66 d e r e M E T A L L I C A
bentærohibcnsq; cûtraiTaTdem muldam arrogat & punkfontcs: c5tro^
fias,q uas mamftcr metallicorC. non potuit tollere,dirmut: quod fi ne .pic qut-
dem eas dirimere poteft,dominis, qui habet controvciTiam de aliqua re,con-
cedit ,ut jure contendant : quinetiam jura defcribit, mandat magil tratus, ab
eis abire jubet, decernit ftipendium bis qui alieni muneri atq; othcio prçlunt.
Adeft prærens,cCi prarfeCti fodinarum quadripartita accepti expcnfiq; rationem
rcddunt,omninoq; gerit perfon'a regis vel pnnc.pis,c,i.sq; dignitate lul-
tinet. Athenienfes quidé Thucydidem, nobilem illi.m hilloricum prætcce-
runtThafiorum metallis. Proximâ autcm à metalloru prætedo poteltatcm
habet magifter metallicorum: fiquide tenet imperium m omnes metallicos,
pauc.sexceptis,decumanofcilicet,diftributore,purgatoreargent.,monetanoruiïi
magiftro,ipfisq; monetariis. Itaq; homines ftauduletos vel negligentes
& dillblutos, aut in carcere conjicit, aut orbat mtineribus quæ cxequiitur,
aut pecuni.1 muldat : de qua muida pars ftipedii datur his q^ui cum potei tate
flint- tum ubi domini fodinarum venerint in cótroverfiam de finibus,eam,ut
arbiter, dirimit : aut fi tollere non poteft, jus unà cum juratis dicit, a quibus
tamé ad præfedum metallorÙ licet appellare. At edida iua eftert in album,*
proponi! tabuli in publico. Præterea ejus officium eft jus fodinarC. pctentib
dar^atq; id ipfum confirmare ; fodinas dimetiri, eariimd; conftitucre términos
: cawre ne fofsiones fiant inutiles. Quædam auté exhis munenbus ftatis
diebus exequitur:namdieMercurii juratis prgfentibus jusfodinarum datum
ccnfirmat,controverfiasdelimitibusdirimit,jusdicit. Lunæ,Martis,Jovis,
Veneris diebus obequitat fodinis : atq; in nònullis defcendens quid faciundu
fit docet: aut limites in cótrovcrfia pofitos cófiderat. Die vero Saturni omnes
fodinarum præfedi & præfîdes ipfi reddunt rationem pecuniæ,quam precedenti
hebdómada impenderunt in fodinas: quáfcriba fodinarum in codiccm
cxpenfi refert. Quondam autem unius regni unus erat magifter metallicoru,
qui creare folebat omnes judices,atq; tenebat autoritatc atq; imperium in eos.
Habebat enim quodq; metallCi fuum judicem,ut hodie ejus loco,nomine folu
mutato magiftrù metallicorum. Sed ad veterem iftù magiftrum mctallicorù
res controverfæ deferebantur,qui in MifenaFribergi habitaba!: unde Fri-
bergiis in hodiernum uiq; diem poteftas juris dicendi manet, cum ad cos domini
fodinarum inter fe litigantes appellaverint. Verùm vetus metallicorum
magifter teftis eife poterai,omnium rerù,qugfe præfente in quibufvis metallis
acSæ ell'ent ; Judex verò, quemadmodii hodiernus quifq; metallicorù magifter
, earum tantvi quæ in lìio metallo eflènt ariæ. Cuiq; auté magiftro metallicorum
eft fcriba,qui petenti jus fodinæ fcribit fchedulà fignificanté diem
* hora juris dati,nome etiàpetentis,* locum fodinæ. Præterea fingulis qua-
tuorannitemporibusfchedas,quibus fignificaturquantum lÿmbolipræfe-
d o cujufq; fodinæ fi't numerandum, in foribus figit : quas fchedas,quia communiter
cum fcriba fodinarum facit,commune cum eo habet precium,quod
fìngularum fodinarum præfedi perfolvunt. Jam ad juratos vxnio, qui viri
funt experientes rei metallicæ,* bonæ fidei; eorum auté numerus eft pro fodinarum
multitudine vel paucitate.Si igitur decem fuerint,quinq; erunt col-
legii decemviralis paria: totidemq; partes,in quas univerfæ fodinæ,tanquam
