22 D E R E M E T A L L I C A
vallibus tantummodò disjund:i,non fodit iò litarios* fufos-per regionum
planitiem acdifperfòs, fèd cum aliis coñjuníflos atq; connexos. Turn etiam,
cùm montes à montibus quantitate diftinguahtur, quòd alii magni fint, a-
liimediocres, alii ad collis amplitudinem propiùsaccédant, quàm magni
montis:rariùs fodit máximos quofque&minimos,fcd plerumque mecGos
inter illos. Cùm denique montes màgnam fìgurarum varietatem habeant,
quod aliorum omne làtus leniter afforgat : aliorum cqntrà omne fit praeceps:
aliomm aliud fit molliter devexum, aliud præceps; alii in longum fint duòli;
alii leviterinflexi; aliis alia figura fit data, extra præcipites eorum partes o-
mnes fodit. Sed ne has quidem negligit, fi venie metallica; felè ci in conlpe-
dum dederint.Verùm,quamvis tot differentia- fint in collibus,quot in montibus
dilsimilitudines , metallicus tamé non fodit alios, quàm in montofis locis
locatos,atque cos etiam perrarò. Minimè verò mirum eli, fi collis infoia:
Lemni foditur, quippe qui totus efl folvus,eoq; colore prodit incolis terram
illam nobilem, & humano generi inprimis falutarem. Similiter alii colles
fodiuntur, fi' creta,non qua-fita, aliùcTve terrarum genus fob aípedum cadit.
V alleílres ítiam planities font admodum di verlæ. Una, quæ quidem habet
latera clauià, exitum verò pariter atque introittim patentent. Artera,cujtis in-
troitus vel èxitus eif apertus,reliquæ partes omnes font claufætquæ duæ protrie
dicuntur valles. Tertia,undiquefopramontibus:quæcorivallisappel-
atur. Deinde, alia receifos habet, alianon habet. Tum, alia lata efl,alia anguila:
alia longa, alia brevis : alia præterea altior non efl campo ipfi proximo:
aliæ fobjeda efl campeflris planicies in aliquam altitudinem depreffa.
Metallicus autem non fodit undique fèptas montibus, nec apertas,hifì fob
ipfis fit campus bumilis, aut vena metallis gravida, de montibus defoendens,
ad eam pertineat. Cùm denique campus à campo hoc différât, quòd alius in
humililòco fitfitus,aliusinalto:& quòd alius æquatam habeat planitiem,
alius exiguè pronam, metallicus niinquà fodit ltumilem,aiit eurn, cui eft planities
perlibrata, nifi foerit in aliquo monte : rarò alios. Quod autem adna-
bitum loci pertinet, metallicus nondum perfoffom confiderai, veflitiis ne fit
arboribus, an his nudatus. Si nemorofos erit, eum, modò reliauas habeat o-
portunitates,fodit,quòdfoppeditet ipfi lignorum copiam,adlii)ílru¿lioñes,
machinas, ædificia, excoòliones, aliaque neflàriam. Sin careat nemoribus,
ejus fofsionem omittit ; nifi propè fit flumen, quod devehat lignà. Verunta-
menubi fpesoilenditurfore,ut aurum purum, aut gemmas inveniat, locum
etiamfobvertit non fylveflrem, quòd hæ politura tantùm egeant, illudexpurgations.
Quocirca incolæ regionum ca idarum ejulinodi eruunt ex aipe-
ris & arenofis locis, in quibus interdum ne fruteta quidem ulla font, nedum
fylvæ. Metallicus etiam locum confiderai, habeàtne perpetuò fluentem a-
quam, an femper aqiià careat, nifi à vertice montiù torrens largo imbre conceptos
defluxerit. Itaque quem locfi natura amne aut rivo donavit, is .ad multa
erit idoneus: nam nunquamdeerit aqua,quæ ligneis canalibus in lavacri
domicilia perducatur ; quac deducatur ad officinas, in quibus materia
metallica excoquitur ; quæ denique, fi patietur loci conditio,in cuniculos derivan
poisit,utverfètmachinas illas fubterraneas. Contrà vero aquæ jiigiterflu.
