I
Vi'f., royagc till Levant, en andere, bedienet!, oiii de V ru g ten
ryper en overVloediger te doen z y n , . en van welke C«-
prificatie reeds de Oiiden in de allervrocgfte tyden geweceil
en gebruik gemaakt hebb en, gelyk men leeft by Suid. 103. 7.
Plutarch: 2. 700. cn Plin. Lib. X F . ip . welke Caprifieatie
hier in befta at: In de-Zomer-tyd groeijen in de Vrugten vart
dc gemelde wilde Fyge-boom een Zoort van h fi& en , die daar
ill Eyertjes leggen , waar liic een andet Zoort van- vliegende
Wormen ontftaat, die voor het afvallen der Vrugten verhui-
¿ en , en na de Vrugten der tamme Vygen overvliegcn , als ze
daar digt b y ftaan, om ’er hun,VoedzeI uit te haalen, krui-
pende tot dien einde door de Opening# die die Fyg tegen haar
Rypwo rding aan het uiterfte einde (§ 1 7 .) maakt, na binnen
in de V ru gt , welke aandoening men bevonden heeft#
dat de V ru g t vroeger ryp en fmakelyker doet worden. In
navolging nu %'an deze ondervinding, zo nemen de Inwoonders
v a n ’t gemelde Griekenland, & c , , ormsxriSt.Jans-dag, of
tvanneer ze zien dat die Wormtjes beginnen nit de Vrugten
te v lie g en , Takken van deze wilde Fyge-boom, en binden
die aan de tamme F yg e-boomen v a f t , op dat de Wormtjes
derzelver Vrugten zouden aandoen, en hunne voorgemelde
Uitwerking v errigten, en ’t welk ze geduurende twee
Maanden lang met zorgvuldiglieid, hares profyts-halven #
waarnemen; dit is dan hec gene men Caprifieatie noemt.
Wat nu aangaat de Oorzaak van de gemelde Uitwerking
der Wormtjes aan de V ru g t en , daar van geloofden de Ou-
d en , dat zulks gefchiedde door de Steking, Wonding, en
Z u igin g der Vrugten, als waar door dezelve van haar over-
vloedige en onnutte Zappen ontlaft en de overige beter geprai-
pareert wierden; ook teifens de Zonne-ftralen beter konden
indringen , en dus de Vrugten vroeger ert volmaakter ryp
doen worden , gelyk men zulks in het algemeen lezen kan
b y Johannes Bauhinus, die vermaarde en waardige Kruid-he-
fh ry v e r van zyn tyd. D o g de nieuwe Onderzoekers der
Natuur, inzonderheid de ineergeraelde Heer Profejfor U N -
N / E U S , en zyne Navolgers, hebben deze zaak naukeuriger
onderzogt, en zyn van eèn geheel ander gevo elen, namelyk,
dat de gemelde Wormtjes in dezen niets anders verrigten,
als dar ze overbrengers zyn van het vrugtbaarmakende S to f
{Parma facundans) van de Mantjes-vrugten naar die der Wyfjes,
o f tamme Fygem d ew y l, wanneer de gemelde InfeSlen veränderen
en Vleugels verkrygen # het de tyt is dat de Man*
tjes- o i W ild e-F yg h htx i, kunnende als dan niet uit de V rugt
g a a n , zonder dat ze met het vrugtbare S to f beladen z y n ,
het welk ze dus aan de tamme Fygen toebrengen, en dezelve
Vrugtbaar maken. Men zoude kunnen z e g g en , dat men de
V ru g t en , zonder die Infeden evenwel ziet ryp en fmakelyk
worden, gelyk b y Ons en elders gefchied; hier mede is heC
gelegen als met de Vrugten van veele andere Gewalfen, die
hunne rypheid verkrygen buiten ’t By-zyn van ’t Mannetje.
En indien die gemelde Caprifieatie niet zeer nuttig bevonden
w:erde, zouden z ig de Inwoonders van voorgemelde Landen
niet daar van bedienen , en zulks N B . van zeer oude tyden
af. D e vermaarde Tournefort, die de Caprifieatie ih de Griek-
iche Eilatiden zelfs gezien h e e ft, verhaalt, dat de Fyge-bo-
tisen aldaar, door die behandeling, wel 10 maal hieer Vru g- '
ten geven als in Frankryk. D o g dit z y hier genoeg gezegt
over deze Stoffe; die breeder daar van begeert onderrigt te z y n ,
kan lezen de fraaije D ip r ta tie van Cornel Hegard, Suec. over
de Zoorten v a n haar Nuttigheid, & c . Ik moet hu nog
iets melden van het Oeconomifcbe Gebruik der Fygen.
5 19.
D e rype verfchc Fjgon zyn eene zeer aangehame V r o g t j
rvorden ook voor zeer gezond g ea gt, en voe'den z e e r ; wes-
halven Eobums I lijfm ook aldiis daar van fch ry ft.
