M b
at coelo, in quo requiefcat , opus liabet :
fimiliter & Deo pii ac fanifti homines indigent
, a quo reparentur . Neque lumen fine
igne , neque tenebræ abfque caliginc. Mu-
tuo enim cun&a auxilio indigent. Hoc illius
ope indiget ; folus autem Deus nullius indi-
g e t . Nihil fua fponte in rerum natura exi-
ftit : quoniam fe ipfnm facere nemo poteft .
Nam fiquis feipfum faceret, is efTet , pri-
ufquam fieret ; & quo pa<fto poftea talis fa-
<5his eflet ? Nam quod exiftit , antequam
fiat, non indiget, ut id fiat, quod jam erat.
Et quomodo alieno opus habet adminiculo,
ad illius , quod jam exiftebat, conftitutio-
nem ? Solus igitur Deus non fa&us. Sibi
quippe répugnât, ut aliquid fponte & a fei-
pfo fiat. Neque ignorât Deus fe faétum non
elfe 5 neque , ut nos , principium infanti*
habuit. Non eft ignarus fubftanti* atque ef-
fentiæ fuæ : neque enim earn quifquam ipfi
conceflit. Novit id quod eft , omnemque
humanam cogitationem cxcedit. Non invi-
det, fed parcit nobis. Neque enim audire
valemus naturam aut principium rei non fa-
, quia nee dici quidem poteft. Rei prin-
cipio carentis principium intelligere nequi-
mus , cum neque tantam intelligendi facul-
Exod. 20. tatcm habeamus. Terrena Deus ex monte
Sina locutus eft ; & infinita populi contabuit
inultitudo :quid igitur fi coeleftia loquatur,
agemus?e terra locutus cftj & homines infiniti
contabuerunt : quid ergo faciemus, fi nos e
coelo alloquatur ? Rogavit populus, ne Dei
vocem audiret : & Deus illi quod petebat,
conceflit. Moyfes Dcum , ut cum populo
permanerct, oravit : & mortui funt multi,
quia ad divinam naturam appropinquare non
poterant. Oftendit igitur Deus fieri propter
juftitiam fuam, ut hominibus juftis appro-
pinquet : ficut contra, immedicabilis fit pla-
gainjuftis. Parcit itaquenobis, & fubducit
fe , ut vivamus : fic quoque arcana tegit, quæ
capere nequimus. Acceflît ad Aaron , &
quod filios ipfius comperiret reos, intercmit
eos. Acceflît ad populum, & multos pecca-
tores occidit. Si igitur divina nobis dixerit,
& non credidcrimus, omnes nos internciet.
Ideo autem ea nobis non dicit, quia prævi-
det nos credituros non effe. Re&e igitur
agit, profpiciens &confulens nobis, ne mo-
riamur. Non tantam nobis intelligentiam
præbet, ne liber* voluntatis propofitum ex-
tinguat. Non majores vires nobis tribuit, ne
naturam obruat. Benignitatem non exhaurit,
ne a dignitate fuperetur. Non facit homines
Angelos , ne fuam poteftatem confundat :
neque Angelos eflicit Cherubim, ne fuum
opificium pervertat. Tantum autem cuique
tribuit, quantum creata quadibet natura ca-
pcrc
A Xftctv OLVoiTTcWOlV * 7(5t/ 01 Ä/VgbfitS OfMOlioS
TV ©e« thv ’bjn>HcL7zxçaoiv. O ute (peas Ex,-
7OS TOVfOS y «TE TXOTOS yVo'ÇM ^Coe/s * CcMnAco?
y b f J'eoVTOj TU VV/UHClVTU . T«7D CX/EÎy«
^Yi^et • a s d e ’fà v d m S tn s , o ©eos . O v d ê v cw\
'm/HgLTüV OV tv Wv ovtwv • eV^Jhi eautoi
rUTOtri<rcLJ T 15 « tPuVaTdj . O TZOldÜV £ctü70)l , TiTPo
s** \ p<r »•/ «
TV notn a -d j, nv • ncas uçepov eleven) 5 o yb
ß Jv tcpo tv , cfoc e’cPeetd o^p
n v . \sty hroos enide'eTAf ctM« eis cvçaoiv c9CEi-
V« , odfy ri v . fAo'vos 'mybpîîv 0 Geos d y ^n n io s .
