
rf
P f '
' ' f
•i i:
t : ! »
M
• 1
^llí.
88 ein nnb
DarauiCrt ií)rc (E^crauö/ íjeimacb jíefjcn fie
m m tJOíi bmnm / u^^ geben Die 9ìeftcr
t'cneídxítccn prfíg/ívííc^e qani jeS^í j f c voi!
nací) China uní) Japoiucn ftífjrcn/unb fbldic
m ein ronöcrbaicößi-cfatiglcin tJcrbanBeln/
jlc f m fa|ì ^urrf)^cf)cm^ìt) unb flclblicfit/auis
timv jáí)ai / unb
Materia cicmad)t/fic wctm ínírapí)ati£í obci*
Äa(btidfd)ii5riii)e macerirct / bcciiud)
focftr/fo hieben fic einen aninutbigcn
@cfi1)niacf j u ailaDaub an Jifcbe
m e anöere epcíRn / baruber ju Ufen Der
J^crr t)on ^ocbberg in Georg. Cuí-iof.l. 12. p.
852. Phil. Mannus uiHili:. Sinica p. 52. Dan.
B;;rtoIus inHill Smcnfi, Franc. Redi in experim.
nat. p. 131. Tentzeliusin3)i0natlic6en UtlUTi
reöungen Anno gp. p.sós- unDChr.Fr.Pauilini
in Oer gei t fu. ijenbcn ecbaultd)en Suf i P. r.
p. 8 37* ^ic iwöen inegcmein üor ein
Aphrodifiacum get)aiteir/.ßöer ftimulans venereum,
Watson Icíjreíbr D.Paul, Amman in irenico
p. 44.
fie ífiKen lanß.
unter Den S ö g e l n tfì Der @traug/unD
unter Denen üíerfiígígen Siliere« Der Sle^
pbant / Daö íjí rool unter Den Jifcöen Der
C^róiTiíle Der SSafIfifci? / Die gemeinen linD
otjngefebr (ang/unD DicKópffeer'
reicfcen Den D r i t t eniWl foii^Krßange: ma n
finDet fie aber auct) ber? Dem Majolo von 300.
biö 6oo.5utrcn / au|f Der ©cönau^en fiebcn
2a'unDe l ieber/Durcö ml é c fie tJiel ißaiTer
cinfcftlucfen/unD njieDernueblafen/Die
gen ftnD s.^f len lang/unD I^5ug breit mit
langen Jiocfen befc?ct/Die Dbren/mi t Denen
fie fctjarff boren / (ìnD ínivenDíg fèbr tvdt/
unDaufìkTbalbengc/ Die 3unge ift ig. t^nig
lanaunD 10. breir/ mit treicbm .ó^wen be^
tra^fen / hingegen ifi Der fo enge/
t a g er faum eineöiViianneeSinii begreiffr/m
feinem Ceibe fínDet man gcmemíiíucí) nícl)íí5
alö etliche i^anöe üofl 3)ieer=©pinnen unD
©eemog/ fie freifen anci) Ji|ci)C/ fo man offt
beo »bnen finDet / unD j^var nur ffeine ^reb^«
fe unD Jifche/Daö M e h r u m vinie ift ^micU
i t f a M iang /unb m t h in ibreinun^
gebcuren geibe loerborgen ; 3i)re tra=
gen fie nactScaiigei-s ü)ieDnung 10. Ì)ìonDen/
unD bringen nur ein einiget ju r
® c l t / r o gróffec afó eine Äübe/unb nd) flctö
unter Der B u t t e r SlogfeDernauíR)áít/ unD
bep&er fcbtvimmet/ fie aná) mi^t ef)er üeríáf»
ì c t m e6 enttuebnet ifì. ©enn fie l)aben
3ít3en mit ÜJiilcfee / aber ohne
unb fmb jumeitn f o h o ü iOii(d)/Dag/tríe
granr? Rondeler gefrbi'n / man i>on einem
®abietn e.groflc ^9eiu^í^áí]ect)oíI ineícfen
fònur-n. 3i;re7\íppen boluíiqenb/ fmD aud)
2.©íucí' von 14. ©itub íaug lü
©cblogi^itcöen JU febnn mi ) v ?i]acf)ricf>i
üon ^aüfifcben ilt ju fin&en bei)
bDffen inDereini|ci)en3ieirebefit?r^p. 354.bm
Arnoicio Montano in Der ©efanDfci)affr Der
O l h ^ m M m m m an t > m A m
J a p a n p.43ö.unDin AcbsAnglicanis ad Ann.
