi nafeentia rebus agendisj
I Totus ab aufpicio ne foret annus iners.
■ Quifque fuas artes ob idem delibai agendo'.*
I Nec plus quam folitum tertificatur opus.
■ Mox ego ; Cur, quamvis aliorum nurnina placem,
I ir * primo thura merumque fero?
1 Ut per me pofiìs aditum^ qui limina fervo,
I Ad quofeumque velim prorfus , habere Deos .
■ tata tuis dicuntur verba Kalendis;
1 At damus alternas accipimufque preces ?
I J? incumbens báculo, quèm d ex tra gerebat J
I a . . Ia principiis, inquit, ineffe folent .
I p?r^varn vocem timidas advertitis aures :
I T vif^m primum confuiit augur avem.
I epP*a. patent aurefque Deüm ; nec lingua caducas
I n r0ílclPlt preces; diéjaque pondus habent.
■ L/efierat paucis ; nec ionga: filentia feci ;
Sed tetigi verbis ultima verba meis .*
Quid vult palma fibi, rugofaque carica, dixi,
Et data fub niveo candida mella favo ì
Omen,; ait, cauffa eft, Ut res fapor ille fequatur;
Et peragat coeptum dulcis ut annus iter.
Dulcia eur dentur video: ftipis adjióe cauflam,
Pars mihi de fefto ne labet uila tuo.
Rifu; & , O qiiam te fallunt tua fæcüla, dixit,
Qui ftipe mel fumta dulciùs effe pûtes'!
Vix ego Saturno quemquam regnante vidébam,
Cujus non animo dulcia lucra forent.
Tempore crevitamor, qui nunc eft fummus, habendi.
Vix ultra, quo jam progrediatuf, habet.
Pluris opes nùnc funt, quam prifei temporis annis y
Dum populus pauper, dum nova Roma fuit:
Dum cafa Martigenam capiebat parva Quirinum,
Et dabat exiguum fluminis ulva torum.
Jupiter angufta vix totus ftabat in «de;
Inque Jovis dextra fidile fulmen erat.
Frondibus ornabant, quæ nunc Capitolia gemmisi
Pafcebatque fuas ipfe Senator oves.
Nec pudor, in rtipula placidam cepiflè quietem,
Et feenum capiti fuppofuiffe, fuit;
Jura dabat populis pofito modo Conful aratro;
Et le vis argenti lamina crimen efat.
At poftquam Fortuna loc-i caput extiflit hujus ;
Et tetigit fummos vertice Roma Deos ;
Creverunt & opes, & opum furioia cupido :
E t, cum poflideant plurima, plurà volunt.
Quæ re re ut abfumant, abfumta requirere certant .*
Atque ipfæ viciis funt alimenta vices .
Sic, qhibus intumuit fuffufa venter ab unda,
Quo plus funt potæ, plus fitiUntur aquæ.
In pretio prètium nunc eft. dat cenfus honores;
Cenlus amicitias : pauper ubique jacet »
Tu tamen aufpicium fi fit ftipis utile quairis,
Curque jiivent noftras æra vetufta manus.
Æra dàffant olini; meliùs nunc omen in auro eft.*
Vidaque concedit priica moneta novæ ,
Nos quoque teìnplà juvaiit, quatoyis antiqua probemus,
Aurea. majeftas;convenit ifta Deo.
Laudamus veteres, fed noftris utimur anni^.
Mos tarnen eft æque dignus;uterque coli .
Finierat monitus . placidis ita rurius, ut ante,
Clavigérum verbis alioquor ipfe Deurn :
Multa quidem didici, fed cur navalis irj ære
Altera, fignata eft, altera1 forma biceps ?
Nofcere me duplici poffes in imagine, dixit;
Ni vetus ipfà dies extenuaret opus.
Cauffa ratis fupereft: Thufcum rate venir in amnei®
Aute pererrato falcifer orbe Deus ;
Hac ego Saturnum niemini tellure receptum,
Cælitibus regnis.ab Jove pulfus erat.
Inde diu genti man fit Saturnia nomen :
Dida quoque eft Latium terra, latente Deo. /
At bona pofteritas puppim fervavit in ære;
Hofpitis adventum teftifìcata Dei,
Ipfe folum colui, cùjus placidiffìma læviltn
Radit arenofi Tibridis unda latus«
Hic, ubi nunc Roma eft, incædua filva virçbat:
Tantaque res paucis pafeua bubus erat «
Arx mea collis erat, quem cultrix nomiiié noftro
Nuncupat hæç ætas.,; Ianiçulumque vòcat .
Tunc ego regtiabam, patiens cum terra DeorUm
Effet, Se humanis nurnina mifta ìocis .
Nondum jurtitiam facinus mortale fugarat.
N N a UltU