to cwTOftÿ-TOV edO’TCù ftoL'y'£Td] . Oux d y -
vocüv o ©eo's, o'ti eçtv tbyiwimç > eTifö n « y ,
co5 Ti/Lceis-y VYfTrio'nrUTOs • Cbc cv cx/Tra-
CA<X €Çl TMS Kolas TUS e'ctOTV • « y à f Tl$ CUJ~
re lev ctüTû) 'I&e’Xupycrev . O iSïV o , J(ctj
ç* y j TXrctô'ctV ewoictv CCV&Ç6)7r6)V • » (p3oVC«JV , etMct
(fieuTo/asvos . O J yè>p cZhvo-cl] côHovrjTg
Quon y cep2£rïv, oTi }&) <p(?cc<rônvdj ccp,n%avov.
Cfot ètyntTé(JL6&0L VOY)<rcij dvdçp^X cepp^r?V • «Te
y b f ep^Ojaev totolutIlu o-vvsoiv. A Vo tv
tu €7i t y f a 0 0 eos eÀctÀ7i<re , f / j v e ^ c ex«.-
xrjcctv • t { ouu 7ronjVo(u.ev , Ictv ÀctÀTjVn tcc
€7rÿp<xvioc 5 A V o yris eÀctAntre, /j,vc/LaSte
• ,eTax nirctv • / fs^ / » \ » V » « t 1 oiw ttoin<ro/j,ev, e<xv dz, «^<xv«
(üTÇj}<rofjjtAn<rn , H ^tW ev o* Actoç fsen ctKXo-dj
Çtmns ©e« 9 w j 0 0 eoV a '■neJ'é^a ,to . MwOVïis
qtfyexaAea-e e-v/LcGr^tfAeîvcn *r ©eo'v tù> Àccâ»,
j(ß) 7T0M 0Ï oc7ré^r/n<rxov, è y y i ^ n v i*n (pepovres
tv ©e/a. (püV<{. E ’Vetçev ouu , oti o ©eos i y -
•y/^ddv ctvâ'peoTrois , <Pi<x 'à «T/j^ov cu/rt/* ytv eTdj cw-
7015 , ttAn y n dncuros clS'm Qoi • ^eicTo^aevos 9
, kjEv^copei )m Qn<rc*,aev, ütcos ^rop-
E pyiTO « A e y<{, 7vct /ton' tf/^ctWô’fcj/uev. H
tûj A ’eqxav , î(si} Â/poj'v t «s yv$ cùsfif v7rctjTixs,
dvetAev ctoT«s • to> Àeta>, 7roM«5
<x7rec/Àe<rev dfxapTovTus. E’ccv ow/> e/7rn Ta â'eict
jyt/ « TnçébcrCti/Aev, avajoei 'ttclvtus n/mg-s • «Tict
9 tVto « Aeya , iiïa.é'n 7rpoei«fe /ton 7T/çeü£tv
nV<5t5 * KaÀaTs owü 7To/e/ 7rpovooifv , 7va /ton
^TTO^avcti^ev • « cPi<fw0i totclotIlu cuveatv 5 ivct
F /an trGe<rn t Trpooypeotv • «Te 7r«pep^et 7rÀeio-
va «Tuva/aiv, /va /an xpu-^n ttiv (ftuoiv • «
voi Tnv /^Çn<roTnTa , Vva /an kjero ans *-
Çicts nTjn&n . « 7ro/ei t «'s cL\i&p6)7twz A 7-
ye'Avs, 1 vet /an o-vyp^sn âJtv tk'v cTuvct/aiv •
«Ve T«s Aïyye'Axs Hotel X6£«£/V, 7va
a'vaTçeq/n «wtv ttÎv dn/ut^pytav . EVom^f
9 , oVov eVicTep^eToy yevvnTn Çocn?. E t*-
TaV 3(5ty eJpev etüTas e’AeW ^ri^«- A pere potuit^ Naturas conftituit; & ipfas, utpote
mutabiles , mifcricordiæ indigere re-
périt : noverat quippe majori eas gratia fub-
fiftere. Naturæ enim fuam eftentiam imper-
