D E R E M E T A L L I C A
illuc fe torquere & fledere : nam nifi rurfus, ut primó ccepit, reda vel devexa
dell-enderit m terram, amplius metallum non iundit: atque tamctli rurkis ita
defcenderit, tamen fæpenumero infacunda manet. Fibræ quoque íubdiales
gravidæ metallis perfæpè folfores fallunt ; etenim infra eas niliil metalli invc-
niunt. Atq; etiá cômiiîùræ faxorü invcrfæ in malis numcrantur fignis. Solidas
auté venas omnes,fi dederint clara bonitatis indicia, metallici excindunf.
fimiliter cavernofas,præfertim cú .aut venæ priufquJ cavernæ in eorum con-
fpedum venerint, metallorum fuerint foecundæ: .tut cavernæ tuerint paucæ
&parvæ. A t v a c u a s v e n a s , p e r q u a s a q u æ n î a n a n t , f i non d e t u l e r i n t v e l e i u -
daverint metallorum ramenta,non fodiunt:rarô verò etiam vacuas,quæ careni
aquis, quod plerunq; folû pyritcn omnis metalli cxpcrtcm, aut fubnlem
materiam nigrà&mollem,quæ Lanugini fimilis eif,in le cqtmeant.Sed hbras
metallidivites fodiunt, vel ejus expertes interdumvenarù,quæ prope venæ
principalis tedum aut fund.amentri funtflnquirendar um gratia. Atq; bbraru
& venarum hæc fere ratio cfl:: nunc vidcamus materiam mctallicajquæ i eperitur
in canalibus v e n æ proflindæ,dil.at.atæ, cumulatæ:* in his omnibus vel
cohærens & continuata,vel difperfa & per eas fufa, vel vcntris figura “ tuberas,
vel eti.â in venis aut fibris à vena principali ortis,quali m r.amis Iparla. bed
hæ venæ * fibræ funt brevifsimæ:nam poft parvÛ fpacium nufquam prorius
apparent. Materia auté metallica fi pauca nobis occurnt,indiciû eft:fin multa,
non indicium,fed id ipfum cujus gratu fcrutamur terram. Venim cû foflon,
qui venam aperuit,mox fc oftcderit metallii purum aliive res tofsilis : aut metalli
materia dives,vcl pauperis magna ubertas & copia extiterit,ab jeda omm
cundatione ibidem fodiet puteum. Quod fi in alterutro latere ipfi apparucnt
materia copiofior aut melior, adid declinabitfofsione. Pui um auté fæpe in-
venitur aurum,argentû,æs,argentù vivum: minusfcpè íerrú &plumbum ci-
nereum:vix unqu.t plumbum candidû & nigrum. Attamen lapi li ift gli & esteri
non multû a plumbo c.andido & puro, quod ex eis conflatur,diftant : atq;
optimus lapis plumbarius,ex quo plumbum nigrú confidtur, p.-iru ab eo metallo
dilfert. Deinde fi auri materia nobis ceniènda fuerit,poft .lurum purum
inprimis rude, five in luteo viride fit, five lutcum,fi ve purpureó,live nigrum,.
five foris rubró, intus aurei coloris, in divitis numero poncndù eft,quod aurum
pondere iìiperet lapidem vcl terram:tum omnis vena auri,cujus centum
libræ'in iê plus qtuim tres uncias auri continent: quaiaquam enim pauca auri
portio ineft in terris vel lapidibus,tamen precio exæquat reliqua metalla ma-
oni ponderis. Ca-teræ vero vene aüri omnes in loco pauperis materi.æ haberi
§cbent,quòd terra vel lapis nimiü præponderet auro : ièd quæ vena compiehendit
argéti portionem majoré qu.4m auri,ea raro dives elle lolet. Ferra aüt
five ficca iuerit,fîveuda,non rarò abund.at auro: lèd in ficca plerunq; plus ineft
.auri fi aliquâ h.ibueritlpeciem excodæ in fornacibus,.aut bradeolis ma-
gnitidi fimilibus non caruerit : hi quoq; lùcci cócreti aurú in fe continere folentcæruleum,
chrylôcolla,auripigmentù,fand.araca;quinidemaurumpun''i
vel rude,modò multò,modo paucum filicis, lapidis fiisiiis, marmoris glareæ
inhæret:atque etiam lapidis,qui facile igni liquelcit,maxime iècundi generis:
qui nonnunquam ita cavernofus eft, ut exefus efle videatur : in pyritis deni^
L I B E R Qfyl I N T U S.
