e p i s t o l a .
VÎdewr efle diffufa, tarnen in multò plures, quant hxc noftra, partes non dif-
tribuiturt ncc tarn facile præcepta hujus à me tradì poflultt, quam Columella
illiustradidit; quòdipfecÓpluresreirùfticæ,Scriptores,quoslequeretur,in
manibus habuit: nempc Graicos plus quinquaginta,quos etiam Marcus V arrorecenfet:
Latinos plus decem,quos ipfe Columella commémorât: ego íolum
C. Plinium Secundum, quem fequâr, habéailt : qui tam'en perpaücas rationes
vcnarum effodiendarum,& metallorum conficiendorum expomt: res
enim metallica tantum abeft,üt uniVerfa fit tramata ab aliquo fcnptore, ut ne
ii qüidem,qui difperfe fcripferunt alius alia de re, fingulas ejus partes ablolve-
rint: quinetiam eorum magna eft paucitas : fiquidem folus ex Graccis omntb.
StratoLampfacenüsTheophraftifuccelforlibrumunüm Demachiniä metallicisedidit:
nifi forte Phiionispoetæmetallicusaliquam artis particulam
■fitcomplexus:namPherecratesincoma:diam,inrcriptionefimi em,metal-
licosfervosautadmetalladamnatos videturintroduxiffe: ex Latin is autem
Plinius, ut jamdixi, tradidit pauculas Iaborandi radones: tmibusnovos
fcriptores,qualefcunqi fint,oportet annumerare: nemo enim jufta reprehem
fione potent carere, qui eos, quorum fcriptis, etfi paucis,Utitur,debita laude
f r a u d i Noftraquidem lingua duo libri fcripti funt: alter De máten* me-
tallicæ Se metallorum experimento,admodum confufus,cujus operis parens
ignoratur: alter De venis,dc quibus etiam Pandulfus Anglus fcripfìiìe lertttr :
ßd librum Germanicum confecit Calbus Fribergius, non ignobilis medicus:
veri'im venter earn, quamfumpfit,pM-tem abfolvìt. NuperveròVannocius
Biringuccius Senenfis, homo difertus, & multarum rcrumperitus, volgari
Italorum fermonetradlavit locum De metallis fundendis, fcparandis, agglutinandis.
Rationem autem quarundam venarum excoquendarum brevi-
ter perftrinxit: quorundam fuccorum conficicndorum planius expofuit:
nuibus legendisrenovavi memoriam eorum; quosvidi quondam in Italia
confici: reliquas res om nes,dc qulbùs lcribo,aut proriùs non atti^it, aut levi-
ter. Hoc libro Francifcus Bodoarius, patricios Venefus, vir fané prudens &
gravis, medonavit;quodtuncfefadurum recepir, cùm proximofuperiore
anno Fe R DIN A N D u M regem,ad quem legatus à Venctis miflus erat, fecu-
tus Mariebergi elfet: plura fcriptorcs de re metallica literis madalfe non com-
pcrio: quapropter, etiafì Stratonis liber cxtaret, exhis partib. non dimidium
artis metallica’ corpus confici poflèt. Q^o autem minus multi iunt,qui de re
Metallica ftripftrunt,eòmagis mihi mirum videturtot chymiftas extitifiè,
qui compoiùèrintartificium de metallis aliisin alia mutandis: multosHer-
molaus Barbarus, bomo dignitate generis & gradus, ac omni doftrina orna-
tus,nominatim protulit: ego plures proferam,fed infignes tantum,deledum
enim ftrvabo: itaq; xuftsC'Tixà fcripfit Ofthancs,Hermes,Chañes,Zofimus
Alexandrinus ad fororem Theofebiam,01ympiodorus item Alexandrinus,
Agathodæmon,Democritus,non Abderites ille fed alter, ncfcio qui: Oriis
Chryforichites,Pebichius,Comerius,Joannes,Apulejus,Petafìus,Pelagius,
Africanus,Theophilus,Synefius,StephanusadHeracleum Cæfarem,He-
liodorusad Theodofium,Geberus,Calides Rachaidibus,Veradianus, Rc-
dianus,Canides,Merlinus,Raimundus Lulius,Arnaldùs Villonovanus, Auguftinus
E P I S T O L A ,
guftinus Pantheus Venetiis : foemihæ tres, Cleopatra, virgo Taphntitia,
Maria Judæa; atqj hi chymift* omnes orationemiolutam uiùrparunt : p r * .
ter .loannemAureliu'mAugurcllumAriminenièm.qUifolus verba verliiinclufi't.
