88 D E R E M E T A L L I C A
Sed fi talis vena in loco reperta fuerit campeif r i, ut non rarò ferri reperiri fo let,
putei fodiuntur multi, quòd alte fodi non polsint,in qilibus foiceptum la-
boràdi munus perficitur : nec enim cuniculum in ejuimodi campum foifores
agere queunt. Reliant fibræ,in quibus folis interdum reperitur aurum ad fluvios
&rivos in locis humidis ; quæ fi corio terræ fublato rriultæ repertæ fue-
rint,cx terris quodam modo codlis * aduftis conilantes, quales nónunquam
in luti fodinis cernere licct,aliquaipes cil ex eis aurum cófici poflc:præ!èrtim
cùm plures conjunguntur. Iple autem c5nexusperfodienduseil,& lon ^ lateq;
quærcnda materia ; nam alti putei in iilis etiam locis fodi non poÌTunt.
AbfcJvi unam hujus libri p.artem,venio ad alteram,in qua tradabo arte men-
forum.Solida autem montium corpora metallici iccirco dimctiuntur,ut domini
lùis rationib. prolpicerepoisint, 8c eorii toifores in alienas pofl'eisiones
non invadant. Etenim menfor aut metitur ipacium nondum integre perfof
fum,quod intereil vel inter os cuniculi atq; puteù ad eam altitudine ciepref
iùm: vel inter os putei & cuniculù iiiq; adeum locum,qui eil fob puteo,adú:
vel inter utrtinq;,fi neq; cuniculus tam lógus efi: ut ad puteum pertingatmeq;
puteus tam protundus ut ad cuniculum: fed utrobiq; opus eli ioisionibus,aut
intus in cuniculis & foisis latentibus conilituit arearum términos,quemad-
inodum magifter metallicorum fopra terra e.aidein areas finibus defci ibit : U-
traq; ratio veriàtur in dimenfìone tnanguli.Parvus auté dimetiendus eft,atq;
ex eo exiftimandum de majori. Maximè verò cavcndum ne à vera meniùra
quicpia aberremus : nam fi ab initio negligentià in parvum rapiemur errore,
is ad extremum magnos errores gignet. Quonià auté ortines neq; putei,quòd
inter iè différant,uno & eodem modo deprimuntur in profundù terra- : neq;
montesdevexi fimili modo dcicendunt in vallcm vel planiciem,multiformes
trianguli fiunt. Etenim fi puteus foerit redus, exiftit triagulus cui redus
e f t angtilus,quem Græci ifjnyóm» nominant: atq; is pro montis deeli vis inæ-
qualitate habet vel latera duo æqualia, vel tria inæqualia : illum iidem Gra-ci
v o c a n t h u n c ««Ajiòov: nam tali triangulo tria latera æqualia
eflè non poflùnt. Si verò puteus fuerirobliquus, <& in una cademque defo-
diatur vena,in qua agitur cuniculus, fimiliter fit triangulus cui rpdus eft anfulus
: atque is rurfos ièctindum montis devexi inæqtiabilein varietatem ha-
et latera vel duo æqualia, vel tria inæqualia. Quòd fi cùm puteus fuerit ob-
liquus, in altera ipiè fodiatur vena, in altera cuniculus agatur, tunc oritur triangulus,
cui vel angulus eft obtufos,vel omnes anguli font acuti: foperiorem
Græci appellant ái«éAv7¿i'tói',poftcriorem ífoyúnav: cuiobtufos eft angulus,
nec is ipft poteft habere tria latera æqualia, íéd pro montis declivis diísimili-
tudinc item habet vel duo æqualia, vel tria inæqqalia: cui verò anguli omnes
iùnt acuti,is iècundùm montis devexi difïèrentiam habet latera val tria æ-
qualia, Græci igíymn imnAiifov nuncupant: vel duo æqualia, vel tria inæqualia.