L I B E R S E C U N D U S. ■ H
ter Atientes, locò qui foditur, à natura dcnegatæ, augent impeniàs, atque eò
magis, quò longius à fodinis abefl amnis aut rivus, ad quem metallicæ res
font vehendæ. Quinetiam metallicus viam,quâ à próxima regione & vici-
nitateitur, ad metalla contemplatur, bona ne fit, an mala; brevis, an lon p.
Cùm enim loca fofsilibus abundantia, plerunque nullas fcrant fruges, fitque
neccfl'e,utmercenariis,aliisq;importcntur omnia, quæexpetunturad iifus
vita-necelTàrios, via mala & longa multas moleflias exhibet bajulis & vedoribus,
atqùeaiigetimpenfasrerum inveiflarum,quarc majoriseas vendunt.
Quod non tam merccnariis, quàm dominis dat damnum ; fiquidem,propter
rerum caritatem,mercenarii ufitatà laborum mejrcede contenti non lunt,nec
eflè poifunt; fed à dominis petiint, ut majorem ipfis tribuant. Quod ni fecerint,
non dant operas in metallis,lcd abeunt. Quanquam autem loci, metallis
aliisque foßilibus gravidi,plerumque fint filubrcs,quôd à ventis circumflari
lofsint; nempe præcelfi atque editi, quidam tamen pcililentes font, ut alus liiris
didum efl,qui font inlcripti De natura eorum que effluunt ex tcrra.Itaq;
metallici fapicntts cil nô fodere locos, vel fruduofifsimos, quorum certa pe-
ftilentiæfignapercipit. Etenimquifoditpefliferos,eiunahoraiatiseflvitæj
alteram orco Ipondet. Metallicus præterea dominum loci intuetur, a c r i*
attento animo, juílús ne f i t * vir bonus,an tyrannus. Namhic,hommes vi
oppreffos,imperio coercet,* ad ferapit bona eoi um;ille,jullè & legitimé im-
peiMt, comunique utilitatifervit. Ubi igitur regio à tyrannodominatu pre-
mitur, ncc ibi metallicus fodit venas ; fed domini etiam vicinum, cujus regio
attingit locos adfodiçndum aptos, animo contuetur,amicus ne fit, an inimi-
cus. Si inimicus fuerit, metallum il lud excurfionibus boflium erit infeftum,
quarum una,omne aurum, argentii,aliiidve fofiile, à domino multis impen-
fis & laboribus collcdum atq; comportatum, aiiferct, & incutici me turn hominibus
mercede condtidis. Quo fradi,in fugam fe conjicient, ut pcnculo,
quod in cos intenditur,fe liberare pofsint. T um non folùm fortunæ metallici
maximo in pcriculo erunt,fed ejus etiam vita in difcrimen vocabitunitaq; ne
talem quidem locÛ fodit. Quoniam verò plures metallici fodere folent unius
loci venas,ex ea re vicinitas oritur,quam melali iciis, qui primus fofsioni operara
dedit,à fe excludere non poteft.Etenim magifler metallicorum,aliis per-
mittit potcftatem fodiendi tam inferiores^ quam iìiperiores ejuidem venæ
partes: aliis tranfverfas venas,aliis obliquas : fin alter ad fofsionem primo agg;
redilur,venaquemetallis,aut aliisfofsilibus,fuerit gravida,exre ejus non
m t,propter mala vicinitatem, omittcre fofsioné, fed armis juflitiæ foa potent
tueri atq; defendere. Cùm enim magifler metallicorum,cujufquedomini
poireisionem,certis terminis,defìniat, boni metallici eil,lèfoisfinibusconth
nere-prudentis vicinos ab iniquo conatu legibus repellere. Sed etiam de vici-
nitatefatis. Metallicu'sigitur fodinamhabeat locomontofo,molliter deve-,
xo, fylveftri, falubri, tuto, qui non longè abfit à ilumine vel rivo, quo mate- .
riaeffòiravehipofsit,utkvetur&excoquatur,adquemetiam aditus fit non ,
diftìcilimus. Quæ quidem pofitio efl optima. Ad eam verò,quò quæque reliquarumpropiusaccedit,
eò melior efl; hoc contra pcjor,quo ab eadilcedit ,
lo'ngius. Nunc dicam de his,ad qug affequenda meta lieo non opus eft foßio- .