xij P R O L E G O M E N A
C A P U T IL
T)e Lat inis anti quis verßonibus tum manu
exaratis, cum impreßis.
S Ermones Sanâi Ephram, qui Latine typis prodie-
runt , quique exilant manu exarati, ex antiqua
Anonymi verfîone, recenfui hoc Tomo pag.Lxxxi.
& icq.
Ex iis feptem opufcula ætate fua exftitîfle Vincen-
tius Bellovacenfis in Spec. Hiftorialilib.14. cap.8y.affir.
mans, fex tantum fêquentia eniunerat. De Toenitentia -,De
Luftaminibus fècnlv, De Compunftione cordis; De Beatitudine
animx-,De Refurreftione-,De Die yudicii. Horum initia Tri-
themius notât,additque alia lex,quæ apud Latinos inve-
niri ait : DeSpiritu Sanfto. De Contritione cordis. De Cogita-
tionibus. De pradicatione dura.Dc Celebratione Myfteriorum.
Plan ft us fitper Edefienam Vrbem.
S. Antoninus Chronicorum Par. 2. Tit. 10. cap. 4.
§. 6. quum ex Vincentio eadem defcripfiffet, hiftoriam-
que de fame Edeftènorum ab eodem Vincentio ex Sozo-
meno ac Palladio relatam fubnexuiflèt, defînire non au-
d e t , an unus idemque fuerit Ephram, qui eas lucubra-
tiones compofuit, quique Edeflènis fame laborantibus
confuluit, inquiens: Vtrurn ifle Ephram fit ille, de quo
prius diftum efi, non efl ccrtum. Dubitationem tarnen
omnem eximere debuit expreilà Palladii Sozomenique
auâoritas, qui unum eundemque Ephramum Syrum
Edeflènæ Ecclefiæ Diaconum agnofcunt.
Porro Opufcula a Vincentio ac Trithemio lauda-
ta , exftantomniainCodicibus Vaticanis & Anglica-
nis, prater hæc quæ fequuntur. De Contritione cordis,
Venite Chariiïïmi. De Cogitationibus, In fcripturis Tand
i s . De pradicatione dura, Quotiefcumque - DeCelcbra-
tione Myficrionm, Rogo vos fratres. De Spiritu Sanfto
volumen ex Hieronyma repetitum, non a Trithemio
infpedum exiftimatcl. Fabricius lib. 5. pag. 532. quia
alioqui prima verba libri adjitngere, ut in aliis fecit,
non intcrmififlèt. Idem dicendum De Tlanftufuper Edef-
fenam urbem, quem librum ex Gennadio recenfuifie
Trithemius videtur, ac pro TQcomedia Edellàm ofcitan-
ter fubftituiflè.
Sixtus Senenfis Biblioth. Sandæ lib. 4. fe legiflè affirmât
Ephræmi Homiliam in Matth. 17. De Transfiguration
Domini, incipientem ; De regionibus meffisgaudia.
De eadem homilia hæc Voffius torn. 3. pag. 191. Catc-
rum in antiquo ms. Taffionario Bibliotheca Vaticana nurn.
1115?. ( nunc 1 189 .)pag. 84. & alio adhuc vetuftio) ‘e ms.
S. Maria ad Martyres Rgma, -vulgo Pantheon, hic S. Ta-
tris Ephram fermo pramiffis verbis Euangelii fic inferibitur
atque inchoatur : Ledio S. Euangelii fecundum Mat-
thæurn. In illo tempore aflumpfit Jefus Petrum, & Ja-
cobum, & Joannem, & duxit illos in montem excel-
fumfeorfum; &reliqua, Homilia Sandi Ephræm . De
regionibus me (Tis gaudia, de vineafrudus fuavitatis dec.
V t in antiquifiima hujus Sermonis translatione ( nefeitur quo
interprété) erat. Atque hinc confiât non folum in Oriente
pofl leftionem Scripturarum, publice in Ecclefiis (ut ait
S. Hieronymus ) fui fie S. Ephram Syri feripta antiquitus récit
at a. fed etiam in Oceidente , & quidem in Bafilicis urbis
l\oma, fermones quofdam ejufdem Tatris Latine traduftos,
pofiferipturam olim fuifie leblos, fient de prafenti Transfigu-
rationisfermone clarum efi, qui in Romano ac Vaticano Taf.
fionario, aut fi mavis, Leftionario, feu Homiliario , ante
500. annos manuferipto, alioque Ecclefia s. Maria ai
Martyresvetufiiore( ut diftum efi) reperitur Transfigurations
folennitati applicatus. Quæ quum k a fin t , nulla
videtur ratione hic fermo Ephræmo Syro abjudicandus,
alterique Antiocheno Patriarchæ tribuendus, quemad-
modum Tillemontius pag. 757. çonjedatur.