Sunt alii multi de hac re libri, fed omnes obfcuri ; quod Icriptorcs ifti
res alienis, non propriis vocabulis nominent: & quod alii aliis atq; aliis voca-
hulis, à fe confidlis, utantur, cum res non mutent. Ifti magiftri fuis difcipulis
vias tradunt,quibus progreisi vilia metalla variis modis codia corrumpant,
&qitodammodo in primam-rerum materiàm reducant, eaque ratione idj
quod in ipfis redundar, auferant: quod deficit, compleant; atq; preciofa, hòc
eft aurum & argentum, exeis confìciant, quæ in catillis aut catinis perdurent,
hæc facete pofsint necne poisint,non clecerno: quia enim tot fcriptorcs
omni nobis aifeveratione affirmant iè eò pervenillè , qUo curfiint lìium
dirigebant,eis fideseflevidetur adhibenda: quia nullos ex hac artt quondam
divites effe fadlosicriptumlegimus,nec nuhc fieri videmus, cùm tot ubivis
gentium fuerint,&fintchymiftæ,omnesque omnes induftriæ ñervos dies
nodlesq; contendant,ut máximos auri & argenti acervos conftrucrc polsint,
res in dubium vocatUr: feduteaftierit fcriptorum in diligcntia, ut nomina
magiftrorum, qui ex hoc opificio magnampecuniam conlècuti funt, memori*
non tradiderint, certe difcipüli decreta eorum vel non cognofcunt,
vel cognita non fervant.Nam fi ea percipcrent,cúm tam multi fuerint,& fint:
oppida jam diu auro & argento replevilfent : quorum vanitatem etiam libri
declarant,in quibus Platonis & Ariftotelis, aliorumquephilofophorüm nomina
infcribunt, u tift* gloriof* infcriptiones Ijtecie dodlrin* virisfim-
plicibusimponant. Eft altcrum genus chymiftarum, quod Vilium metallorum
fubftantiam non immutar, fed ipfa vel auri vel argenti colore tingit, &
nova forma induit: ut ea videantur elfe qug non funt : qua forma ignis caloré
de eis,tanquam aliena vefte detraila in fuam redeunt fpeciem: qui,quia deci-
piunt, non foltim fummo in odio funt, fed eorum fraus capite pleftitur. Nec
minus fraudemcapitalem admittit tertium chymiftarum genus: quod aüri
vel argenti particulam, in aliquo carbone inclulàm, in catinum conjiciens
fingir iè additamentis , qu* vimeliciendi habeant, admiftis confìcerc vel
aurum ex auripigmento, vel argentum ex plumbo candido fimilibusq;. Ve-
rùmdeartechymica, fimodoars eft, alias plura: nuncadmetallicam rever-
tar: quoniam earn intcgram nulli icriptorcs literis mandarunt, ac exter* iia-
tiones & gentes noftram linguam non intelligunt,& fi earn intelligerent,exi-
mam artis partem ex noftris iftis fcriptoribus polfent difccre,hos duodecim
ibris De re metallica confcripfi : quorum P R I M u s habet ea qu* contra
hanc arte & metalla atq; metallicos,vel ab iildemdici polfunt: S e Cu n d u S
metallicum informar,* in fermonem, qui haberi folet de venis inveniendis,
dilabitur. T E R T i u s eft de venis & fibris eorumq; commilTuns.QuA RT uS
explicar rationem dimetiendi venas, atque edam expromit officia metallica.
QuINTus foisionem venarum * artem meniòrisdocet.SEXTuS delcribit
inftrumenta & machinas metallicas. S e P t IM u s eft de experimento vena-
rum.OcTAvuS præcipit de opificio vena: urendae^contundcndac^Iavan-*
d * ,.torrend*. N O n u s excoquendarum venarum rationem exponic.
^ 3