ineft aurum: etfi rarò multò. At cùm poft argentii purum de cæteris ejus metalli
venis decernitur, in divitis materiæ numero habetur ea,cujus centum li-
bræplus quàm tres argenti libras in fe continent: qualis eft quæ conftat ex argento
rudi five ei plumbi color fuerit, live ruber, li ve albus, li ve niger, li ve ci-
nereus, five purpureus, five Ititeus, live jecoris, fi'vè denique alterius rei : talis
etiam interdum eft vena filicis,lapidis fifsilis,marmoris,fi multüm argentum
purum vel'rude ad eam adhæfentifed in pauperis materig numero reponitur
vena,in cujus centum libris lìimmò tres argenti libræ inlunt : quæ plerunque
copiofior elTe folet,quòd ei natura loco bonitatis copi.à largiatur. Talis autem
vena cùm ex omnibus terris, Lapidibus, miftis conftat, exceptis argenti rudis
g:neribus : tum maximè é pyrite, cadmi.a metallica fofsili, lapide plumbario,
ftibio,aliisq;. Verùm in reliquis metallorum generibus, etfi dives quædâ materia
reperitur,tamé nifiipforum venæ fuerint copiolæ,eas fodere perrarò o-
peræprecium eft. At Indi alia-q; nonnullc gentes,gémarum causa recónditas
terræ ven.asicrut.arilòlent: lèd easfepiùsperlpicuitas vel potius nitor ijpfi's;
cùm fodiunt metalla, prodit. M.armorumvero venas,cùmiclualpóte olten-
derint, fodiendo perlequimur: idem facimus cùm faxa vel cæmenta nobis
occurrerint. Qui autem proprie vocantur Lapides, tametfi lùas interdum venas
habeant,tamé plerunq; reperiuntur in metallis aut lapicidinis : ut magnçs
in ferrariis : finiris,in argentariis : lapis Judaicus,trochites & alsimiles,in api-
cidinis: quos foflores dominorfi juflii ex faxorum cómiflùris lòlent colligere.
Nec terrarum infignifi foisionem negligit metallicus, lèu inventæ fuerint in
aurariis,lèu in argétariis,lèu in ærariis aliisq; : nec reliqui foflores fi vcl rcper-
tæ fuerint in lapicidinis,vel in propriis veniS. Earum verò bonitatis fignifica-
tionem fipordare iòlet. Nec deniq; metallicus omittit curare lùccos concretos
in venis tam metallicis quàm propriis inventos : lèd eos colligit & cópor-
tat:vcrùm de his plura non dicam,quòd omnem materiam metallicam & fof-
filem in libris. De n.atura folsilifi inlcriptis, uberius explicavi :,lèd redeo ad ligna.
Si terra lutofi nobis occurrerit,in quafunt ramenta metalli alicujus puri
vel rudis, optimú per ea metallicis dat vena fi'gnum. Metallica enim materia
à qua ramenta abrepta funt, adeflè neceffe eft : fin eadem occurliverit omnis
metallicæ materiæ prorltis expers, lèd pinguis & coloris candidi, viridis, cæ-
rulei & fimilium, à llilcepto labore non eft dilcedendum : foflores modò cæ-
teralfyna habeant ex v en is * fibris, de quibus jam d ix i:* ex làxis, de quibus
paulò poft didurus lùm. At fi aliqua terra ficca fodienti obvia fùerit,quæ me-
tallum purum vel rude in lè cotinet,bonum lignù cft:fi lutea,vel rubra vel nigra,
vcl alia quædâ infìgnis, quæ caret metallo, non malfi, * chryfocollà, aut
cæriileüm, aut æriigo, aut .auripigmentù, aut landaraca invera in bonis fignis
habetur. Quin ubi Icaturigo lùbterranea erudat metallfi,inftitutasfolsiones
perièqui debemtis:nam fignificat id à reliquis malsis,tanquamparticularii aliquam
à corpore, fuilfe abreptam. Similiter tenuilsimæ alicujus metalli bra-
cùeæ ad lapidem vel ad làxum adhærelcentes,in bonis numerâtur fignis. Porrò
venæ,quæ mox confiant partim ex filice, partim ex terris lutofis vel ficcis,
fi cum fibris permiftæ unà cum eis in terræ profundum deícenderint,boná
lpes,eft metallum inventum iri. Qu^òd fi fibræ poftea non apparuerint,* vel
g ?