bombarda:, quæ in manu teneri pollunt, hodie raro fiunt ex ferro, magnæ
ntinquam, fed ex æris & plumbi candidi quadam miftionc ; idcirco in æs
& plumbum plura maledida conferunt,quàm in ferrum. Hoc loco etiam
commémorant æneum Phaláridis raurum , æneum Pergamenorum bo-
veiri, canem ferreum, eculeum, manicas, compedcs, cuneos, uncos, laminas
Ígnitas. His homines crudeliter torti, confitentur maleficia & facino-
ra,quænunquam commiferunt,atque innocentes omni fupplicio,miíérri-
me fie exercitati necantur. Plumbum etiam nigrum peftiferum & nocens e ffe,
eoque liquido puniri homines,ex hoc carmine Horatii, de fortuna lo-
quentis, convincitur ;
Te femper anteit f a v a necefitas
Clavos trabalek, isr cuneos manu
Geflans abena, necfeVerm
Uncus aheñ, liquuium'que plumbum.
Ut verò magis odium concitent in hoc metallum, non filen't de plum-
batis* globulis parvarum bombardarumexeofadis,* læfionis necisque
cauiam in mfim conferunt. Itaque aim natura in profundo terræ metalla
penitiis .abftruferit,ad ufus vitæ non fiht neceffaria,ipreta itint ab optimo
quoque viro & repudiata, effodienda non iunt,&cùm effofla iempermul-
toriim & magnorum malorum caufa extiterint, frqiiitur etiam ipiam artem
metallicam hominum generi utilem non effe ; frd noxiam, exitiolamqtie.
iftis autemtragoediis viri boni comjilures ita perturbantur,ut odium acer-
bilsimum in metalla concipiant, eaque prorfis non gigni velmt, aut genita
à nemine omnium effodi. Sed quò magis fingularem illortim integrita-
tem& innocentiam bonitatemque laudo,eò majori curæ mibi erit, ut o-
mms error ex eorum animis extirpetur, ac funditùs tollatur, utque aperiatur
fcntentia vera,&humano generi perutilis. Primùm, qui metalli acculant
& ea ufu abdicant, non vident, ft Deum ipiùni accufare & fcelerum da-
mnare,ut quem res quaidam fruftrà ac fine caufa condidifle autument,*
malorum autorera elle putent:quæ fané frntentia piis hominibus & peri-
tis viris digna non eft. Deinde, metalla certe terra non recondit in proiun-
do, propterea quòd ea ab hominibus fodi non velit; fed quia próvida iò-
lersque natura fuum cuique rei locum dcdit, ea gignit in venis & fibris com-
milfùrisque faxorum, tahquam in vafìs propriis,* materiæ receptaculis: etenim
in reliquis dementis aut gigni non polfunt, quòd ipfi's materia défit;
aut genita in aere,id quod perraròevenit,nonreperitintlocumconfiften-
di,fedfuà vi lùoque pondere deorlùm in terram feruntur. Cùm igitur metal
la frdem propriam * ftabilem habeant in vifreribus terræ, quis non videt
iftos, id quod volunt, probabili argumentatione non concludere." Sed dicunt:
quamquam metalla liint in terra,ut in proprio lui ortus loco,locata;
quia tamen incluía & abditalatent in occulto, non llint emenda. Ego autem
iftis reprehenlòribus,nimiùm moleftis, pro metallis pifces regeram,
quos occultos * latentes in aquis, marinis etiam, capimus, cùm multo
magis alienum fit, ab hominis terreni animalis vita, maris interiora, quàm
terræ vifrera fcrutari. Siquidem,ut aves ad libere volitandum per aerem
natte
natæ funt, ita plfrcs ad pervagandas aquas : cæteris autem animantibus natura
dedit terram, ut in ea hffiitent: homini præterea ut ipfim c o la i,* ex
