
.u -i
62 ^a^ XI ^apífd/
X I gaptfd/
íOon
/ má) í>tmmtt\i
Sditila Iridem, c rarttkíclp òlcpro'èiaìi.
mTotTni^u e sr aAt Ü Áufor cFurman. co. J'urlensi .
ToneraiVncahtm mtn^L^
lifó t r/t tu cjiir fi-tifi
J^OTiferai- A\
Uucaiutn fa^hUvm
I .
natüriicb ®oii) f)ahcnm
In Dem crflcn Tomo unterer diatm^
uni) Material - Äamma t)orgcilcöet/
ncntlicf) cince/ fo auö ben ©oft) ^ Gruben uni>
gefc^moiiKn/ unD Dagsanber/
\o am Dem ©olb^eanD qcmf(bcn unb ge^
fcftieben n^irb. mug nocfc eine anbcre
Sirf/rtJcfcoe i&rcr Diaritdi megonfè^c f)oct>
unbif)cut gerrf)ai3er tt?irb/&injut^un/ncm=i
M) baöKnige «oib/fo nad) oem gemeinen
S^abn in ber Suffr foii g.-jcngct ti?erben;
ft^Dburd) aber hoch md)t bae)eniget)erborae==
ne ßUJX^ SDg©/ meldjeö bie ge&eiL
Phüofophi unb Aichymiftcn in bem aiigemei^
nen QS5eIfi=@ei!ì pudien/unb t)on ireldjem
BMumus ein eigen 93uci) ^//r//«^ ^//r^- ober
Sutf^SoIö genant / \)mtctlaiicn bat/üer^
fianbcn &aben wil : fonbern bic io gcnanfe
^ r g e n ^ o ^ c n ^ ^ c ^ u f f f i r i t t /
Dbec
SCUTELLAS IRIDIS,
ft?cld)ejun?eifertin SeuWanb üon ben Ja^
cfer- unb 5lcferieuren gefunDcn/ unb beßwe^
genfo gebeilìen wtbm/miUn inßgcmein
Dafür gehalten njirb/baß (ieauö unbüon
ben iKegenbógen/ imbjtraran bcm/enigen
Ort/ iro fie fiel) anff bie Scbe ju fluiden fcbei^
nen/gejeuflet njurbeni bavero bann auc&
foíAen gulbcnen ed)ilirercín fc&r triefe unb
taii unbe)d)reíblííí)e 5\ráffren unb 2:ugenben
5ugefcí)ciebcn UJerben/fo gar/bug oöniandU
aucf>ein /ungcr D. Mediana;, njeic&cr ciiuö
bet) icngc/ Vorgabe/ bag ivec C6 tion luí)
fommfn unb anbern úbcríiefTe / beffi'n aan-
(5C0®efd)led)tní£íf bcjíeíjen fónne/íbnbetn
t)ergcí)en müfíe: wcmcm and) um 400
unb \nchtmim/mld)c anbcre barauff aeí
boten folten baben / má)t ftií tüar. Z>mí
bann ber geehrte imb cunofc gcfer aud) cí^
nen gnínbíuten 9]ad)ríc^t m\ bíefer
tat habe/|o wil eineö mnúmm unb a-'íebD
fen Medid sscrícbt unbUrrt)eíí üon benlíbm/
bcr ^círberúbmte unb fcbt curwi
í5críínífcíe ecíb=^Medicus D. a^ß^^^^s Menz^
ciius bem IIL bctci: M/^-e//,^.
Cur.Dec. i.p^g. 33- cínüfi'íeíber batí
tjtcrfurßiid) auöjic^fn unb anfúljtm/mU
rteáer ins. befonbecen garage» mftíkt/
üwi
1. Ob (S Dfi-(?íd£6cn guíbftif ©cfiiíffcíti
gebe/ uní) foícbc in DccS&at gffunDcn
mn-bcn?
2. mt)ct fte i&KnUcfprung^átren?
3. 20Drui-)tejut)aItcn|ÍTO?
Sraíif em-clftnb/ro ífí «laf
md)t äujtt)c#In / bag öci-glclcftm @cl)ttf.
