quòd ea vis aquarum iecum ex venis efferat: quorum duo generaíünf,
folsilia, eonimve ramenta & liicci. Cùm autem fontes fint ora venarum ,e
quibus jam dièta emittuntur, eos primùm metallicus coiifiderat, utrum habeant
arenam cum metallis aut gemmis permiif am, an aquam alicujus focci
plenam eft'undant : fi quid metallorum vel gemarum in fontium lacunis iiib-
lederit,non ipiorum módò arenai lìint lavandaijfed etiam rivorum,qui ab eis
deducuntur,* fluminum,in quærurlûs illi exonerant:fin fontes ex lele
ie aqua,
aliquo IÌ1CC0 infeòlam,emiièrint,eaitidem colligendaelf ;quahtò enim ab
ornibus,
tus itti loco longius defluxerit , pluresdue combibèrit aquas fimplices, tanto
fit dilutior,tahtóque magis ^m vires deficiunt : attamen fi altenus generis a-
quas nullas,aut non multas,iivi ceperint,non ipfi tantùm,fed lacUs étiam,qui
eas collegerint aquas, naturæ iùnt ejulHem cUm foritibus, eundemque ufum
iræbent: quo fané modo lacus,quem Hebræimaremortuum appellant, efl:
jituminis liquidi plenilsimus. Sed redeo ad arenas. Quiaverò fontes eftun-
dtint aquas in mare, lacum,paludem,flumé, rivUm, arena litoris marini rarò
lavatur: etfi enim aqua, ex fontibus defluens in mire, le cùm rapit al iquid me-
tallorum,gemmarùmve 3 quia tamen id per immcniìim aquarum corpus dif-
pergitur,&cum arenis permiftum aliud alio latedifsipatur,aut fubfidit in
profundo mai'is, colligi terè non potelf ; .atque ob eaidem caulas lacùum arc-
ftæ perrarò fatis commode lavari polfunt, etiamfi fontes ex montibus orti, in
pleroique omnes fundant aquas : at ramenta metallorum & gcmmæ, ex fontibus
rariisimè manant ad paludes, quòd plerumque fint in æquis * patenti-
, bus locis. Metallicus igitur primò fontis arenas lavat : deinde rivi, ab eode-
duc1:i:tum fluvii,in quem rivus exonerat : ièd arenas amnis, lògiùs à montib.
difcedentis in campeftreni planiciem, lavare,opergprecium non eft.Verùm,
I ----- ■------------------------------ , n------ ' - Ipes
uos
Î aquæ fontium; cùm autem inter le mu tùm différant in iàpore,léx earti gene-
, ra cxcoòtor potiisimfi oblerv'at & animadvertit : làliàs,ex quibus lai cxcoquit:
. nitrolàs,ex quibus nitrum:aluminoiàs,exquib.alumen:atramentoiàs,ex quibus
atramentii iìitorium:fulphuroiàs,ex quibus lùlphur:bituminoias auté,ex
quibus bitumen coquitur, color iplé coòlori prodit:iéd aq.ua marina,iccirco
quòd iàliæ fontanæ fi'raillima fit, derivata in areas modice depreffàs. Se Solis
calòrib. codia,in falem Ipontè abit : tum etià lacuum quorundam aqua fimili-
ter ialfa,æfti vis Solibus ficcata,fit fai. Itaq; hominis induftrii Se diligcntis eft,
hæc qùoq; notare, & ex eis capere uiùm, atq; afiérre aliquid ad comune utilitatis
fruòlu; rigor præterea maris liquidó bitumen,quod ex òccultis fontibus
influii in ipfiim,denCat in iùccinó * gagatem,ut in libris,De iubterraneorum
ortu Se caufis inicriptis, dixi ; utrumq; verò idem mare, certis ventoró flatib.
