pauca materia metallica occurrerit,non eft à fofsione defìftendum,donec nini
eius reliquum fuent. Sed filex fufcus,autniger,aut cornu,yel|econs colore
plerunq;ionfi indicium eftxandidus alias bonu,aliasnullu. At marmoi is
olareæin T næ profondo apparentes,« non multû infra evanuermt, hgnum
bonum non funtmam venæ non fuerunt propriæ,fed ahcujus hbræ Quæ verò
señera lapidum facile igni liquefcunt,etiamfi transluccnt m naediis l.gms
numerandi funttetenim fi alia fìgna bona aftuermt,ex bonis iunf.finon attuerint,
nullam bonitatis fignificationcm dant. Simili modo de pmmis judicare
debemus. Quinetiam venæ,quæ ad tedum & fondamentu habent fihce corni!
coloris vel marmor,in medio auté eorum terra fotofam,in aliqu a Ipe lunt;
fimiliter quæ ad tedum & fondamentCì habent terram lerruginea; in medio
auté eorum terras pingues & tenaces: pari modo quæ ad tedu & fondamentu
habent eam, quam vocamus ai matiirà, in medio vero eoru terra nigram vei
ambuftæfimilé. Sed auri fingulareindiciû eft auripigmentum,argeti,plumbumcinereû&
ftibium,æris,ærugo,melàteria,fory,chalcitis,mifyyatramentum
fotorium: plumbi candidi,imò curorù & magnorum lapilloru mgroru,
ex quibus id ipfum conficitur,res fofsilis fpumæ argenti fimilis; tcrri,terrugo:
at aun & æris comune indicium eft chryíocolla & cæruleu ; argenti & plumbi
nigri, plumbago fofsilis. Quanqua auté plumbum cmereum metallici te-
d û argenti redè nominat,* atramenti fotorii ac melantcrigeisq; cognatoru
cômunis parens fit pyrites ærofus, tamen hæc interdum propria habent metalla
ut etiam auripigmentum & ftibium. Ut autem quædâ venarum materig
metallicis bonum dant fignû,ita faxa quoq;, per qux venarû canales vagatur,
etenim arenarium in locis metallicis repertum,in bonis fignis habetur,maxiinè
fi ex tenuioribus partib. côftiterit ; fimiliter faxû fifsile coloris iubcærulci
& fobnigi-i:atq; etia calcarium,quicunq; tandé color ei mfedcnt; |ed venæ argenti
bonû indicium eft alterius generis faxum, cui minutifsimi lapilli nigri,
ex quih. plumbum candidum coilatur, immifti font, præfertim cum tota yi-
tervenia ex tali faxo fada fint. Plerumq; ^fedò faxum nobile, cum fibra preciofa
côiundum,canales vena’,metalli ioecundæ,c6plexu fuo cotinet. Quod
f i r e d à in profundum terræ defcéderit,illabonitas ei fodinæ eft,inguaiplum
ftatim vicletur : fin obliqué, etiam aliis proximi s, quomodo metaTicus, gco-
metriæ nô ignarus,de reliquarum fodinarum altitudine,in qua canalis venæ
metalli divitis per faxû illud vagetur,ratiocinari poteft. Hæc h adenus : nunc
venio ad Iaborandi rationem,quæ varia & multiplex eft:fiquidem aliter vena
putris foditur, aliter dura, aliter dtirior, aliter durifsima. Simili modo aliter
iâxumtedimolle&fragile,aliterdurum,aliterdunus,autdurifsimum. Venam
autem putrem eam voco,quæ conftat ex terris, atq; etiam fucch conci e-
tis mollibus:duram,quæ ex metallica materia & lapidibus mediocriter duris,
quales plerunq; funt qui facilè igni liquefcunt primi & fecundi generis,plum-
barius,& fimiles;durioré,quæ ex jam dicTs,fed côjundis cum filicum generibus,
vel lapidibus, qui facilè igni liquefcunt,tertii generis: ve pyrite,vel cad-
mia,vel marmoribus præduris:dunfsimam,quæ ex bis duris lapidibus & mi-
ftis,fi tota aliqua venæ ipfius parte fulâc fuerint. Sed tedum & fundamentum
Venæ durum eft, quod habet faxa, quibus raræ fibræ vel cômiiTuræ funt : durius,