tivit, ut fubfiftcret : fed quod eft amplius,
pro cujufque viribus mifericorditer tribuit
intelligendi facultatem , ne fuperbiæ illis
occafio eflet : ficut qui pueros ad malum exercent,
ipfi magis rei funt. Quod capere
0-cts cos cote <fn T£e7t?ctV • ot$e 9 oti 7tAsiovi TV
ydv.Tt vtyi'çotVTO] ? tv yè>p <pu(r<{ iHBfXeTpnTS
/pi» «Wccv tuv ectmv, iva rsj&uçn \ to 9 7rÀeov
eTutXiäucotTo (petcTo/aevos • «zfos Tmv «Tova^iv eTa-
\e XSH <rilV <r/v60iv , /va /an u^nCpav/as cujtoIs
yinTctj otjTios • cocarSQ TzrajSïts 01 eVaÀei(pov7es
t[ç KaHov, ctoTOi' /t^Mov yt'voiiTdj 01 djTtot . e/cj-
.. r , , y y » / poterant, dédit eis:& quod non poterant,
eytogèv y y t] ciweyvcà 0 /an e^6)^«v. g ignovit : cum a nemine quod vires fuperet,
Cir^évoc yè>f a 7rc^T£t TzrÀetov tus S'itua.fj.ecos • /an
70/va^ HaTHyopetT? tvs d'wjtxf^ecos cù/ïïf <y av-
SspcoHot • oti obe e7rotnee tvv (fivov)
tjd [un cTaoa/t^üa • « ^ o J 'n /u t^ y o s ÿ b p a\-
n o s s ctMJ n ytveois • E ^ th'v Tzy'vlu) o
ffX(yyo$ y a*Mco TîrÀeov t i 67ri7roincrrf/ cooto» «
.............. exigat. Ne igitur, omortales, ej us potent
, eV^cTn C^>e siriSh^eTOj • xsH 0 Geo s d u -
vcô,ifyuQS y TtradeTcij • oti o ^wpaTv rto7o'v Cbc e<7i.
cTos TvÀétov t i « e%x<rcu) • ^
Tiyvirvs BTotfuos to o/xéTov ^ocç/ov eViCaÀav •
Qrdeis yS TzrÀetova voalv e ^ tms uÀns « ^ü< r« ,
«,0* ectoTV uAlw ^'e<j£ a s 7o o'fuoiov . 99
0' ©eo's von (rocs tztcovto tu tu , e*yv&> xaÔ
e'ctoTV tjÎv (puoiv yÀko ^an «Ta/acô’cq. Ev
tdTs "^ovriTDis u'n^eXaÀe tûd td-à«tô) . dyennrov 9 -
^ovnTov , «ts ôvevoWoJi , «7t eugei» , «te
tiam incufaveritis, quod naturam non fece-
rit ea capere, qu* capi nequeunt: non enim
opifex in caufa eft, fed ipfa creatura. Altern
habet aurifex ; fed ei non plus tribuere vult,
quam capere poflit: fic quoque Deus, quam-
vis poflit, non tarnen amplius tribuit, quam
rei cujufquam natura patiatur. Et artifex
congruentem volens operi fuo attribuere ve-
? C nuftatem , tantam auri materiam adhibet,
quantam capit, & hon amplius; licet mul-
tum illi adhuc auri fuperfit: nullus enim opifex
intelligens adefle plusmateri* auri, de
fiio fubjicit materiam, ut imago perficiatur.