1ö6ö;. M.iMart. p.9. ad ann. löööhP-ggM, ad
ann. 1067. Deccmbr. p.^OO- (fnDlicb atV
Dencft töcf)rei;er in Der neuen Oli^^iiD
% i l e b i m P-75-Sag Dasjenige/fo mau
Sitd)bcin nennt't / unb in Die ÄieiDer nibet/
fei) fein Sein/fonDern ein b4ncf)t
imi)}iunDe Der 28anfifcOe/n)eId)Cö i&nen oic
Dlatur an ftatt Der 3ciOne gegeben öat/Daniit
(teibre^^oliemfcbiucfen.
¿"a- Vegetahiltum CUJfe,
1. ffim frcmbcöSrflöt wstcviErtCtf
t A t :€y«n<ßlaf voll.
m c W e nocft biti^fc unbefant unD mtmn»
De Äraf f t baben fofl aiö Euphorbium, e^ oat
fleine meicbe mikdbtc Söldtter in ©cjiait öte
fieinen6enet»SSIätter.
2. X)On
eine neue Medicin vor Da« Podagra, t)a;
Vö)i Hermann. BufchoWiis einen Sracfatac^
fdbiicbciu Eft aber biejeMoxa eine m^t
miiamc Suhiiani^ m \ b^-n Q)ine}ern un&
3apponefern funftiirf; äugeric^tef: gilic^c
balrauet ^tvarvorein frembeö ^raut/unb
nennen eö matrem herbarum, aber eö fömillt
auö Dem iöCDfugfÄraut/VOnDetartemiiia
latifoha unD Deiten innerfid)cnlanugine,ttjfnii
Die auifrrtiaV ^inbe Der ©tengel Der SSIaitcc
abgfrd)alet / unb mit einent fubnien Äamm
Die ivo[led)feMateria aufiigefammet iDirb/otc»
Ten Modum bat entbecfet j o b a n n i)arfitiann
^ornmann von ^ornesbad). Z)enn iSei)fug
beitfr in ^aponifcber ©pracbe Moxa, soe
DieflMii gal t eineUnge vier ZhaUv/ aber nun<
mebr i|t Da«! bo&e Pretmm jiemlid) gcfadcm
©0 bat aucb ein J^o(länDird)er Medicus juBa.
tavia ini:>|li^3nDicn/2BiIixlm tenRhynegCi
nant / eine iSefcbreibung M Moxa - ^rennen«
unb giHbnen 9]aDelfiid)0 beraum gegeben/
tvoDurcb Die SbineRr mr> 3apaner ihu
^ranrfbt'iten curiren. ©ie nehmen Die Moxa,
iveid)e nid)t0 anberö af^ geDorretcr Set)?