Centuriatores Magdeburgenfes eundem de Tranf-
figuratione fermonem tamquam genuinum Ephræmi
noftri opus agnofcunt una cum fequentibus ab Anony-
mo Latine convertis . I. Threnos feu Lamentatio de aterna
retributione, Vofs. torn. 1. p.2 do. II. Lamentatio de die ju-
dicii,. Vofs. torn. 1. p.263. HL Oratio de Sanftiffima Dei
Matris laudibus, Vofs. torn. 3. p. 207. IV.Threnos Dei
Genitricis prope Crucem fiant is , Vofs. tom. 3. pag. 198.
Y.Homilia deOratione, inter homilias Cæfarii Arelaten-
fis Balileæ 1569. pag. 1918. Falluntur vero iidem Centuriatores,
quum exeufos Coloniæ 1547. fermones enu-
merantes, hos elle Ambrofii Camaldulenfis negant :
De ver a poenitentia. De jtrmatura fpirituali. Md eos qui
naturam Filii Deiferutari volunt & c . Confer Catalogum
fermonum Ambrofii, quem pag. lxxxii. repræfentavi.
Apud Lipomanum & Surium Anonymo antiquo
interprète prodiere, quæ poftea per Voflium aut Ain-
brolium novainterpretationedonatæ funt, Orationes,
I. A d S an ft am Deiparam, initium, Immactdata . H. De
Sanfta Cruce, init. Tgos Chrifiiani.
In mss. Vaticanis exilant, I. Vita Sanfti Abraha•
Jl. Di ft a Ephrami ad fratres. III. Trecationes diverfa .V ide
infra pag. lxxxi.
In Anglicanis, I. Vita B. Elia. II. De feptem gradi-
bus Afcenfionis ad Deum. III. De Spiritu SanCio, & quare
ipfc columbx apparuit fpecie. IV. De dignitate humans, con-
ditionis . Præter libros illos, qui de yudicio , Refurreffio-
ne & c . Deque contemptu mundi inferibuntur ; quos nihil
differ re exiilimo ab iis , qui a nobis paç. lxxxï. enume-
rantur.
Sunt autem fex fermones feu Opufcula, quæ etiam in
Codice Cafanatenfi continentur. I. De gloria calefii, &
pefurreclione, initium, Gloria omnipotent Deo. II. De
Beatitudine anima. Beatus qui odio habuerit. III. De pceni-
tentia • Dominus nofier y efus Chrifius. IV. De luÜaminibm
hujus feculi. In LuClaminibus. V. De die judicii. Ventte
dileüiftimi. VI. De compunftione cordis. Dolor me compel*
lit dicete. Eadem VI. Opufcula Latine exilant in Cata-
logolibrorum imprefiórum Bibliothecæ Bodlejanæ pag.
229. V* 4* 2. Th. Oxonii 1674. Prodiere autem Dillinga
anno 1^6^.per yacobum Mcnchufiurn, ut liquet ex Cata-
Iogo Librorum Bibliothecæ Lugduno-Batavæ 1715. pag.
306. col. 2. Ephraim opufcula & monita, per yacobum
Menchufiium Dilinga 1563. De qua editione hæc Tentzc-
lius pag.281. Diflert. feled.Qua enim Dillinga anno 1563.
impreffa, mihique ad manus funt, obfletricantc yacobo
Menchufio Belfiano lucem publicam adfpexerunt j qui in Dedication
refert duos fitbi ad manus fui fie anti quo s Codices Latinos
mfs. ob varias leffiones nonnihil diferepantes. Duabus
quoque partibus abfolvuntur Opufcula Ephrami ab ipfo éditai
prior confiât libellis quinque de tremendo die y udicii & Rg-
furreftione univerfali, de jucurtditatc & gaudio fitpernorum
civium & regni calorum, de mmditia anima, & laudibus
Chrifii : pofierior continet monita B. Ephram de defeftu reli-
gionis, depccnitentia. Gallice vertit pleraque Francifcus
Fevac-
IN O P E R A S. E P H R A E M S Y R I .