Menfor autem, ut dixi,utitur artefoa, cùm domini fodinarum foire cu-
piunt, quot paffuum intervallum efthdiendum reftet, fi ve in puteum agatur
cuniculus, nondumque ad eum pertineat : five putei foffa nondum deprefla
fit in eam altitudinem, quam habct folum cuniculi, quod eft fob iprim : five
eòneque cuniculus pertineat, ncque putei foflà fit depreffa: operæprecium
cnim
L i b e r Q U I N T U S .
tnim eft, metallicos foire quot pa(fouminterv,illum reftet à cuniculis ad pu
teos, aut a puteis ad cuniculos, ut de impenfis faciendis ratiocinari pofsint *
domini fodmæ metallis gravidæ properare fofsionem putei&effofsioncm
metalfo anteaquam cuniculus eò pertineat, fuoque quodam jure partem metalli
eftodmt: contra yero ut domini cuniculi fimiliter properent fofsionem
antea quàm puteus ad cUniculi altitudinem foerit depreffus, metallumque,
quod jure CIS debetur, effodiant. Sed menfor primò ad latera putei,fi cafæ ti-
gnaeam opportunitatemnon habuerint,ut pertica tranfverfa'ipfis imponi
pofsit,jugum ftatutt. fteinde funiculum religatf. à perticafoperiore, & pontiere
gravatum demittit in puteum : tum alterum funiculum áprimi illius capite
religatüm permontem devexum ad ufquefolum oris cuniculi tendit &
in terram mfiglt : poftea nbn longè à primo funiculo tertium; item ponderé.
gravatum,ex eadem pertica demittit,ut quodam modo fecet alterum funiculum
oblique defoendentem. Mox ab caparte, qua tertius funiculus fecat alte-
ntm obi iquc delcendentem ad os cuniculi, orfus furfum verfus metitUr partem
funiculi oblique dcfcendcntis, quæ ufque ad caput primi funiculi perti-
het,eamque menforam primam fibi notât. Dein iterum orfus ab ea parte qua
tertius funiculus dividit alterum, recflà primÚ verfos metitur fpacium, qifod
inter earn & oppofitam primi funiculi partem intereft, eoque modo figurât
tnangufom : quam menforam fecuiidam fimiliter fibi conftituit : tum, fi res
hoc poftulat, à primi funiculi ángulo, quem fecunda menfora fecit, forfom
verfos metitür uique ad ejus caput, ipftimt|Ué hanc tertiam menforam etiam
fi bi notât. Neceffe autem eft,fi puteus iuerit retn:us,vel obliquus,qui in eadem
defoditur vena, in qua agitur cuniculus, primi funiculi menforam, ad nor-
mam longitudine relpondere tertii foniculi parti foperibri, quæ attingit fecundum
funiculum: itaque quot menforæprimæ inveniuntur in integro funículo
obliqué defceñdente,totidem focundæ indicant jntervallum quod inter
os cuniculi & puteum in eam altitudinem defoffum iqfercft:fi'militer totidem
tertig intervallum,quod inter os putei &folum cubiculi eìi intermedia
Cum autem in aliquo monte æquataplanicies fuerit,tum menforprimò earn’
regula metitur. Deinde juxta finem ejusplaniciei conftituit jugumjatq; partem
montis declivem triangulo dijudicat, & ad paffus, quibus ejus partis cuniculi
longitudo definitur, paffus longitudinis planiciei adjicit. Quoniam
verò fi mons declivis interdum affurrexerit,funicuius à puteo ufque ad os cuniculi
non poteft defcendere, aut contra ab ore cuniculi ulquead puteum a-
foendei-e, ut eum non attibgat, menfor ut juftum triangulum conftituat,
montem metitur : atque deorfom verfos priori funiculi parti fopponit perti-
cam longam jSiffum unum,pofteriôri longam dimidium. Surfom Vero verfus
contrà,priori perticam longam paffum dímidium,pofteriori longam integrum.
Mox lineam recflam ad ángulos adjicit,qua ei opus eft ad conftituen-
dum triangulum.
h