ejus cavernis metalla aliaque folsilia cliciat. Rurlùs iidem dicunt, Pifri-
bus vefrimur, at folsilibus ncque fames fitisqUe depellitur, ncque utilia funt
ad corpus veftiendum : quod eft alterum argumentum, quo contendunt
probare,metalla eruendanon eifr. Verùm homo fine metallis non poteft
Sarare ea, tjuæ fuppeditant ad vidum & ad veftitura. Etcnim,ciim res ru-
:ica maximam viditscopiant præbeatnoftris corporibus,primùm nullus
labor ablòlvitur * perficitur fine inftrumentis ; fiquidem terra lùbigitur
vomeribus* dentalibus, dolabra refodiuntur præiradæ ftirpes * radices
ftimmæ, frmen Iparlìimoccatur, figes farritur* runcatur,matura fruges
falcibus cum parte culmi demeflà in area deteritur , aut Ipicæ ejus rccilà:
conduntur in horretim, & poftea tribulis tunduntur, ac vannis expurgan-
tiir, pura denique friimenta & legumina granario inferuntur ,ex quo pro-
nuinturrurfus,cùmhæcréï poftuIat,autflagitafnecefsitas. Jam ad frudus
meliores & uberiores capiendos ex arboribus & fruticibus, nobis opus eft
paftinatione,putatione, infitionc,quæ iterum fine inftrumentis fierinon
queunt, ut nec liquores, lac dico, mcl,vinum,oleum,(ine vafi's coercere
& continere polfumus : ncc tot gcnerum animantes fine ftabulis tueri à
pluvia diutina & à frigore intolerabili. Inftrumenta autem ruftica plera-
que funtferrea,ut vomer, dentale, dolabra, denies quos habet occa,làrcu-
lum, runcina, falx foènaria, ftramentaria, arboraria, vineatica, rutrUm, (cal-
pelluin, furcæ, fcirpiculæ : vafa verò ænea vel plumbea. At ncque inftrumenta
vasàve lignea fine ferro funt fabricata : ncque cella vinaria, vel
olearia, ncque ftabuìum, ncque ulla aliæ villæ pars fine inftrumentis ferréis
potuitædificari. Deinde, five ex pecuariis paftionibusabducanttir ad lanie-
namtaurus,vervex,hædus,& aliaejufdem generis ahimalia, five ex villati-
cis aviarius coco tradat pullum,gallinam,capum, num fine fecuribus aut
cultris .mimantes fecari ac dividi poiîùnt? Ut nihil hîc dicam de ahenis, &
cocalisæneis,quiaad coquendas carnes eundemuihmafferant lidilia,quæ
ne ipfrquidem fine inftrumentis à figulo fingi formariquequeunt, ut nec
fine ferro inftrumenta ulla ex ligno fieri. Cùm autem homini præterea
vidiim præbeant venatio,aucupium,pifcatus,nònne Venatorcervum ir-
retitum venabulo tranfverberat ? ftantem currentémve figittâ configit?
vcl globulo bombardæ trajicit." nonne auceps in tetraonem vel phafia-
num icTu fagittæ confici! ? aut in ejus corpus globulum bombardæ im-
mittit ? Ut taceam tendiculas, aliaque inftrumenta, quibus capitur attagen
& pi eus, aliæque fylveftres volucres, ne fingulas intempeftivè nunc ipe-
ciatim perfrquar. Pifcatordenique,nònne h am o * verriculo capit piíces
in mari, in maritimis vivariis, in pifcinis, in fluviis ? At hamtis ferreus eft,
& è verriculo interdum plúmbeas aut ferreas maifas appenfas videmus,pifces
autem capti plerique mox cultribus* fecuribus in frufta fecantur aut
cxenterantur. Seddevidu fatisfuperquedidum: Nuncdicamde veftitu,
qui fit ex lana, lino, pennis, pilis, pellibus, cono. Verùm oves primò ton-
dentwr, deinde lanapeditur: turnducuntur fila,pofteaftamen fuipenditur
in pan -
I