P T ER I S aquilina.
adelaars Randvoren.
Hoogduitsch. Adler Saumfarr».
Engelsch. Common Brakes.
Neder duitsche Bijnamen. Vare n wij fke. Boomachtig Var en wij fke.
Vraagt vrucht in Julij en Augustus
C r y p t o g a m i a , F i l i c e s ; Redektbloeÿ enden , Varens•
Nat uur l . Rang volgens L in n . LV. F ilic es, Varens.
G e s l a c h t s K e nm e r k e n (volgens 8 p r e n g e 1>. Sori lineares continui marginales ; de vruchthoopjos zijrc
lijnvormig, doorloopend, langs den rand van het loof geplaatst. Indusium e margine frondis interius dehiscens;
het uit den rand van het loof gevormde dekvlies opent zich naar de binnenzÿde.
S o o r t e l i j k e K e n m e r k e n (volgens S p re n g e 1). Frondis 3-partitae ramis 2-pinnatis , foliolis subsessilibiis
lanceolatis integerrimis, inferioribus pinnatifidis, laciniis oblongis obtusis ; de takken van het 3-deelige loof
zijn dubbel-gevihd, iiiet nagenoeg öngèsteeldè , lancètvormigë gaafrandigë blaadjes , waarvan de onderste vin-
deeli0- zijn, met langwerpige stompé slippën. Stipite glabefrimo; dè steng geheel onbehaard..
De wortel is penvormig of kruipende, donkerbruin. De steng regtstandig, e enig zins heesterachtig. Het
lóóf 3-deèlig , of só?ris meer onregelmatig verdeeld, gelijk men bij a in eene verkleinde afbeelding der
geheélè plant zie t. De vinbl’âàdjès t ijd dan eens geheel gaafrandig langwerpig en stomp, dan weder,
vooral meer benedenwaarts, viitdeeltg. De deelen der vruchtmaking vallen niet zeer in het oog. Men
ziet bij b een afzonderlijk rinbiaadje in onttrek, vân dé onderzijde, waarbij men opmerkt hoe deszelfs
rand zich otnkrullendé het dèkvliës (indusium) dét zaaddoosjes vó rm t, hetwelk het eigenaardig kenmerk
der hierom aldus genoemde Rdhdvarcns uitmaakt. B ij c ziét men in eene horizontale doorsnede van het
onderste deel der steng hoe de bruingekleurde bundels spirdalvaten óp zoodanige onregelmatige wÿze geplaatst
zijn , dat z ij eenen dubbelden adelaar schijnen te vormen, hetgeiie ons de reden der zonderlinge tóbr-
telijke naam verklaart. De plant verheft zich van eene halve tot eene geheele Ned. el. ,
G r o e ip l a a t s e n . Op heidevelden en in bosscheh, vooral op zandige gronden»
Zij is door d e G o r t e r als eene vrij algemeene plant in de bossehen en ook in de duinen bij Befinebroek,
Egmond en elders opgegeven. M e e s e spreekt van haar, als van een gewoon gewas in de wouden van Friesland.
Behalve in de duinen bij Haarlem , waar zij op verscheidene plaatsen voorkomt, zag ik haar ook bij de
B ild , Z e ijs t, Baarn en de lage Vuursche in de Prov. Utrecht ; Rheede en Roozendaal bij Arnhem ; hier en
daar in DrëntÏie én in de Scharmtt in de Prof. Groningen, vanwaar de afgebeelde plant herkomstig is.
H u i s h o u d e l i j k G e b r d ik . Wordt door H a Ü ë r voor de fraaiste der Èuropische varens gehouden. De
Hoogl. St. J. v. G e u ri s geeft in de Ÿerkandèlingen van de Hollandsche Maatschappij, D. XX V I, bl. 289 uit
andere schrijvers het völgendé op i » Het Ieder fean dooi* middel van deze plant zeer wel bereid worden; in het
bijzonder worden de schapeii êri geiten-hùiden daardoor tot r a t soort van leder bereid , hetwelk men korduaan
noemt (*). fie boeren kunnen dézelfè ifi dé pîâats f ân hüii Köörnsfróó , hètwëlk zij'vöórdeéliger kunnen verkoopen ,
(of zelve voeren) gebfüikêh, èn wlïinën Ook nog daardoor ift dè véelhëid van mest. De asch van de gedroogde
en verbrande plant zfoii vooral tot' vérëcBillëödë' gebruiken nuttig kunnen zijn; daar zij meer loogzout bevat,
dan eëriig h out, èii dît' oófc vail èen geheel anderen aard is, dan dat' van andere planten. In Engeland maakt
men er ballen van , die àldâdr, In plaats fan zeep ó f aiidër loogzout, in ïinnenbleékérijen gebruikt worden, en
in Fronkrijk gebruikt men dezelfde asch, in de plaats van soda óf potasch tof hét maken van zeer schoon glas.
■Wij wensehen mét gemelden I lo o g l., dat hieromtrent ook met onze Varens pföevëh genomen werdén.
Volgens H a l l e r en T e s s i e r wordt van den wortel door behoèftigeh iëkër brood bereid» G u n n e r verzekert
, dat noch wortel noch loof door het vee gebruikt wordt.
Het loof dient eindelijk dikwijls tot het vullen van matrassen, welker gebruik men zeer heilzaam oordeelt voor
kinderen, die aan de Engelsche ziekte onderhevig zijn.
» (*) Dit was reeds door H a l l e r aàngètèekehd, waarbij H o u t t u ij n echter aanmerkt, dat het echte korduaan
of spaansch leder met stpuak bereid ëa m.et; galnooteu geverwd wordt.