Icm im OöiTcf (cíblím gcfunDw worbcn/m»
íiem man folcljc bin unö ivieí>fc in í>ai CIU'IOffll
• ^ o t t t x n ^ ( e ^me o g f r t ^ (gcßul fdcm wnl ) ^ cma c ^ í ^ m ©oít>.
. . .
^unfi fönten gejeugtt werben / ein folrf)^
Wirb man gefd)cite ßeut nic^t balb bcrcbcn
fcn Cabincttín uttB ^ u n f i ' Äamnieni ficÍKf
wie Denn timi ju iöafci in bei bciiif^mtm
puterh jwti? in Dafiger Bibiiothec, cincö in
Ulm / etliche au Síugfpurg ( tanon cince
mit einem ©ternlcin ! eon <^ctcr»
ifÄar/ttJ eommunicifCt unÖ in OblgCC iCIJtCn
Figur Ljt.c. D. auf bctjDen ©ciien unrcr íMu'
öen geleget »¡rt».) 9'ioci)4- in be« XpocDfúcfíí.
Jjeirtfd)«» ^ f t ^ ö / -^perfn í5aron »on Steprods
Cabinett)0n^i:n.ÄZc»f/7/ogcrci)fn/ uno aííc
miteinanber im Slnfang bielcg Sapitclá ab»
gei'lflin woirtxn /roic ec iblcl)ci)enen Mißeiu».
Jicad.Germ. Cur, Dec.2.A.KOíf.20Í- p- 4I7»
infer¡i-etí)at5 tvic icf) bann iiJinUbcrfiiig )clb>
(icn bejeu^cn fan / Dag cffgjcici)cn cince in
meinen i>anbfn gcl^abt íjabc. Daß fie abcig
i f f i e m O S ilji'cn Ui-Ipriing m i bmi
yiegenbogcn baben foíícn / iti gani? faífd)
unb unevfinbiicf) / inbcm ber Jlegcnfcogcn
nicfetö anbci'S / a!g ein 5öibcifci)fin bec ©on<
«en^etrabien in bin ^Colcfen i(i / nací) be^
iren u«glcici)e ©icte / nicí)í anbci-ö tvie in
finem btcjjtcfigt - ^cfcfelieffenfti ©iaei obec
prifmate, fo ipidc ¿Mrbcn fntfteben / tvie
vor anbern in jcmem de Meteorü
fiattiic5 unb grtínbíicí) lehret / wie folte nun
m blofci-ectjcmcinbergicicftcn f d m m unb
foiiba^rees Mctaii jcugcn fònntn ? Unö
i)a joec Oicgcnbogcn in ber ganzen QBclf
ju fcOen i|i/ warum finbcn ficf) ,foic<>e
ciein nur »n Europa imb meilien« in Scuffi^«
anb / nic^t abcc aud) in anbern auiftjcrtiaen
£ant)en?i»olce|eman£> fagen/ bag bic Materie
tiefes iöolbö in ben ^oícfen verborgen
Iicflc/ nadjbem etwa ber e3olb=©aame ober
Seugung«; 6aí f t / bucci) ber ©onnen m
unb ©trabten au^bec «rbe in tic fiuflt gc
trieben fet)e / tvcW)er naci)mai)Ien aöba aus.
gebrütet unì) iormircttuiirbe? ©o i(l noè
febr ju jnjciffcin / ob bcrglcicfeen fltmere pai--
iicuk Ober ?:i)cíígcr fid) in bic guift treiben
lallen, toclcijt oiHT es; fònne foidjcö gc|ci)e^
t)cn/wo fanicn bie figuren unb Silber m
ben ©_d)u|]cícín èer ? roaruru wiegen ftc atte
cbngeret)r uuniwijguinf ? eí)e|bífeman nod)
glauben / Dag auf folci)cn gefeilten ^allein
gulbener 9?egcn folgen fmire/ wie bann m
bcö « r g Matthi^ gcifon „jc^f
bcrglcid)en feoIb^Dicgcn fofl obfervirct wor»
ben lew / aud) nad) bcö ßdüm
fclKt (g«fd)ícl)t^25flci)cctbutts einmal)!
belgciiemgeregnet 5aben foli/ bergleicfien
«od) emigc in ber ^Ái;fcr(. Síuntifannnec au
Söien gejcigct werben. Obwoblcn anbcre ba.
[uc baltm / bag berglcid)en Steine ban?al).