quibus rariores: durilsimum,quibus rarilsimæ aut nullæ: cùm enim h *
deficiunt,lâxa ferè carent aquis,quæ molliunt ipiâ. Attaméduriisimum rèdi
vel iundamenti laxum rarò tam durum eft,quàm vena duriop.Venam autem
putrem foflores folo ligone excavant. Sed cùm metallum nondum apparue-
rit,venâ à lâxo tedi no difcerniint: cùm verò jam fuerit inventum,providen-
tilsimè laborant. Saxum enim tedi prius fcparatim à vena excindunt,pofte-
rius venam putrem quidem ligone de fondamento dejiciunt in alvos luppoli
tos, ne aliquid metalli in folum décidât : duram verò primis ferramentis,
quæ proprio nomine fic appellantur, malico pcrculsisa fondamento avel-
lunt : iifdem durum tedi làxum excindunt. Nam ejus làxum liepius cxcindi-
tur,rarius fondamenti:* tunc quidem cùm id foerit patiens ferri,làxum verò
tecti ferro non poteritperfindi,necidemigni frangere licitum fuerit: at du-
riorein venam tradabilem fcrro,itemque tedi faxum durius * duriisimum,
validioribus ferramentis, nempe quartis eorum, quæ proprio vocabulo fic
nominantur,folent aggredi : quod lì hæc eis in promptu non fuerint, duobus
tribiis've ierramentis primis utuntur propius conjundis. Durilsimarn verò
venam metalli fcecundam, fed quodammodo impatientem ferri,« licentiam
ipfis largiti fuerint domini proximarum fodinarum, igni frangunt: fin eam
non dederint, làxis tedi vel fondam.cti, fi minus dura fiierint,exci fis primùm
paulò fiipra venam trabes, in formas tedivel fondamenti inclulàs,ponunt:
deinde à fronte & lìiperiori parte,ubi vena parvulis rimis fatifoere videtur,al-
tero eorum, quæ propriè ferramenta dicuntur, filfurasadigunt: tum in fingulas
filforas imponunt quaternas laminas, & retrorfos Ut illæcontinean-
turardius, lì neceflè merit, totidem bradcas. Poftea fìngulos cuneos binis
laminis interponunt,eosque mallcis per vices impingunt &infligunt: quo là-
nè modo vena acuto fonitii tinnii : lèd cùm jam tedi vel fondamenti làxis ab-
rumpi coepit,fragor auditur. Is quampriniùrn crebrelcit,repentè avolant foC
fores: verùm ingens fragor audi tur,cum vena perrupta * frada decidit. Atq;
hac ratione dejiciunt venæ partem centumpondia, plus minus Ve centum
pendentein. Quòd lì fòflores aliter exciderint venam durilsimarn metalli
divitem, remanent quali turbines quidam, qui vix unquam poftea excindi
poflunt. At iidem nodum venæ durilsimæ, quæ caret metallis, fl ad eum ad-
movere ignem non licuerit, ambiunt fledendo foisionem ad dextram vel ad
finiftram : nam cunéis terreis fine magna impenfa perfindi non poteft. In-
terea verò dum operarii íliíceptum Iaborandi munus perficiunt,viíccrater-
ræplerunque perfonant dulci cantu, quo duriisimum & periculisplenilsi-
mumfolantur laborem. Itaque làxorumduritiamignis,utjamdixi,rumpit,
ctijusrei non fimplex eft ratio. Etenim fi vena,in his incluía, perlé propter
eandem duritiam vel anguftiam excindi non poteft,atque foflàiatens aut cuniculus
foerit humilis, una lignorum aridorum ftrues appofita incenditur;
fin altus,duæ:quarum altera foper alteram ponitur,utraque ardct ulque dum
cam totam ignis confomplèrit ; cujus vis hoc modo plerunque non magnam
venæ partem refolvit,lècl tantummodo quafdam cruftas. Cùm autem laxum
tecT vel fiindamenti ferro tradari poteft, vena tam dura eft,ut eodem trada-
Jri non pofsit, illud cavatur. Hæc five ante, five fupra, five infra folTam lateng
4