cómotura,in litora éjicit : quocirca etia captura illa iùccini, ut corallii, aliquà
curam defiderat. Porrò,qui arenas lavant,aut coquiint aquam fontailam,ne-
ceireeft,utiòlicitosetià ipfos habeat cogitado loci habitus, viæ,lâlubritatis,
domini,ejusd;vicini,ne propter earó reró difficultatè,aut exhaurianturiùtji-
ptibus,aut de bonis & vita periclitétur. Hæchaèlenus. Metallicus,poftquam
elegit
elegit ex multis locis unum aliquem natura aptum ad folsiones, in venis ope- .
ram curamque ponit ; quæ,vel aliqua calti nudatæ corio,lé nobis oftendunt
vel abftruiæ Se latentes arte inquiruntur : hoc evenire vulgo folet, illudrarò:
quorum utrumque explicandum eft. Aliqua igitur vis,fi'ne hominis indu-
Itria Se labore,aperit venas nò uno modo : etenim eas cute nudai,aut torrens
quod Fribergi argentariis accidit ; (de quare fcripfiin primo libroDc veteribus
Se novis metallis ) aut vis ventorum, cùm ea radicitùs extrahit Se extirpât
ai bores, quæ lupra venas crevcrunt ; aut abruptio làxi : monte verò id iplum
abrumpit.vel diuturnus Se largus imber; vel terræ motus ; vel idus fulminisi
vel vio enta nivis devolutio ; vel impetus ventorum:
Qimlis rupes, quam yertice montis
Ahfàdit unpulfu yentorum adpUayetuJÌM.
Aut aratio venas aperit ; nam aratro glebas auri exciiàs eflé etiam in Galecia
Juftinus memoriæ tradidit : aut fyl varó incendium, quod argentariis Hilpa-
niæ accidilTe foribit Diodorus Siculus : & iàtis foitum eft illud Pofidonii Nova
germina, argentariafcilicet & auraria, efférbuerunt incendio, quo fylvæ
conflagrarunt.Quinetiam Lucretius eandé rem his verfibus latius explicavit;
QuodfupereU,as atque aurum,ferrumque repertum esl,
E tjlm id argenti pondus, plumbi'que poteflas,
Ignis ubi ingentes (ylyas ardore cremàrat
Montibus in magnis :feu cali fulmine miffo:
® & ye quod interfe bellum fylyeftregeremes
Hoftibus intulerant ignemformidinis ergo:
òiye quodmduñt terra bonitate, yolebant
Bandere agros pingues, i s pafcua reddere rura:
Styeferas interficere, i s ditefcerepradd.
2fam foyed atque igni prius eñ yenaner or tum,
Qiidm fapire plagis falcum, cantbusg etere,
Quicqutd id efi,quacimque è caujft flammeus ardor
Horribtti fonitufyhas exederat altis
■ Ah radicibus,is terrain percoxerat igni.
Manabat yenis feryentibus in loca terra
Concaya conyemeiisargentiriyus i s auri,
Æ ris item i s plumbi.
Attamen Poeta,ejuimodi incendiis,non tam venas primó nudatas eflé,quám
totum metallorum opificium initium iûmpfifîé, cenlet. Aut deniq; venas référât
alia quæpiam vis; etenim equus,fi huic narrationi fides habenda eft,Go-
iélariæ venam plumbariam ungula aperuit. Iftis igitur modis fortuna nobis
venas largitur. Arte autem occultas & recónditas lcrutamur,obiérvantcs •
primo fcaturigines fontium,quæ à venis longè abeflé non poflunt,quàd ex i- ,
pfîs earum aqua emanet : fyeitifle fragmenta venarum, quæ torrens ex terra e-
ruit, longinquitas verò temporis aliquam eorum partem rurfiis obruit terrà:
verùm ejuiinodi fragmenta fi fùpra terram jacuerint, aut fint lævia, venæ ab
ipfis plerumq; abfùnt longiùs, quòd torrens extrada procul à venis abripue-
rit,&,dum ca propelleret,lævia fecerit:fin in terra infixa,veJ afpcra fuerint,ad
«|l