dc , witagtig van K o leu r , en de derde zoort is doorgaans
wat riiig o f ha irig: Wordende deeze beide voor de fnia-
kelyklle geagt.
D e vierde z o o r t , die ook laage Lombartfchc Krais-lefien
genoemt w o rd , is wac langwerpig rond van gedaante ¡, e n ,
jy p zynde , geelagtig van Koienr.
De zesde zoort is rondagtig van gedaante, en irood van
K o leu r ; men vind hier van een grooter en kleiner zoort.
D e zevende zoort is donker purperagtig van K o le u r , en
eenigzints langer als ron d , ook veeltyds een vveinig ruigagtig
o f h a irig; de Bladen zyn grooter als van de vorige,
en de jonge Loten bogtig nederwaarts geb oogen, hec welk
men egcer ook aan zommige der overige zoorteu z ie t , hoewel
niec zoo veel o f zoo krom.
D e agtfte zoorc hcqft blauwe B e fien , en geen D o om s :
Maar deeze zoort vind men in deeze Geweften zelden.
Een wilde zoort van Kruis-beficn groeit in Moog-duifch-
land en e lders, hier en daar in de Heggen in het w ild ;
brengt heel kleine Befien v oo rt, die meeftentyds glad z y n ;
daarintegen de meefte van de tamme zoorten g roo ter, en
min o f meer ruig o f hairig vallen , ja men vind een en dezelfde
z o o r t , op de eene plaats zomtyds glad , en op een
andere min o f meer ru ig , ’c welk van de Grond of-’t CUmaat
fchynt a f te hangen.
Daar is ook nog een zoort met geel-bonte Bladen, welke
alleen om de Liefhebbery van de Kruid-beminnaars gecultiveert
word.
S 4.
D e Kruis-hefien begeeren dezelfde zoort van Grond,
Standplaats, en Cultuure als de Jal-hefien, en worden ook
op dezelfde wyze voortgekweekt; weshalven ik het onnodig
a g t , om hier daar van wydlopig te fch ry v e n : Ik zal alleen
nog iets zeggen van derzelver Oeconomifch gebruik.
§ 5 .
Dezelve worden , om uic de hand te eeten, juift niet zeer
veel geagt, dewy! ze niet zeer verheven van fmaak zyn#
hoewel ze ock haare Beminnaars hebben; zynde dc groote
wic'e de fmakelykfte: Z e dienen hier te lande en elders
meeft voor de Keuken , en zulks eer ze ryp z y n , om dezelve
by Vleefch o f Vifch te ftoven, o f *cr een apart By-
geregt met Suiker o f Syroop van te maken, en by Vleefch
o f gebraden Vifch te eeten, en dus zyn z e , wel toebereid
z y n d e , eene zeer aangename S p y z e , welke Appetyt o f
Eetens-lnft v e rw e k t, en gezond voor dc Maag is.
T o t dien einde worden de onrype Kruis-befxen ook wel
in ge legd , om ze in de Winter te hebben, zynde geen van
alie Vru gten, die, ingelegt wordende, haaren fmaak zo natuurlyk
behouden als deze. Het inleggen gefchied aldus:
Neemt Kruis-befien, die vers geplukt, en nog niet ryp z y n ,
en verleeft ze fchoon; doet ze dan in droge FlefTen, maar
niet meet dan fchaars tot aan den hals toe v o l, dog de fieflen
maakt men eerft van binnen droo g, met heet zand, dat ’er
de minfte vochtigheid niet in b ly f t; ftopt die dan ter degen
v a ft, met een kurk to e , cn bind een blaasje daar o ve rh een i
en wil men die wel bewaren, zo legt men die Fieflen op
latten, het onderfte bo v en , in de kelder.
Andere koken d ie , en nemen een ke tel, en leggen ftroo
op de bodem, en zeiten de fieflen daar o p , en dan vol water
gedaan, en z o t e gelyk over het vuur gehangen, en zagtjes
laten k o k en , een uiir o f anderhalf, en dan uit de ketel
genomen: En is men bang, dat de Fieflen zullen fpringen, zo
fpreid men een oude deken op de v lo e r , en zet de fleflen
daar in , en dekt die to e , om ze van langzamer hand koud
te laten worden; en wanneer de fieflen koud z y n , zo legt
men d ie , het onderfte boven op latten in de kelder, tot dat
men ze wil gebruiken.
5 6. Uit
§ 6.
U it de welrype Kruis-befien kan men ook een Wyn prepa-
reren, aldus: Neemt rype witte o f geele Kruis-hefien, van
de befte, doet ze in ftukken gekneuft zynd e , in een fuiver
V a t , giet daar over kokend water, in bekwaarae hoeveel-
heid, laat het dan, ’t Vat wel toe gemaakt zynde, zo 3 d 4
J27
getrokken heefc; daarna doet dit zap, ’tklaare afge-
goten o f door een fyn Linnen doekje gefiltreert z ynd e , in
glafen Vleflen, voegt ’er wac Suiker b y , en laat dezelve wel
digt geftopt zynd e , eenige tyd-ftaan, tot dat alles wel in
malkander vergift is , zo heeft men een kragtige w yn , en die
waarlyk heel aangenaam fmaakt, en gezond ,gezono iIsS,, odee oonnddeerrvvjinnwaken
leggen , dn. T water de kragt o f geeflen nit de ding hier van zal u „vertragen, g elyk z e ray ook gedaan heefr
B E S C H R Y -
' f e
■sN
Vl
' ■*
.G-
%
I
>■