Verùm halinitrum conficitur ex terra ficca & fubpingui : quæ, fi aliquantulum
in ore retineatur, guftatum falfedine, cum acrimonia quadam permifta,
cómovet. Ea te rra * pulvis miftus altitudine palmi,a!tcrnatimponantur
incupis: pulvis iftehabeat duas portiones calcis u ftæ * aquâ non reftindæ,
atque très cineris quernei, vel ilignei, vel roborei, vel cerrei, vel fimilis : cùm
quæque cupa bis, alternatim pofitis, tota excepto dodrante fuerit completa,
tantæ aquæaftùndantur ut plenafiat: quæpoftquamterrâperco!atæ,hali-
nitrum,qüod in ea erat, cobiberunt, turbine ex cupa extraclo, dilutfi excipiat
labro, & vafcülis hauftum in parvas cupas infundatur. Qiicid fi fapor ei fuerit
valdc faliûs,* aliquantum acris,probatur;fin minus,improb.aturtatque iccirco
rurius éadem terra percoletur, vel altera recenti: quinetiam aquæ duæ vel
tres,una eademq; terra halinitri plenapercolentunled diluta non cômilceailtur,
nifi idem ripor omnibus eis fuerit ; quod raro, vel nunquam accidit. Vc-
rùm prima quæq; in unam cupam infundantur ; in aiterà fecunda, in tertiam
tertia. Quodq; verò fecundú vel tertium dilutü loco fimplicis aquæ terra percoletur
recenti ; quo modo ex utroq; conficitur primù d ilutum : cujus quam-
primù copia habetur in æream cortina quadrangula infundatur &decoqua-
tur ad dimidias,mox transfundatur in cupàtin qua,operculo teda,cù id,quod
terrenù eft,fiibièderit,* dilutUm fuerit Iimpidù,in eandem cortina,vel aiterà
refundatur atq; récoquatUr. Cùm verò effervelcens ipumaverit ne effluat, &
m.agis
magis purgetur, in ipfum infundantur libræ tres vcl quatuor lixivii, fadi ex
tribus ciñereis quernei, vel aßimilis portionibus,*una calcis uftæ, fed a-
æiâ non rcftindæ. Verùm aqua, prius quàm infundatur, alumen fofsile remi
vatur:fint verò il bus libræ centum & viginti,hujus quinque:paulo poft dilutum
vidcbitur clic limpidum * cæruleum: fed coquatur ufque dum aquas,
qug fubtiles fu nt,exhalet:maxima falis poftea cochlearibus ferreis exhaurien-
pars in fundo cortinæ refideat. Succus autem transfundatur in cupam,
in qua bacilla rcda & tranfverfa iùnt incluía : ad quæ refrigcratus adhærefcit
: atque, fi multus fuerit, tribus quatuórve diebus denfatur inhalinitrum:
deinde dilutum, non congelatum eftiindatur, * rcfervetur atq; recoquatur.
Halinitrum verò exci(ùm,*eo ipfo diluto lavatura conjiciatur in tabulas, ut
hoc deftillet,ipfum exiccetur. Halinitrum certè ex diluto,pro fucci,que combibit
multitudine vel paucitate, oritur multum vel paucum: ex lixivio affu-
fo,quod ipfum purgat,quodam modo purum & 1 impidum. Sed purißimum
& translucidum,quòd magis à fale purgetur,* craßitudinem exuat,hoc modo
conficitur : quot amphoræ diluti infunduntur in cortinam, tot congii lixivii,
de quo jam dixi, aflundantur : & in eandem cortinam conjiciatur halinitrum
fariitium, quantum diluto & lixivio diflòlvi pofsit: quàm primùm
miftura effcrvefcens lpumaverit,transfundatur in cupam, in quam injedum
fìt fabulum, de fiuvio fumptum * lavatum ; ea panno tegatur : mox turbine
ex fundi foramine extrado,miftura ribulo percolata excipiatur labro : deinde
in eandem vel alteram cortinam infuri decoquatur,donec majorem diluti
partem exhalet. Veruntamen fi quando valde bullit * fpumat, lixivium paucum
affundatur. Tum transfundatur in alteram cupam, in qua bacilla funt
induri : ad quæ etiam ipri adhærefcens fi pauca fuerit biduo, fi multa triduo,
vel fummum quatriduo congelât : quæ verò denrita non fuerit, in cortinam
refundatur & recoquatur ad dimidias; atque in cupam transfuri refrigere-
tur:quod toties tacere oportet,quoties res hoc poftulat ut fiat. Alii alio modo
halinitrum purgant : eo enim ollam, ex ære caldario fadam, complent, & o-
perculo, item æreo, tedam in prunis locant, ac ipfum coquunt donec liqueicat.
Ollam autem operculatam non oblinunt,ut operculo,cui anfa eft,iùbkin
pulverem refoluto confpergunt; Quod,fi olla,in igni rcpofita,non arferit,
accendunt: quo fimul cùm craflà halinitri pinouitudine.quæ fopernatat,*
fola tunc ardet, confompto fìt purum: mox ollam ex igni removcnt; poftea
exi efrigerata eximunt halinitrum purifsimum : quod candidi marmoris ipeciem
gerit ; atque tunc etiam id,quod terrenum eft,in fondo refìdeh At terra,
uernei vel cófimilis arboris alternis fob
ex qua dilutum fait tadum, * rami j^uernei a
dio ponantur,*combibithaIinitrum,confpergantur:<
dio’ponantur,*aqua,quæ combibit halinitrum,conlpergantur: quo modo
quinque vcl icx annis rurfos a ita fit ad conficiendum dilutum. Halinitrum,
quodammodo purum,quod c um terra tot annos quievit interea, ortum fuit,
*quodlapidei parietes in celIisvinariis*locisopacisexudant,cum primo
diluto permiftum decoquatiir.
Cortina A. C upainqiw n fahuhmeîlinjeüum B. Turbo C.
Labrum D. Cupa inquihui bactlla pint mdufa E.
H adenus