GEORGI I AGRICOL
A E D E R E M E T A L L I C A
L I B E R DE C I ML I S .
O N IA M nono libro venarum excoquendarum*
" metallorum conficicndorum rationem explicavi,
onfequens eft ut explicem,quomodo metallum pre-
cioiiimàvili, vel contrà vile à preciofo leccrnatur:
(irpius enim duo metalla, rarius plura ex una eadem-
que vena conflari iblent. Naturaliter autempotiffii-
mum auri quacdam portio ineft in argento * in aere :
argenti quædam in auro, in ære, in plumbo nigro, in
ferro : æris aliqua in auro , in argento , in plumbo nigro , in ferro :
plumbi nigri aliqua in argento : ferri denique quædam in ære. Sed ordiar
ab auroúd ab argento,vel hoc etiam ab illo,(èu natura,ièu ars permiicue-
rit ea, ièparatur aquavalenti,* pulvere, qui ferè ex iiidem rebus, ex quibus
aqua, conftat. Verùm, ut hic etiam ordinemconièrvem , dicam primò de
corapofitionibus rerum,exquibusaquaillaconficitur:deinde de conficien-
di ratione : tum de modo,quo aurum lècernitur ab argento,vel argentum ,ab
auro. In omnibus autem ferè compofitionibus ineft atramentum iùtorium
vel aluinen,quod fola per fe, magis tamen cum halinitro conjùnda valeant
ad ièparandum argentum ab auro ; cùm cæteræ res, ut eis ad jumento fint,ic)-
læ fua v i, luaq; natura ea metalla iècernere non poiTunt : ièd vix multæ con-
jundæ. Verum cùm plures compofitiones exiftant, aliquas lubjiciam. In
jriina quidem, cujus ufus communis eft * vulgaris, eft atramenti futorii li-
jra & tantundem falis .ac aquæ fontanæ triens, Secunda habet atramenti lutorii
libras duas,!ialinitri unam, tantum aquæ fontanæ, vel fluvialis pondus,
quantum .atramenti iùtorii, dum ignis vi in pulverem reiòlveretur,periit.
Terna conftat ex atramenti futorii libris quatuor, halinitri duabus* dimidia,
aluminis felibra, aquæ tont.anælèiquilibra. Quarta ex atramenti futorii
libris duabus,halinitri totidem libris,aluminis quadrante,aquæ fontanæ do-
drante.Qiùnta ex halinitri libra,aluminis libris tribus, lateris comminuti iè-
libr.a,aquæ fontanæ dodrante. Sexta ex atramenti iùtorii libris quatuor, ha-
linitntribus,aluminisuna,lapidis, qui in fornaces ardentes conjedus tacile
igni liquefcit,tertii generis item una,aquæ fontanæ ièfquilibra. Septima fit
ex atramenti iùtoriilibrisduabus,halinitri lèiquilibra,aluminis lébbra, lapidis,
qui in fornaces ardentes conjedus facilè igni liquefcit, tertii generis li-
bra,aquæ fontanæ dextante.Odava conficitur ex atramenti futorii libris du-
abus,nalinitri totidem libris,aluminis ièfquilibra,fecis :muarum,quæ aurum
ab argento fecernunt, libra: ad fingulas autem libras affùnditur aquæ puti-
dæièxtans.Innonainfunt laterum codorum libræ duæ, atramenti iùtorii
una, halinitri item una,falistantum,quantum manu comprehendi poteft,a-
quæ fontanæ dodrans.Decima fola caret atraméto futorio * al limine : Habet
verò
verò halinitri libras tres, lapidis, qui in fornaces ardentes conjedus facilè i-
gni liquefcit tertii generis duas, æruginis,ftibii,fcobisferri elimatæ, amian-
ti,fingulorum fclibram,aquæ fontang libram & fextantem. Atramentum autem
iutorium, ex quo hæ aquæ confici folent, omne prius refol'vatur in pulverem