Et Deus cum novit omnia admiranda, novit
etiamfu* natur* fimilem materiam efle
non pofte. Maximas divitias in res creatas
eflfudit. Sed quod fieri non poteft, ut id fieret,
neque cogitavit, neque invenit, neque
eVoiVci» • a gcTa^ev o?o f ^ov^nv a>'vvr?7BV, D fecit. Siremfadamefficeretinfe&am, fuam
naturam accufaret, quafi ipfa quoque fadta
eflet, & qu*cumque volens fecit, non ex
fua fapientia produxiflet. Non eft compre-
henfibilis Dei poteftas, o mortales : cum
enim majora poflit in rebus creatis , egit
quantum capaces erant. Novi mercatores
multos pofle etiam fupra quam poflideant.
Nam propter ilia, qu* habent, in omnibus
fides eis habetur : at non nifi iis qu* poflixetTTiyoQEi
tvs tdtecs <pu<recos oti t y f ccutv ytyove y
Xsy cLszcff iirotn&e yyn\ca[u£vos, « [ulco 9 o90 tvs
<ro(p/oCç ctyTV 'l&nya'fy • «x eçiv av 67t(An7zlos o
©Eos T* ot XEicCs duucc[ueus co av^cj7roi • /aa^ova
ybp S'uudfjfyjos cv Ta» ^ovriTùû, cos cve^copouu
i<G}fa.yjncpTEutrcno. O iSïc Efunoçyss tboPAx s oti
5(5t) V7TFQ a ey^aol y duactVTcLj • CA> Tins «01 yàp
tscl\tu èjdoxifjoMavi • h Si fun cv to is «01V} ßj- ß dent, facile negotiantur. Deus quoque nifi
^epoJs i[AHoo&/ovTCL] . Ktq 0 Geos et (xn tu ov-
7u âJxÔAcos E7coin<rcA> y eiKoTCos vo[M(ere, 01 ïàe-
àovtes E7riÂa/aÇaVEcuÇ , oti TzrÀaov « cf uvutclj .
0EÀ6TE /cfav AjKoAiCCV atycCTOV j T«S XpCMKS Wf
TO CM CCOTOIS Aoyûù eTtOMTE • cf| WV TUOlÇnOl
/t^Mov tstAeov tTvvac&cif • ceM oti n fy v n -
Tv (pilots Cfoc eTtidB^e^) . O I cTfcc Ti'yuTus 7rAao-
Vet 7* vAnS E7riV0«V7WS , xdi TZrdS'JOVJ o/m 7zJv
(iïÇypÇÈipcov ‘y ^ 'to fen oY T e s * tzovco ouu <(t(5tMov 0
©60s Ti/ei<r<[e dvvuod'aj totoütIuo öd'&feTteicv) cv
Tois «aiv ’^TiOTViTCoerocfl^ios . O ' 'cat 9 Aoyts ép-
Vev Se/ubeAtoo&çepov , 7oo*«t 00 ditexpoo cruyxçj.-
n « 0 e« duvu/uts (G%iT}âJet (Grçjs tu y i-
vo/ufy/a • E *TjjolnTCJt oov tu 7ravTa icrÇ^s tuv
6)taç« fëd cV ) • «’^ k JZ3V tivoç avayn^s 7“a s 2 ^ -
Çores,
qu* funt, facile feciflet , jure exifti-
maretis qui vultis reprehendere, eum plura
non potuifte . Vultis ineffabilem poteftatis
ejus cernere facultatem ? Coelos, & qu*-
cumque in eis funt, verbo fecit : ex qui-
bus conftat, multo majora ac plura eum pof-
fe : fed natura procreata amplius non capit.
Novi artifices plura quam materia ferat, ex-
cogitare, & ex iis , qu* promte & expedite
F elaborant, fu* artis pr*ftantiam dcclarare.
Quanto ergo magis credere oportet, Deum
in rebus a fe creatis tantum decorem atque
pulchritudinem exprimere pofle. Quanto
autem verbis przeftantiora funt opera: tanto
citra ullam comparationem rebus procreatis
divina pr*cellit virtus atque potentia. Fecit
igitur cun&a ad uniufcujulque neceflitatem .
Non tarnen ulla ipfe coadus neceflitate tot
0 , 3 ditfe