Ergo tot inter opes regnantis fruSibus anni
Prima ioium merita Firns (ß Usta tonint,
Utraqno nant fmcis impiet meiioribus, (ß n il
^ r .x nocoant oiitii damna feremis habent.
D o g ze moeten, om gezond en fmakelyk le w e z en , w c l
rj-p z y n , w a n t, dc nog niet wel ryp e , zeer fchadelyk voor
het
B E S C H R Y V I N G
het Lighaam zyn. Men eet dezelve in de Wyn4 andon veel
«Morgens tot een omb yt, met andere ontnugtefende Spyzen.
§ 20.
D,at de verfche Fygen zeer voeden en vet maken, blykt
daar u it, ora dat de Hoeders van de Wynbergen in de warme
Landen, alwaar de Fygen nevens de Wynftokken gecuiti.
mert w o rd en , in de tyd van twee Maanden, dat ze dat
werk waarnemen , heel vet worden , dewyl ze gediiurcnde
die tyd byna niets anders mittigen, als Fygen en Drnioien,
met een weinig droog Brood; alzo die Menfchen doorgaans
van het gemeenlle en behoeftigfte zoort z y n , om andere
Spyzen naar de noodzakelykheid te kunnen hebben.
T O U R N E F O R T verhaalt in zyne Reize-befchryving naar
de Leva nt, dat i e Fygen en ’t voornaamfte
Vo ed zel der Böeren en Monniken, in de MgHreise Eiiandm
V AN DE V Y G E N . «3
Daar is een zoort van kleine Snip (Ficedttiaj in de Wynlan-
d en , die de rype Fygen zeer gaarne e e t , en daar door bovenma-
ten v et en fmakelyk w o rd , en die men dan zo hoog a g t,
dat men ’et zomtyds i ä 2 Dacaten voor ’t Smk betaalt;'
daar men ze op andere tyden van ’t Jaar wel voor een Stuivers-
waarde koopen kan.
Men zegt o o k , dat de Foffen in de tyd dat de Fygen en
Druiven ryp en, 20 v et worden, dat ze zommige als dan tot
Spyze gebruiken.
§ 22.
D e droge Fygen, die in grote meiligte in de warme L a n d
en , \ z y in de Oven o f in de Z o n , gelyk ’t eerfte meeft
in Griekenland g efchied, en ’t laatfte in P rov en ce, gedroogt
en overal verzonden worden, worden nog voor gezonder
geagt als de v e r fch e , en zyn niet minder fmakelyk, ja zelfs
zoeter en geuriger, dog voeden minder. Men vind b y ons
dneerley Zoorten gedroogde Fygen in de Winkels te k o o p ,
als I . Korf.Fygen, aldus gebeten om dat z e in grote gevlogtene
Korven ovcrgezondcn worden; deze zyn van dc in 5 t
eetftgenoemde F.oiette Fygen. 2. K.ß-Fygen, om dat ze ra
Killen tot onzent komen; zynde de Vrugten met Laurier-
Bladen bedekt en doormengt; deze zyn van de 2 * o f 4 *
Z o o r fv a n F'i/te Fygen, te voren § t . gemeld. 3. Fygen
van Mar/ei/ie, worden in kleine ronde Korfjes van Marfetii,
overgezonden; deze z y n , fchoon ze klein vallen, de geu-
ligfte droge Fygen van alle, en ze zyn van het Zoort te vo-
1-en § I. m de derde plaats befchreven.
% 23'
De droge.Fyg,n hebben ook haar gebruik in welgeftelde
Keiikens; want daar w o rd , behalven dat ze tot andere Spy.
z e dienen, van deze lv e , op zommige plaatzen, een zogenaamde
Kaas gemaakt, doot Stamping, Veimenging en Za-
men-perzing, met gefchilde Amandeis, Rot-ymn en Speceryen,
& c - , die zeet fmakelyk in voedzaam is. Deze Kanten i j .
den in ’t bezonder zeer veel en wel in Italien, Spanjen en P o r tugal
toebereid, en van daar in deze Landen gezonden.
’ S H-'
D e Fyge, (drooge) worden zeer dienftig geagt voo t zwati-
gere Vrouwen, als ze daar van dagelyks eenige eeten, wanneer
z e op ’t laatfte ga an , gelyk de Engelfche en Hoogduitfche
Vrouwtjes z ig hier van wel weten te bedienen.
5 25.
Dat de Fygen ook een grote kragt en nuttigheid in dä
Medicynen hebb en, dit toontons zelfs de H. Schriftuiir aan,
Jefata 38; i i . , dog hier van op een ander plaatze in "c b y .
zonder iets meerder.
§ 25.
Het Zap dat uit alle deelen des Booms, als uit de Wortels#
s tam , T a k k en , Steelen, Bladen, en onrype Vrugten v lo eit,
is zeer fclicrp cn fchadelyk voot ’sMenfchen Lighaam. Het
z elv e in Melk gedaan, ftremt dezelve. Daat mede op Papier
Q 2 gefchrcc-
: Í ■
t ' U l
K i - 7 1
? 1- ? '
mm
. m
'■ I f y