il
' ; il
r ' *
.1
i l l . Í
[•• rit
î
I
Dit zal dati aamvyzing geiioeg zyn , van de Cultuur der
irynßuk.kcnh\(ti te L an d e ; die begeerig is te weten, hoeda-
nig dezelve in de (Pyn-Unden behandelt worden, welk na
den Aard des Gronds, en Climaats egcer ook op verfcheiderhande
wyze gefchied, die moet daar over nazien de Aiuheu-
ren , die daar van gehandelt hebben, als onder anderen, LI-
G E R Occonomie generale i C I IO M F L Huishoudelyk Woorden-
hoekî L IE B E A U T ; D E S Ë R R E S ; Le Spedacle ds /.t N A -
T U R E ; en meev andere.
§ 41-
N u zal ik nog iets melden van de Vervroeging der Drui-
v en , ’t welk zedert t Begin dezer E euw e zeer by Ons in
gebruik gek omen, en geen onaangename Practyk is. Met
zelve gefchied in Broei-kaffen en Broei-bakken , op verfchei-
derhande w y z e , met o f zonder Vuur-rtoking; dog door de
e e r fte , namelyk door Vuur-ftoking, verkrygt men de V ru g ten
vecî vroeger, als waar door men d e ze lv e , zo de belian-
deling wel gefchied, in de Maand May o f Junius volkomen
ryp hebben kan : D e Fuur kas die daar toe ’c bequaamft
is , is d ie , welke in myn Iße Deel b y de Broei- konß, voor de
Druiven, & c . , befchreven h eb , gelyk men derzelver toeftel aldaar
zien kan; om zulks hier niet weer te herhalen : In welke
Kas d t Wynßokken tegen de ho lle , mec Rook-leidingen voorzien
zynde Agter-muur, in de vrye Grond geplant ftaan# zo
dat hare Wortels den vollen L o o p in de Grond hebben, die
op diergelyke w y z e , als te voren (§ 5 , 6 . ) aangewezen h e b ,
moet bereid z yn : Deze Kas begint raen te ftoken omtrent’t
Nieuwe-Jaar ; daarby vervolgens nauwkeurig agt gevende op ’c
higten, be gie tcn, befproejen, min o f meer ftooken, naar mate
v a n ‘t W ee r , Saifoen, & c . , alles gelyk klaar in myn gemeld
Eerße Deel b y de Broei konft aangewezen is.
§ 42-
Men k-an de Druiven ook vervroegen-, door middel van
een o f meer Ranken van een,- buiten een ordinaris Stook-kas,
geplant ftaande Wynftok binnen in de K a s , door een Glas-
R u i t , te leggen; welke Rank en de volgende nieuwe L o ten#
men dan van binnen aan Latjes bind, in diervoegen,
fiat dezelve overal omtrenc een Hand-breed van de Glazen a f
komen te le g g c ti; moetende de R u it rondom de Rank wel
digt gemaakt worden : D o g op deze manier verkrygt men
de Druiven in alles zo vroeg niec als op de v o r ig e , door
dien men de Ranken niet 20 v ro e g ; wegens de Vo rft die
in de vroege Winter-tyd doorgaans voorvalt, en die de Rank
buiten de Stook-kas aahdoet, in leggen kan ; dog men kan
dit eenigzins verhelpen, door de Rank by Vo rftig weer van
buiten met Stroo te orawinden , eft den Grond boven ds
Wortels met Meft te overdekken.
5 43 -
De Druiven kunneft ook vervroegt worden doof middel
van jonge fterke Wynßokken, die vriigtdragende z y n , in houten
Bakken, o f grote fteenen Pottefl tfe planten, en deceiv e,
wanneer ze daarin een Jaar geftaan hebben en beworteld z y n ,
in een Scook- o f Vuur-kas te z etten , en vervolgens te behandelen,
gelyk te voren (§ 4 1 .) aangemerkt is : D o g hier
toe zyn niet allerley zoorten even dienftig; ’c zyn die Zoorten,
die kort Gewas maken en gewillig Vrugten voortbreti-
g en , welke men daar toe verkiezen mo et, als B y voorb. -
de Paarl-druif, de vroege van der Laan, en i n ’t bezondere
zo heeft men de Peterfelie-Drmf hier toe zeer bequaam bevonden
, als willende op deze w y z e ’t gemakkelykft V ru g ten
geven. D e tyd wanneer men deze Wynßokken in de
Stook-kas z e t , is voorts na Nieuw-Jaar.
W a t aangaat de Vervroeging zonder Vuur-ftoking, die gefchied
door middel van de Zonne-bakken, welke raen in de
Voor-jaars-tyd voor de Wynßokken z e t , eh verder behandelt,
zo als in myn Broei-konß Iße De el, aangewezen is.