Icn burd) gro|]c toturm ^ auinbt in bic ßujft
gcicicbcn ivurbcn / biß ftc unter bcm O^eg n
mcbcr gerallen, ©ag aber in bem ^cgcn
Oper m i>a- £ufft berglcid)cn accurate abuc^
Ober ^ u ^ f t a b e n gemarquirte ©d)ii||elcin
»on ungcfcl)i- foltui formiret / aud; o^ne
2Bf «!wegen bann auf bie
Srage fuftnlid) ju anttoorten / Saß bie.
ß j " ^^'Öfnf'ogcn^Sd^uircicin fein
aserct bec^iatur/fonbcrn ber^unfiil-,)ci /
ot)iKrad)tet fein fonberlicö ^un|i(iücf barai
ju ft^cn ift/ inbem |ie nad) 2irt ber Seit unb
;.^olcftT plumb unb unfd)einlid) gnug ansu.
f ben imb. SDorju fie aber eigcnriicj
braud)ct / unb worju fte gebienet ^aL
mod)tcn / bai;t!on finb wieber Dcrfdjicbcne
95lci)imngen. Einige wollen bafiir halten /
bafjfie an flaft ber gieratfeen unb »i,ct(«
an Den Wci-W'3aumcn obec anbcrti (öcfd)ir.
ren gebraud)ét worbcn fcpm/ inbcm ein gcwillcr
Scnbcnt PmcroUns gcnant in mernomvor
bicfiwna^ Erlangung unb »cfirctiung
( im grolfm @.cg6 bie QBafcn'Rincr hoS
baten mit feolb unb ©ilbtr auégciicrct ba^
be/ a u | M a n u s fdiicn gemeinen ©olba^
^ibieSt-eobeitgegeben ftaben foH giilbtne
©(knallen unb Derglcidjcn m fragen. Ha
ftnbcn ficbgcttHire ©telienbcp
man bte «pferöe aud) mit «olb aulgciicrei
cOen ©d)uin;iem üon ben alten ^iómcrnLc
unb bar ücrlobttn worben feDen- àjjicpLfibei
unb wabrfd)einlict) nun tiefe«'iU / fo
finbcn iid) Dod) noeti einige ed)tt)iirigfeio
^ Ä f ^ ©^^«"bcn Ober Warfen an biefen
ec^uflclcm nnöct / irormit fte an anb rc
feefd)»rc gc&effret worben feoen. ¿0 ß e«
audjni^tglaubli^ / bagfie/ ni ieW g^
jieme/in gewifjc^ato unb@efdcf)<raefeßei
werben fl'ocn. deswegen tann a S ree
aei;nung Der 3öai,ri)ett »iel äMi S
tommt wdcbc tmv mm / Dag b cf/ fö
plannte %-3enbogen ©iiiiilfcfein al ?
pun^cn ber öotDen gewcfen / inbem ftc S
ber fogenannten Ì)c9bcn.Sòpffgcr (weidje in
unfern £anben von ben Ì5aurcn offtcri g "
funben unb bauftig ni Denen S0?ùn5 = eabinc^
ten auffgcbobcn werben) feine eiicid)nüg/
ift belìo wai)rfd)cmltd)cr/ wann wir be« bc^
wbmten a)iun« ' iScfrfjreiberö owy
®ortc / fo et in feiner QinUims m
tnnne^<?ijiowe führet / beirad)teji/ wo
ir b«cuget/bag Die ©ot^en/afe fieim^icid)
^ e Ooerbanb bcfomnicn / ben ^ómifd)en
^aofern cö mit bem aHiingen nad)tf)un wol
len/ aber nad) ibrer barbarifdien unb wilbe«
UnwiifcnlH'it imr einige unfc^cinbaare Sei«
d)en auf ibre e)elber gepraget hatten; ber.
gleid)en aud) auf biefi-n ediiifTelcin ju feben
)mb. ixerp fommtaud) bie Ö3leid)beitb(e^
Kt ©cbulfeln mit ben anbern ©otbifcben
a)iunt5cn/ mbem ber obbelobte Aere
Scirtfci ¿oc.eit. eine anbete flrpifcce öjotbifd)^
SSitini^
• i
• :
• ;
¡ r \
i..
'éSt: '
il