FevardentiusParifiis 1579.1583. 1590. idoz. 8. ut m-
quif Fabricius lib. 5. pag. m - ln Catalogo librorum
imprefiorinn Bibliotheca: Bodlejana: pag. 229. laudatur
altera Fevardentii editio; Cenfura de pracipuis capitibus
ChriftianaFidei, cum notis Fevardentii, Tarifiis 1606. 8.
F. 37. Th. Altera Dillingana editio ami 1562. apud Sc-
baldum Mayer continet Ephrami opera e Greca lingua
inLatinam verfa Petro Francifco Zino interprete, ut
notatSimlerus, Labbeus, &Ittigiusab eodem Fabri-
cio pag. 334* laudati.
Ante Dillinganam, ex Ofiicina Tiovefiiani Colonia
amo 1547. prater Ambrofianos nonnullos etiam latina
antiqua verfionis fermones fequentes prodierant, quos
Centuriatores recenfent. I .De CompunUione cordis, Dolor
me compellit. II. De Contritione cordis, Venite eha-
riffimi. III. De Beatitudine anima, Beatus qui odio habuerit.
IV.Depcenitentia, Dominus nofier. V. De lu-
(famine fpirituali, In lu&aminibus hujus feculi. VI. De
Transfiguratione, De regionibus meflis. VII- Lamentatio
de aterna retributione, Immenfam atque ineffabilem.
VIII. Oratio de Dei Matris laudibus, Inviolata. IX. Laxiij
mentatio Dei Matris,qua dicitur in magna Tarafceve, Stans
apud Crucem. X. Lamentatio de die y udicii, Exquifitum
judicium.
Ephræmus depafsione Chrifii, & Threni Santtifsima
Vir%inisprope Crucem fiantis > ex antiqua verfione prodiere
Rgma 1 5 8 5. in 1 2. telle Fabricio lib. 5 Biblioth.
Græcæ pag.3 3 4. de qua editione Poflevinus in Appendice
ad Apparatum pag.28. Trodiit dcinceps l\omaparvulus
libellus ejufdem Ephram Latinusfaft u s , in Tafsionem Domini
noftri y efu Chrifii.
Deniquecl.Zacagnius ex Codicibus Vaticano &
Cafanatenfi, Roma 1698. typis Sacra Congregations de
"Propaganda Fide evulgavit duos Latinos Sermones , quos
Anonymus e GraccT verterat. Primus inferibitur, De
Befurreftionc, & yudicio, & de Regno calorum, Ö mun-
ditia anima : initium, Gloria omnipotent Deo. Alter ,
De agonc feu luftamine fpirituali : initium : In luftamini-
bushujus feculi. Uterqueolim Colonia 1547. & Dilinga
1563. prodierat, ac poftea ex nova Volfii interpretatio-
ne publicam lucem adfpexit Colonia 1603. tom.2. p.483.
& tom .3 . p.di7.
C A P U T III.
V e editione Ambrofii Camaldulenfis.
LAtinorum omnium Ephrsmi interpretum poll
Anonymum antiquiffimus eft Mmbrofius Camaldulenfis
Ordinis jlbbas Generalis, Chryfolorx By-
zantini difcipulus, vir Grace ac Latine do£tus, qui noil
folum multa ex Graco in Latinum vertit, fed etiam
Grace ad Gracos in Concilio Ferrarienfi ac Florentino
peroravit. Obiit Conftantiie anno Chrifti 1490. de cujus
feriptis vide Poflevinum, Bellarminum , Miraum,
Caveum, & alios, ubi de Icriptoribus Ecclefiafticis.
Circa annum 143 o. e Graco tranftulit, & Cofmo Medici
, fummo ipfius Mcecenati, nuncupavit Sermones XIX.
quos turn ex manuferiptis, turn ex impreffis a p.Lxxxii.
ad pag. lxxxv. recenfui.