In hetvalgemeen raoet ik nog van het vervroegen der Dru iven,
op welke van gemelde manier het ook gefchiede# als een
zaak
zaak van belang aanmerken , dat men niet verzuimen m o e t,
dezelve altyd meer o f min luge, door opftelling der Glazen,
^ te g e v e n , op waz wyze dezelve ook g efch ied, te weten by
zagt en helder w e e r , en zulks inzonderheid tegen en in de
B loe i-tyd, als mede tegens hec rypen der Druiven i want anders
zullen i n ’t eerfte geval de Druive-trolTen ligtelyk mis-
bloeijen , geen o f weinig Befien zetten , o f ook w e l , door
de al te fterke warmte, binnen de Btoei-kas, inzonderheid
b y fterke zonnefchyn , die de Kas confiderabel verwarmt,
geheel doorfchieten : Daarintegen, als de Druiven, tegens
de R yp -w ord in g , geen verfche Lugt genoeg verkrygen , zo
worden z y niet alleen dikhuidig en onfmakelyk, maar ook
lymig en onaanzieniyk (g elyk meer andere vrugten die men
v e rv roe gt), door dienze niet genoegzaam o f behoorlyk kunnen
uitwazemen. Het is ook zeer d ienftig, dac men de jong
e Druive-troßen na de Z e ttin g , wanneer de Befien circa een
k le in Erftje groot geworden zyn , z u iv e r t, dat is te zeggen,
de kleine onvolmaakte Befien met een fchaartje uttknipt, en
z e l f ook , als de Troffen te digt o f volbeefig z y n , e enige,
anderzints volwaffene B efien , om dus de Troffen lofler en
opener te maaken, waar door dezelve niec alleen beter ryp
e n , maar ook de Befien grooter en fmakelyker en de Tros-
fen aanzienlyker worden, gelyk we reeds voorheen hier van
gemeld hebben. Door deeze middelen van Broeijen, kan
men ook allerlei heerlyke zoorten van D ru iv en , die b y ons
anders nooit ryp kunnen wo rden, tot volkomene Rypheid
b ren g en : Dienende hier toe beft de voorheen § 41 gemelde
Stook-kas.
§ 45- ■
Dus verre de Cllltirar van den Wynfok o f Dn iv e-hom
verhandelt hebbende, zo als die beft in deze Nederlanden
gefchieden k a n , met derzelver verv roeging; zo ftaat ons
nu nog iets te melden van het Gebruik en de Nuttigheid
van de Druivm en de IFyit. Detrcifendc de D m h m , dezelve
zyn een zeet aangenaame Vrngt om uit de hand te
eeten, te w e c ten , alsze wel ryp en van een goede zoort
z y n , want daat is veel onderfcheid in de zoo r ten , en de
onrype zyn znur en onfmaakelyk. B y het afncemen van
'd e z e lv e , moet raenze niet veel betaften, inzonderheid de
Blaanwe, om dat de meefte met een wais bedekt zyn , die
haar een aangename bevalliglicid o p ’t oog doet hebben, inzonderheid
alsze op de Tafel voor Dcfert vetfchynen ; De
T yd van de Rypheid der Drumm is v erfch illig, dog de
me efte, behalven de vroege zoo rten , verkrygen haate natuurlyke
Rypheid in de Maaiicl O a o b e r ; en deze Rypheid
word men hgtelyk gewaar , zo wel d o o r ’t oog , als inzondetheid
door de fmaak. Men houd de welrype Druiven juift
niet voor ongezon d, dog al te v cei g eg e eten , kunnenze
Buikloop o f ook wel de Roode Loop veroorzaken.
Wil men de type Drahen la n g , en z e lf tot Kers-tyd en
langer bewaaren, zo moet men dezelve by fchoon en droog
weer a f fnyden, daar na het einde van de afgefnceden
Steel met gefmolten Em- o f a«der-IVm digt iluiten , en dezelve
vervolgens op een drooge plaats, en daar het niet
Vrieft', aan Tonwjes tegens de Zouder ophangen, zoodanig,
dat z y elkander niet raaken ; dog waar b y men wel ierren
m o e t , de Troffen niet met de hand te betaften : Ook dienen
Met toe beft de Fkifigde D n i v m , als de I rm km d d tr ,
M u fia a t, F nm g n a c , en andere ; vermits de waaterige vroeger
aan ’t rotten g a an ; De plaats moet ook niet vogtig
nog al te warm zyn , want in de eetfte ontftaat d.aar door
R o ttin g , en in de tweede droogenze te fterk op. Men kan
d sD r iih e i i , e n 'allerlei ander V ru g ten , W o r te ls , Bloemen,
& c . , ook lang goed houden, als menze in welgefc/iuimde
Honig le g t ; want de Honig dezelve voor verderf bewaart.
D o g nog beetet i s ' t , dezelve in befte Brandtwy« te d o e n ;
waarin een geheel Jaar lang en langer goed b ly v e n ; gelyk
veele heedendaagfche voornaame Confimtiers aan de
Vorftlyke Moveii en elders met Jpricofin, P trß k tn , P tu i.
mtn, D ru iv tn , & c . , doen.
S. 45.
i
h