omne plumbum candidum ex inferiore carbonis foramine defluxerit in catinum.
Vel accipito carbonem magnum,eumque excavato & luto oblinito, ne
vena candens exiliat. Præterea in media ejus parte facito foramen parvum:
magnum .autem foramen carbunculis minutis completo : iùper quos venam
projicito : at in parvum foramen imponilo ignem , & follis manualis narem,
ut ignem excitare pofsis : verùm carbonem eum locato in fovea luto oblita,in
qua excodione perfeda invenies mafllilam plumbi candidi. At venam plumbi
cinerei hoc modo experimur; ejus fragmenta in catillum fidilem injici-
mtis,& fub tegulam ardentis fornacuiæ collocamus : quamprimum calefida
fuerint, ftillant plumbo : quod in unam maflulam confluit. Venam verò argenti
vivi fic experiri convenit : cum parte una fragmentorum ejus tres partes
pulveris carbontim ,* manipulum iàlis commifceto : m ifturam in catinù,
vel ollam vel urceum injicito, opérenlo tegito : luto oblinjto : in carbones ardentes
imponito,poftquam ei inièderit uftæ color, catinum extrahito:nam fi
diutius ipiùm coxeris, m iftura argentum vivum , unà cum fumo exhalat:
quod ipitim in fundo catini vel alterius vafis refrigerati invenitur. A ut venam
ejus tritam injicito in vas fidile cucurbitinum , & id in fornaculam im ponilo,
atque operculo, cui longa eft naris, con tegito : nari autcm iùpponito
ampullam, quæ recipiat argentum vivum,quo ipla ftillat: fit verò aqua frigida
in ampullam infufa, ut argentum vivum igni concalefadum continuò re-
frigeretur & confluât: nam argentum vivum vi ignis in iùblime fertur, & per
operculi narem in ampullam defluit. Experimur etiam venam argenti vivi
eodem piane modo,quo eam excoquimus,quem iùo loco explicabiinus. Poftrem
ò, venam ferri experimur in camino fabri ferrarii : eadem uritur, com-
minuittir, lavatur, fìccatur ; magnes in ram entum lotura colledum im ponitur,
qui fcobem ferream ad iè trahit: ea pennis deterià,catino excipitur: atque
magnes uique eò in ram entum lotura colledum im p o n itu r,* fcobs detergi-
tur, dum reftet, quam ad iè al liciat. Ea autem fi'mul cum halinitro coquitur
in catino donec liqueicat,* ex ca ferrea maflùlula confletur. Q uod fi magncs
citò , facileque icobem ad iè traxerit, venam ferri divitem eflè conjicimus : fi
tarde, pauperem : fi prorfiis eam refpuere viiùs fuerit, ferri paulum , aut nihil
in ie continere. Sed de experimento venarum metallicarum iàtis ; nunc dicam
de metallorum experimento. Q uod utile eft tum monet.ariìs & mercatoribus,
qui metalla emunt * vendunt : tum metallicis, fed maximè dominis
& præ fedis fodinarum: atque dominis * p ræ fc d is officinarum ,in quibus
metalla excoquuntur, aut alterum ab altero ièparatur. Prim ò autem dicam
quom odo experiri conveniat, quotam prcciofi metalli partem vile in iè contineat
: fed aurum * argentum habentur nunc precioià, reliqua verò omnia
vilia. Quondam metalla vilia combufta funt, ut precioià pura haberi pori
iènt. Veteresetiam uftionc indagarunt, quotam argenti portionem aurum
in fe contineret: eoque modo omne argentum coniùmebatur, quæ non Icvis
jadurafuit; attamen Archimedes nobilis m athematicus,Hieroni regi grati-
fìcaturus,invenit rationem idem deprehendendi non admodum promptam,
* qua maflà magna accurati us quàm parva explorari poteft: quam in cómen-
uriis exponam. Sed chymiftarum ièdatoresoftenderuntrationéiècernendi
argenargentum
