t '
H y word by ons voortgeteelt meeft door middcl van de zni*
ging op P ru im , w ille n d e ’t enten o f oculeeren zo wel niet
gelukken. Men kan die o o k , gelyk in Frankryk, Italien, & c .
gefchied, vermeerderen door hec Zan d, namelyk door de Pit-
ten dsx Amandils na datze de Winter over te meuken geftaan
hebben, i n ’t vroege Voorjaar in Greppels die Voec
van malkander gemaakt z y n , gelegt, en de jonge Boomtjes, 2
ä ^ jaaren oud zynd e , verplant worden; maar de ondervinding
heefc geleert, dat zodanige hec verplanten niec wel kunnen ver-
dragen, üegt gewas maken en ligcelyk verfterven, o f niet oud
worden ; ook kunnen ze de ftrenge Winters minder teegen-
ftaan als de op Pruim gezoogde.
§ 5-
Aan de Jmandd-boom valt wcinig te fnoeijen, men moet
alleen de jonge Loten Jaarlyks tot omtrent de helft inkorten,
inzonderheid aan jonge Bomen, dewyl dezelve anders, om
dat deze Boom van natuure lange Loten maakt, van onderen
te naakt zouden worden; ook fnoeit men teifensdie Takken
weg die t’overvloedig zyn o f verwarring veroorzaken #
mitsgaders het onnutte, magere, en hec doode Hout.
§ 5.
D e NaantjeS' Amandel, i n ’t Latyn van de Eoianici genaamt
Amygdalus foliis petiolatis bafi allenuiatis. Linn. Gen. iß
Spec. Amygdalus indica, nana. H. R e g . Parif. P. Tournef.
Amygdalus pumila. M, Hort. R e g . Bles. Amygdalus nana
Munt. ware Oeft'. & Hiftor..; is een klein Heefteragtig Boom-
g ew a s , waftende maar 4 ^ 5 Voeten h o o g , en gelykende
de gemeene Amandel in Bladen, Bloemen, en Vru gten, behalven
dat ze in alle delen kleinder z y n ; de Vru gt is bitter,
en de jonge Takken zyn bleek-geelagtig. Do g deze word
maar alleen geplant om haar cierlyke Bloemen, en word
ligtelyk voortgezet door haar Uitlopers.
Men moet deze Zoort niet verwarten met de Naantjes-
Perfik, waar van te voren gemeld is.
D s Amandels, z y n ,g e ly k bekent genoeg is , eene zeer aangename
V rugt om tc eten, te weten de zoete, \ z y verfch
van de Boom o f daar na gedroogt. Men houd ze ook voor
zeer gezond en voedende, voornamelyk voor zwakke Menfch
en, die door z iekte, reizen, o f anderzints hunne kragten
Verloren hebben, verfterkende de Levens-geeften z e e r , en
maken goed B’oed.
De zoete Amandelen worden ook in de Ivcuken georbert;
men maakt daar van lekkere Taarten, Marfepein, & c . De
Zuiker-bakkers candelizeeren o f overtrekken ze met Zu ik e r ,
waar door ze lieflyker en ook niet ongezonder om te eten
worden.
§ 8 .
Men maakt ’er ook een Amandel-melk van, die zeer lieflyk
flnaakt, en in plaats van Chocolade kan gedronken worden,
hebbende na genoeg dezelfde kragc, en is in voorgemelde
Omftandigheden zeer dienftig.
