ubi imam tantummodò ordinariam concedit. Verùm,quando ad operas
(it accedendum,fonitus magni tintinnabuli,campanam barbari vocant, operariis
(i'gnificat,quo reddito,vicatim hinc & hinc concurrunt ad fodinas. Similiter
idem tintinnabtili fonituspræfidi fignificat, oper.am jam efle perfe-
òlam : eo igitur audito, putei tabulata pullàt, lìgnumque evolandi dat operariis.
Itaque proximi audientesiònitum,malleispulfant faxa,pervenitqTònus
uique ad extremos. Quinetiam lucernæ,fî ièvum ferè combulf um eas defcce-
rit,indicio funt operam die perfeèlam. Sed operarii die Saturni non laboràt:
verùm mercantur ea, qux adufùs vitx funt necellària : nec die folis aut fd f is
diebus anni veriàri is laborare conilieverunt, fèd tum ficris operam dant. Attamen
operarii non cellànt, & nihil agunt, fi necdsitas fiagitaverit ; nam alias
aquæ multi tudo eos compellit ad labores, alias ruina, quæ impendet, alias a-
liud,atque tum feriis laborare, ne religioni quidem cótrarium habetur. Porrò
totum hoc genus operariorum durum eit,& ad labores natum. Sunt verò
inprimis fofiores,ingeif ores,ve(fiiarii, ve(flores,diicretores,lotores,excoòlo-
res: de quorum muneribus in liquentibus librisfuo loco dicam: nunc fatis
eif, unum hoc adjicere, operarios,fi à præfide negligentiæ fuerint notati,ma-
liif er metallicorum, vel etiam ipfe præiès unà cum præfedo die Saturni or-
lat muneribus,aut partemercedismulctat: finfraudis,in carcerem mittit.
Domini tamen officinarum, in quibus metalla conflantur, & magifter exco-
dorum in luos animadvertunt. Sed de repub. & offìciis metallico-
rum iàtis nunc dixi; reliqua in opere, De jure & legibus
metallicis inicripto,aperiam.
De re Metallica Libri 1111.' F i n is.
GEORGI l AGRICO»
L A E D E R E M E T A L L I C A
L I B E R Q J . I I N T U S .
N proximo iùperiori libro expoitii rationem venæ
cujuíque dimetiendæ & officia metallicorum, in hoc
exponam præcepta venæ fimiliter cujuíque todiendæ,
& artem meniòrum. Sed ca, quæ ad priorcm partem
pertinent,quiares & ordo hoc poftu at, priùs proiè-
quar. Itaque primò didurus iìim de foísionibus venæ
profundæ, de puteis, de cuniculis, de folsis latentibus:
deinde de fìgnis bonitatis quæ dant canales, quæ, materiæ
fofsiles;quæ,faxa; deinde quo modo,&quibus ferramentis v enæ *
faxa
qua ratione venarum duritiamvisignium frangit,qinbus machinis aqua ex
puteis hauritur, quibus aura àltifsimis puteis & longilsimis cuniculis inlpira-
tur, nam alterius affluentia, alterius defedionc impediuntur folsiones : dein-
de de duobus puteoruln generibus,* de eorum atque cuniculi ftrudura:
tum ad extremum quo modo vena dilatata fodienda fit, quo cumulata, quo
fìbrx. Metallicus certè poftquam venam profundam aperuit, inchoat putei
foisionem, atque lìiper eum itatuit machinam tradoriam, itemq; putealem
cafam : ne imbresin puteum décidant, néve homines qui verfant machinam,
frigore obrigeant,aut ex pluviis trahant moleif iam: quinetiam verfantes machinam
in ea ponunt cifia : foflores ferramenta aliaque rccohdunt. Juxta ca-
fim putealem ædificatur altera, quam habitat prxlès fodinæ, aliique merce- #
narii: & in quam materia metallica,* cæteræ res foisiles cógeruntur. Quamvis
autem nonnulli imam tantummodo calàm faciant, quia tamen interdum
pueri,interdum reliqux animantesinciduntin puteos, maxima metallico-
rum. pars conltilto lèorlum unam ab altera collocai, aiit eas làltem pariete difÏjungit.
Verùm puteus efl foflà plerumque longa duos paffiis, lata duas tertias
aims partes, alta tredecim palTìis : attamen cuniculi grada, qui prior adus
lit in montern, puteus in altitudinem palluum modò odo tantùm, nunc verò
plus minùsve quatuordecim d^rimitur. Redus autem vel obliquiis fieri
folet, prout vena, quam metallici fodiendo perlèquuntUr, reda fuerit vel obliqua.
Sed cuniculus efl foiTa lùbterranea in longum ada, duplo ferè altior
quàm latior, ut operarii * cætéri per eum permeare & tranfi'rc polsint, onc-
raqueefferre. AltusverôiôleteiTepaiIûmunum&quartamejuspârtem.Latus
igitur circiter pedes tres * dodrantem: eum fermé duo foflores confueve-
runt agere : quorum alter altiorem partem eflfodit, alter bumiliorem : atqué
illepræcedit,hic iùblèquitur: UterqUelèdet inaflèrculisexfundamento ar-
dius pertinentibus ad tedum : aut fi vena mollis fuerit, interdum in palis,iù-
perius l.atis, inferius cuneatis, & in iplàm venam infixis. Metallici autem plures
puteos tam obliquos quàm redos fodiunt: atque utrorumque alii non
pcrtinguntad cuniculum: partim ad eum ulque pertinent: ad quoldam cuniculus,
cùm jam in eam altitudinem,in qu.a illofuiìòdiunt montem,depref
fi fint, nondum eft adusj
Tres