Dies fufeeptae abfoluraque ab Ambrofio interpre-
tationis, indicatur in elegantiffima ilia Epiftola ad
Cofmum Medicem, cujus intium, Teregrinum nuper of-
fendi e Syria; iis verbis: 'Hequefane abnuitfeniorfanftus;
ut mihi tibiquemorem gereret, atque in primis fan ft a cari-
tati fatisfaceret ( eft quippe mecum tui araantifsimus) prater
atatis confuetudinem fe mihi in difeiplinam dare, meque
docente paucis diebus ita linguam noflram confecutus efi,
ut ( rneo quidem judicio ) Latine melius & cruditius lo-
quatur, quam Grace. Ilunc ergo tu tantum talemque ho-
fpitem, Cojme, uni cum virtutis ac nobilitatis decus, nomi-
nifque tui ornamentum, & ex raerito fuo, & ex inflituto
tuo, & ex commendatione nofir a , grate reverenterque fu-
feipies. . . . cupit enim ille te liberum ac expeditum fecrctius
alloqui. O uod cum alias femper utiliter f aceres, tarnen hoc
facri folcmnifque yejunii tempore, neceffario tibi faciendum
efie cew/eo.Paucis igitur diebus fermones illi ab Ambrofio
verfi, & Quadragefimali quidem tempore Cofmo oblati.
Quo autem id anno contigerit, Ambrofius non
exprimit. Sedex manuferiptis Vaticanis colligi poteft:
quorum unus num. 2^8. notatus, exaratus dicitur per
Dominicum Floren, die 19. Decembris, anno 143 5* > aIter-
fub num. 257.per Hermannum de Erfordia die i6 .fHovem-
^ 1 4 5 3 . Ante annum itaque 1435. Sermones illi in
publicam lucem per amanuenfes prodierant.
Typis vero neque ftatim, neque eodem ubique or-
dine vulgati fuere. Dupinius tom. 2. pag. 151* & cx eo
T omo I.
Cafimirus Oudinus tom.i.p.502. affirmant Ambrofianos
Ephrami fermones oditosprimum Brixia anno 1490. Verum
binas fuillèBrixienfi antiquiores editionescolligimus
ex Vaticana Bibliotheca. Prima omniumque vetuftiffima
in 4. ut videtur, per magifirum Bartholomaum Guldinbech^
de Suitg. , anno ju b ila i 1475. die vero Mercurii penultima
Mugufii, régnante Sixto IV. Pont. Max. anno ejus quinto :
continet Sermones V . ab Ambrofio verfos, quorum In-
dicem habes pag. lxxxiv. Hæc editio exftat in Cod- Lat.
Vaticano imprelib 2115. & in Vallicellano fignat. lit. I.
Ord. i . num. 196.
Secunda editio Florentia 1481. Mugufli 2 3. per Mn-
tonium Bartholomxi Mifchornini in 4. continet Epiftolam
Mmbrofiiad Cofmum, & Sermones Ephrami XIX. quam ex
Vaticano Codice Latino impreflo i282.pag.Lxxxii. cum
editione Patavina anni 15 85- collatam recenfui.
Tertia editio Brixia 1490. Dupinio & Oudino, ut
fupra, memorata,qu am mihi haâenus videre non licuit.
Quarta editio Tarifiis 1505. cujus fit mentio in Ca-
talogoïïbrorum imprellörum Bibliothecæ Bodlejanæ in
Academia Oxonienfi, Oxonii 1674* Pa§* 229. Exftat
ibidem exemplar fignatum C. 3 .3 . Th. Sermones ex Graco
in Latinum per jimbrofium Camaldulenfcm Tarif. 1505.
Quinta Ambrofianorum fermonum editio JLrgen.
torati typis Martini Schureri JLnno 1509.1» 4-de qua Joannes
Jacobus Frifius in fua Bibliotheca Univerfali, Com-
befifiusBiblioth. Concionat. tom. 1. pag. 10., Lambe-
cius Biblioth. Cæfar.lib. 1. pag. 119- Fabricius Biblioth.
Grac. lib. 5 • pag. 3 ? 3 • & Oudinus tom. 1. pag.
502. Ex hac editione prodiere Sermones XIX. Ephrami,
Gallice quidem per Tetrum Cucveret Tarifiis 15 20.
fub titulo, La fleur de Predication ; Germanice veto per M 0-
annem Schuaigerum Moguntia 1565. 8. Vide Lambecium
& Fabriciuni citatos a nobis pag.Lxiv. & lxxiv. Demum
Italice Venetiis 1545. in 8. interprete Ludovico de Orcis
Brixienfi Canonico Regulari Lateranenfi.
Sexta editio Colonia Agrippina anno 1547.1» 8. typis
Melchioris Ts^ovefiani, qui earn Guilielino Hittorpio
Veteris-Montis Abbati dicavit. Quæ in ea continentur
turn ex Ambrofii, tum ex Anonymi veteris interpreta-
I ■ƒ■ j tione