Om deze Melk te maken, zo neemt befte zoete Amandels,
pelt dezelve, en op dat zulks te ligter gefchieden k an , zo
lege men ze in warm Water en laat ze daar in wat weeken,
zo zal de Schil gemakkelyk afgaan; gefchilt z yn d e , ftampt
ze in een Steenen o f Houten Monier met een houten Stamp
e r , een weinig heet Water ’er by voegende, tot d a tz e heel
fyn geftampt z y n ; daar na doet ’er nog zo veel Water by
dat ’er tot 4 Oncen gepclde Amandels ruim een Pond, dat
is , omtrent een ha lf Mingelen Water, bykomt; alles wel g e mengt
z y n d e , zo giet hec door een doek, en wringt o f
peril het wel u i t , vervolgens zee het doorgezygde V o g t ,
dat wit als Melk is , o p ’t V u u r, voegt daar b y witte Z u iker
naar believen, om ’c zoet tc hebben , la a t ’t een weinig
zagtjes koken, en drinkc het dan warm als Chocolade: W il
men deze Melk nog aangenamer en kragtiger Iiebben, zo
voegt ’er wat goed Roze-water ten eerften, in plaats vau
gemeen W ate r, b y , o f in ’c koken een weinig heel fyn ge-
poeijerde Canned en een weinig Amber gris ( i z grdn)i
hoewel
hoewel vele Vcouwtjes de Amber niet kunnen verdragen, en
in zulken gevalle kan men die w e g laten.
Zommige voegfen ’er in hec koken; by voorgemelde proportie,
een Doyer van een E y , we! geklopt z yn d e , dat zeer
voedzaam is. Andere bereiden deze Melk o f Drank ttiet
Me lk van Koejen o f Cdten, in plaats van met W ate r, maar
dan word die al te voedzaam, ten ware voor zeer zw a kke ,
kragCeloze Menfchen , en in kleine mate te gebruiken; wi!
men ’er Melk b y doen, dan word beft geagt, de helft Melk
£n de helft Water te nemen , dat voor yders Complexie niet
hinderlyk zyn kan.
5 9.
De onrype Amandels worden ook met de Bolfters, eer de
Stenen nog hard z y n , geconfyt, dog bier te Iande zeer wein
ig , ’t welk anders gefchied op dezelfde wyze als we hier na
van de Oker-noten zullen zeggen.
5 10 .
D e Olie van de zoete Amandels kan gebruikt worden, in
Boom-oHeovsiZalaadi & c .,o fr a e n kan zemet^ööw-
d ie vermengen; wordende deze Amandd-oUe, verfch zynde#
zeer gezond bevonden, dewyl ze het geheelc Lichaam verz
a g t , de Buik open hou d; en voor Buik-pyn, Graveel, Nieren
Blaze-fmerten, 8 c c., heel dienftig is.
§ II.
D e bittere Amandels worden nog gezonder geagt als de
zoete, dog wegens hare bicterlieid worden ze weinig genuttigc,
ten z y dat ze met Zuiker gecandelifeert z y n , o f in Me-
dicyne.
Men z e g t, dat Ze zeer dienftig zyn voor die gene die gro*
te Vrienden met Bachus z yn ; want d ew yl zodanige genoodzaakt
z y n , om veel te drinken, en daar door dronken kunnen
worden, zo wil men, dat die voorgekomen kan worden,
als men eenige bittere Amandels, inzonderheid des morgens
nugtereii, e e t, ’c welk belctten zoude dat men voor die geheele
Da g niet zoude kunnen dronken wo rden: Ik heb ’c
nooit onderzogt, die wil kan het probeeren; dog het befte
middel van de Dronkenfchap is zekerlyk, dat men niet te
veel drinke.
§ lä ;
Eeer aanmerkelyk is het groot W onderwerk, dat Godt
Inet twaalfStaven# o f Ryzen van ds Amandd-hoom\3Ssitvsx-
rigc, gelyk men leeft in het 17 Cap.v^xs h s l I F Boek Mofes,
namelyk, dat Mofes, op het Goddelyk B ev e l, tot verkiezing
v a n ’t Priefler-Ampt en tot wegneming van de Murmuree-
ring der Kinderen Ifraels, twaalf Staven van de twaalf Stammen
Ifracis, van yder Stam ddn , moeft nemen, en in de
Tabernakel, o f Tente der zamenkomfi leggen, waar o p ’t ge-
fchiede, dat alleen de Sta f van Aaron des anderen daags bloei-
d e , e n v o o r t b r a g c e ; ’t welk aantoonde, dat hetT’ r« -
ßerdom, na den wille des H E E R E N , by*(fi?ri«en z ynN a k o -
melingfchap, en der Leviten-dienfi in zyn Stara, zyn en ver*
blyven zoude.
'.a