hoc modo.lplùm injiciatur in catinum fidilem interius ipuma argenti
obdudum,* coquatur donec liquefcat; tum filoærco agitetur : poftea refrigeratum
teratur in pulverem : eodem modo halinitrum vi ignis liquatum
& refrigeratum conteratur in pulverem: quin alumen : quod tamen quidam
bradeæ ferreæ impofitum urunt,ac in pu verem refoluunt. Quanquam autcm
omncs illæ aquæ auri etiam ramentum vel pulverem ièparat à ipurcicia ,
tamen iùnt quædam compofitiones,quæ fingularem vim habent:earum ^rima
conftat ex æruginis libra,atramenti futorii dodrante.Ad fingulas vero libras
affunditur aquæ fontanæ veliluvialis fextans : de qua re, ad omnes compofitiones
pertinente,ièmel dixilTe Iàtis eft. Alteracompofitio conficitur ex
auripigmenti fadicii, atramenti lutorii calcis,aluminis, cineris qua lanarum
infedores utùtur fingulorum libra,æruginis quadrante,ftibii ièicuntia.Tcr-
tia ex atramenti futorii libris tribus,halinitri una,amianti felibra , lateris cod
i item lébbra. Quarta ex halinitri bbra,aluminis item libra,falis ammoniaci
lèlibra.Fornax autem,in qua valens aqua conficitur, latericia fit & quadrá-
gula, longa quidem & lata pedes duos, alta totidem pedes & femiifem præterea.
Laminis verò ferreis,quas Iùftineant bacilla ferrca,tegatur. Hæ laming
foperius luto obdudg in medio eorum loco habeant tantum foramen rotundum,
quantum capere pofsit catinum fidilem, in quo ampulla vitrea collocatur:
* a b utroqueejusforaminislatcrebinaforaminaijjiritalia, quæpar-
VI fin t* fimiliter rotunda: infima fornacis pars, ubi ad altitudinem palmi
afi’urrexit,rurfos laminas habeat ferreas, quas item bacilla ferrea foftineant,
ut ipfæ laminæ carbones ardentes: poft afronte media habeat os,ignis in fornacem
injiciendi caufafadum,altum atq; latum ièmipedem,atq;foperiusro-
tundum : fub quo fit os Ipiritale. In catinum autem fidilem, in foramen col-
locatum, injiciatur arena pura : cujus altitudo fit ad digitum traniverfom : in
quam ampulla vitrea imponatur tam altè quàm eft obduda luto.Etenim ejus
parti pauló plus quàm quartæ,* quidem infimæ lutum ferè liquidum odies
aut decies vix cultellicrafsitudineillinitur, *toties rurfos cxiccatur, ut ejus
luti crafsitudo fit ad pollicem traniverfom : ejuimodi lutum cum pilis & lino
xylino,vclfloccisàpannoabrafis,&iàle,nerimisfatiicat,permiftum fit, &
bacillo ferreo fepius verberatum. Tam autem multæ res, ex quibus compo-
fitio conftat,in ampullam non concludantur ut prorfos plena fiat, ne non eX-
codæ ferantur ad operculum : id item vitreum cum ampulla linteolis, farina
triticea,ovialbumine*aquamadefada,illitisardißimc conjungatur : &ea
parte eis lutum,quod careat iàle,illinatur. Simili modo naris operculi cum altéra
ampulla vitrea,quæ aquam,qua ipià ftillat,recipit,linteolis conjungatur,
& caparte luto obducatur. Attamen admodum tenuis clavus ferreus, vel
cuneolus ligneus,paulo craßior acu,inter utramq; figatur,ut quoties ad hanc
deftillandi rationem artifici opusfueritaura.extrahi pofsit. Eaverôopuseft
cùm halitus valentifsimi nimis feruntur ad foperiora. Quatuor ctiam fora-
G 4