I R I S Pseud-ac orus.
jGele Iris,
Gewoonlijk. Acortis palastris.
Jloogd. Wasser Schwertel, wasser Lilge.
Engelsch. Yellow Iris. Water Flower*de Luce.
Vederd. Bijnamen. Gemeene gele Lisch, moeras Lisch, valsche l is e b , Pinksterbloem.
. Bloeit in Zomer- en Hooimaand, y.
T r i a n d r i a , M o n o g y n ia ; D r i em a n n i 'g e n , E e n w i jv ig e n .
Natuur/.'Hang volgens L in n « VL Ensatae, Zwaardbladigen•
G e s l a c h t s K e n m e rk e n . Corolla sex-partita» supera; laciniis allernis reflexis: Bloemkrans zósdeetig $
boven het Vruchtbeginsel; de weerkeerige Slippen omgebogen. Stigmata petalilormia. De Stempels
bloemkransvormig.
S o o r t e l i j k e K e nm e rk e n » Corollis inberbibus, laciniis interioribus stigmate minoribus; met
baardelooze Bloemkransen, de binnenste BloemsUppen kleinder dan de Stempel. Foliis ensiformibus,
zwaardvormige Bladen.
Bene Bloem afzonderlijk bij a , waaraan de Bloembladvormige Stamper> ter duidelijke aanwijzing
is voor over<rebo*en bij b , en de kleindere BloemsUppen bij c , c zijn aangeduid. . Een der
drie Blaadjes van den Stempel afzonderlijk van de onderzijde bij d. — Bene rijpe vrucht, tot
op de helft van een der Klepjes ontdaan, e : dezelve horizontaal doorgesneden, £ één Zaad
afzonderlijk g.
De IVortel is rolrond, voortkruipende, vele dikke vezels uitschietende, zwart vau huid, roodach*
tiv van binnen. De Steng zaamgedrukt rondachtiggetakt. De Bladen aan den. voel scheevormig
den 'Steng omvattende, en elkander en aan hunnen voet als platte scheden insluitende, lang
puntig. De Bloemstelen in eene vrij wijde tweebloemige Bloemschede besloten. ■—- De Bloemkrans
vormt aan den voet' eene toeloopende'buis, hebbende alzoo geene eigenlijke Bloembladen, maar
Slippen , waarvan de drie groole over het midden zich eivormig verwijden , f ra a i róód gestreept
zijn, en zich in.een kalven cirkel ombuigen: de kleinere BloemsUppen regtstandig, aan den top
een weinU* naar binnen gebogen• — De Meeldraden zitten op de grootere BloemsUppen, welke
aan den voet dier draden twee tanden hebben. De Helmknoppen groot, lijnvormig, zich over
de grootere BloemsUppen heen buigende en naar die zijde het s tu f meel'loslatende. De Stijl,
kort, dragende drie groote Bloembladvormige, langwerpige, in het midden gegroefde, twee-spie-
ti"e blaadjes-, hebbende elk onder den gespleten top aan de binnenzijde een dun aangegroeid
blaadje, bij Fig d aangewezen , het geen voor den eigenlijken stempel za l moeten gehouden worden
: deze Stempelblaadjes buigen zich om de Jïelmknoppen, welke alzoo met de eigenlijke stempels
in aanraking komen. Indien, de geheele Stamperbladen als stempels moesten gerekend worden
zoude het stuifmeel, uit hoofde van de gemelde plaatsing der Meeldraden., niet met de
stempels in aanraking kunnen komen. De Vrucht is drie-hoekig, drie-hokkig, en véél - Zadig.
De Zaden dicht op elkander gedrukt. De Plant groeit ter hoogte van 8 tot Palmen.
G r o e ip l a a t s e n . Aan de kanten van vaarten en in slooten
Overal zeer algemeen, vooral in zoete waters.
K r a c h t e n G e n e e s k u n d ig g e b ru ik . De versebe wortel, welke reukeloos i s , is scherp vafl
smaak en aan den zelve wordt eene water afdrijvende kracht toegèkend. De gedroogde wortel is
zamentrekkende eu wordt door sommige schrijvers aangeprezen in den buik- en persloop: | dezelve is thans
geheel buiten gebruik, maar wordt veel geheel verkeerdelijk opgezameld, in plaats van den wortel van
den gemeenën kalmus, Acorus Calamus, met welke onze Plant in Bladen en groeiplaats zoo zeer
overeenkomt.
H u i s h o u d e li jk G e b r u ik . Wordt door het vee onaangeroerd gelaten, schoon het alle andere
Planten in den omtrek verbruikt heeft. BI. Suec. Ook is de Plant schadelijk voor het vee, behalve voor
geiten, (G a tte n h o ff ) en hierom te regt nadeelig gebonden, in vochtige weiden, door B r n gm a n s . De
.wortel dienstig tot lee rlo o ijen (G led itsch ), en tot dat oogmerk door St. J. v. G e n u s zeer aangeprezen,
uit hoofde der menigte en zwaarte van hare wortels. De Bloemen leveren eene goede g e le (R e u s s h ) ; de
.wortels met ijzer vitriool (sulphate de f e r ) , eene zwarte verw op (M a lt u s c h k a j. In Schotland
gebruikt men het aftreksel der wortels, in plaats vau galnooten, tot het maken van inkt (H o u t tu i jn ) .