corpus quoddam funt divifæ : quodq; autem par fingulis diebus,quibus operarii
rarii laborant, alicujus partis, cujus procurationi præficitur, fodinas folet in-
tifc re: quo fané modo plerumque tìt,utquatuordccira dierumfpacioinvi-
iàt omnes. Contemplantur v e r ò ,* confiderant lìngula, & cum præfidc cu-
jiifquefodinæ délibérant *confultant de fofsionibus, de machinis,de fub-
ftrudionibus, deque aliis omnibus. PalTus etiam aliquot venæ fodiendos interdum
operariis, una cum præfidc fodinæ locant magno vel parvo precio,
prout faxa dura molliàve fuerint, itemque venæ. Attamen, fi redcmptoribus
infperata ncc opinata durities occurfat,atque iccirco difficilius&tardius pertìciunt
opus,ipfis preciummajus conftitutopendunt: fi'nmollities propter
aquam labore fufcepto facilius & citiusperfunguntur, aliquid de precio de-
trahiint. Præterea jurati, fi manifeftò negligentiam aut fraudem præfidis a-
lictijus vel operarii deprehendunt , cos primò de offi'ciis * muneribus exe-
quendis monent, aut ohjurgant. Deinde, fi diligentiores & meliores fa-
d i non fuerint, rem defcruntad magiftrum metallicorum, qui fiia autori-
tate fretus, eos orbat officìis * muneribus ;alit fi tìagitiumcommiièrint, in
carcerém conjicit. Poftremò m.agifter metallicorum abièntibus juratis,quia
ci confiliarii & adjutores dati flint, ncque jiis alicujus fodinæ confirmât, ncque
fodinas dimetitur,earumque términos conftituit: nequecontroverfias
delimitibus dirimit: ncque jus dicit: nec denique ullam .accepti expénfiquc
rationem audit. Jam fcriba fodinarum fodinas fingulas retèrt in codices, in
unum novas, in alterum veteres renov.itaS. Id autem hoc mòdo fit. Primò
fignat nomen ejus,qui petiit jus fodinæ: deinde quodie,quàvehoraidpc-
tierit : tum venam, * locum in quo fita fuerit : mox qua conditioiae jus fi't da-;
tum : poftremò, quo die magifter metallicorum éam confirmant. Quinetiam
ei,cui fodinæ jus eft confirmatum,fcheda hæc omnia iniè continens
datur. Præterea cujuíque fodinæ, cujus jus jam confirmatum fuit, domino*
refert in alium codicem ; item in alium intermifsionem operarum, A magiftro
metallicorum alicui certis decauisis conccíTám: in alium pecuhiam,
quam una fodina alteri fiappeditat ad exanclandas aquas, aut ad machina*
fabricandas : in alium res à magiftro metallicorum & juratis judicatas,* con-
troverfi'as ab eildem, ut honorariis arbitris, diremptas. Hæc autem o-
ninia in codices refert fingulis hebdomadis die Mercurii. Quòd fi ea die
feriæ fuerint, idipfltm proxima Jovis die facit. At fingulis Saturni diebus
refert in alium cocucem lummam expenfi præcedentis bebdomadæ,
cujus rationem cujulque fodinæ præfeétus reddidit : fiimmam autem tri-
mcftris expenfi cujufqUe fodinæ præfecfii flio tempore refert in flngula-
rem codicem: fimiliter in aliumdominorumprolcriptiones. Porrò nequis
crimen fallì poisit committere, omnes il li codices in ciftam concluduntur
diiabus feris, quarum unius clavem Icriba fodinarum habct : alterius magifter
metallicorum. Scriba verò partium cujulque fodinæ dominos, quos
ipfi primus venæ inventor indicat,in codicem refert,* emptorespartiuiil
lemper in venditorum loco reponit : qua ratione fit, ut interdum domini
viginti aut plures venerint in alicujus partis poflèlsionem : nifi verò ven-
ditor prælèns fuerit, vel literas ad Icribam fodinarum milèrit cum flio fi-
gno,tum maximè prætoris ejus oppidi,in quo habitat,obfi'gnatas, alium
in ipfius loco non reponit. Si enim parum providus fuerit, vetcrem dof
4