ab auro,qua neutrCi perit. Aurum aùt,in quo ineft argentei : vel ar-
gentum,in quo aurú,prim ò coticulæ atteratundeinde eidem acus auri vel argenti
fimillima: quo modo ex lineis produdis cognoicitur, quota argéti portio
in auro infit,quotaauri in argento; mox ad argentù,quodeftin auro,adji-
ciatur tanta ejuidem portio, ut auri triplum fit. T um plum bum injiciaturin
catillù cinereum ,* coquatur:paulò poft in eundem injiciatur paucum æs:ut-
pote ejus ièmuncia, vel ièmuncia & ficilicus minoris póderis : fi aurum vel ar-
lentum aliquà æris particula in iè non contineat. Etenim catillus,cùm plum-
)um & æs deiùnt, quæ coniùmat, particula auri & argenti ad iè allicit & con-
bibit.Tandem auri trientem & argéti libram in eundé catinum injicere * co-
qucre convenit:nam fi aurum & argentù prim ò in catillum conjeda coquan-
tur,is,ut jam dixi, particulam ejus conbibit,* aurum, cùm ab argento ièpara-
tum fuerit,purù non invenitur. Coquantur verò hgc metalla uiq; dum ipiùm
plumbum * æ s coniîimantur: atqjiterúidem utriuiq;pondus eodem modo
coquatur in altero catillo cinereo : utraque maiTula malleo percuflá dilatetur:
utraq; bradeola in fiftulæ figuram formetur : utraque conjiciatur in parvam
ampullam vitream: quibus tertiæ aqug valcntis,quá decimo libro deicribam,
uncia & drachma majoris ponderis affimdantur: lento igni calefiant, quomodo
bullulæ figura margaritis aßim ilesad fiftulas adhæreicere videntur.
Quo autem major rubor apparuerit, eò melior eflè aqua judicatur. Sed poftquam
rubor evanuerit, bul lulæ candidæ margaritis non tantùm figura, ièd
etiam colore fimiles eifdem fiftulis videntur infidereipoft breve tempus aqua
effundatur, * infundatur altera : cùm ea rurihs bullulas candidas icx vel o d o
excitaverit,effiindatur * fiftulæ eximantur: atque quater aut quinquies aqua
fontana laventur:magis verò coquantur ex eadé bu liente:nam colore clario-
refplendent:poftea in aureamphialà,quæ in m.anuteneatur,conjedæ fenfim
leni ignis calore ficcentur: moxphiala im ponatur in carbones ardétes,* car-
4>onibustegatur,acoris flatu modico inipirentuntunc fiamam cærulea emit-
tent:ad extremù fiftulæ appendant, quib.fi par pòdus erit, artifex harù rerum
labore fruftra nonfufcepit. Poftremo ambæ in altera lance pofitæ ponderen-
tur. Llnæ tantúm odo quaternæ filiquæ no num erenturjppter argentù quod
remanct in au ro ,* ab eo ièparari non poteft. Ex fiftularum autem pôduiculo
cognoicimus pondus * auri * argenti quod in maifa ineft. Q uod fi quis artifex
tantù ârgêttim nô adjecerit ad aiirù,ut ejus triplum fit,ièd duplù vel ièfter-
tiù,ei opus eft valentiorc aqua,q aurum ab argento iècernat:qualis eft quarta;
ièd utrum aqua, qua auro & argento adhibet, eis conveniat, an plus minúsve
quàm oportet valens fit, exeffecRu cognoicitur: mediocris bullulasin fiftulis
excitât, & ampulla atq; operculum eximio rubore inficere videtur : imbecilli
or eadé exiguo rubore tingere,valétior fiftulas diirumpit. Ad argentum verò
purù, in quo ineft aliqua auri portio, n 5 adjiciatur aliud, cùm in catillo cinereo
coquuntur priusq ièparétur, ièd præ ter plumbum ad bciîèm ejus qua-
drans vel triens æris,minorapôdera intelligo. A t fi argentù etiâ in iè côtineat
aliquâ æris p ortioné,* poftq cù plùbofuerit excodum appenda?,* poftquá
aurum ab eo fuerit iècretù : al tero modo cognoicimus quantü æris in eo fue-
rit,altero quantum auri.Sed vilia metalla cxperimcnti gratia etiâ hodie cobur
2