f u ö ü l / fireiffen fold)cn ab/ unD (egen ifjti
auff Den fd)meri}bafften D r t / I x rnad) jünben
fie ii)n tnit einem ^ b l^lm an / unb commuiren
e6 To o f f t / biö aller ungefimber Dampff
a u ö g w n / u n b ber©d)meri, voilig geflillet
jpernad) menn eö Tcbivieret/ unb Die bö^
pe Matcria bcrauö gejogen ifi / beilen fic ci
nacl) ber ^unfl n)ieber ^u* ©ted).'ii
aber mit ber iRaDei braudjen |ie otfi in rtE)i-'
gefdöi'lidxn Ärancfi)eiten / foldx ^Jiabefffi
M u r e u m C i i r i o f u m (^ > .OÍ f f r > - i c o ! a i ^It ^Sl ífl l í^fr^;^. S e
tfcmemtgiid) von ©olbe/feiten von ©über/ ivie eine a)ianbel id)mecfei: OSan mad^ef
inefe ifl fcDarff / (ang unb ruiib / unb aucb au6 b fm©af f t bieRr9ìùt]e ben beflenijf;
oben bei) beui^^elft ettvxiö gebrebet/ ilc trirb nnb Arac oberS5ranbtn?etn/Der DemDibci^
in baö rcbmer^baffte ©liebetwan ,fingere ntfltm gieidut. ferner finb bie » i a t t e r 2»
breiteingeilod)en ober etngebrebet/ ober mir iUafr'ie. u iana/unb 2. <Sücn breit/cumit be^
einem^dmmergenfadne eingefdjlagen/unb ctm Ne ibi? 2Bobr/uigen/.fìe
jò lange Drinnen gefalfen/ aiii ber ^Wient braud}enficaud) an fiattbe6^\ipier6/oenrt
eni'unbauéatbmenfan: 5Bemi eree! aber fie barauff mir cifernen ©riffeln rd)reiben.
jiicbt erleibcn fan/ivirbfie flradö mieber ©on bm Obcrrd)aien werDcn erncfeunö
bcrauö gebogen. €inmebrer6 hiervon fan ©ciie gemadji/ eö lutben aud) ^uDenge*
naibgciefcn werben m Den Ephemer. Cur. fponnen/DarauöfcbonegeugeünDieppii&fe
Germ. Ann. 1690. p. 39- uriD Ann. 94.P 240. Verfertiget tverDen/ wie Dann
tbut affo/furi} ju fagen/ bieMoxa,nad) bei
BorrichiiO)icDimng/nid)rö me!)r imPodagra, ^¿tt bergWcl)cn UnÜlid) gearbfitctcc
üÜ ein Cautenum oDer vcficatonum- ^nbirt t t i fcl?«: Ccppicl> mit: flttißcn
tnobchi rtucl; in bicÓgct: officm jn
3. Sxvev ÄOfctt von ytid}0. bef inb«» ifi .
Bafil. Beslerus in hört. Eyiktt. befdjreibet Die
fcíféen/bag fie fíeine íveifte Sliimiein baben
mit vier íSláttíein/ aber obne (Semd) /Dabec
jie / irnd) Joh. Raji ®Je^nung ín Hiíl. plant.
nidH unter Die í íofeníSpecies geboren/Morifoii.
¡)á[t fíe Vielmehr vor einThiapfi fruñcofum.
Lonicerus gcDettcft/ Dög f iejuj ranct '
fuer in Deet J?ci'rn 5(potbccfer0 30b . OJíúfleré
©arfen fei) g rún gepflani^-tiVorDen: "^n^Uw
(ben ®;rífiüpb ^2ibrabam i f n (St)í bat fie a u é
fnTtbgcjeígetín Stmfterbam gefeben: ©te
tiicre aber ifí ein runbees über eínanber ge^
fmmmteö boííjígteg ©tauben©eívádífe /
íDcIcfKfii ficb / f o o f t man eíi in frífd) Gaffer
feget/VOneinanber tbut. Framz Ferdinand
öoiiTroiio in ber Oriental.3\eífebefd)r. p. 341.
(ritebnet / Dag er eine D\ofe von 3er(d)0 gefe^
()en/ Die fo grog geívefen / al^Die grójfefic
runbe ©^úf fel / ( fo víeíleíd)t von den auff^
serbanen au verflebc») í)mte j u Xage mád)^
fet )ie nid)t mebr j u 3cncbo/fonDern ín Arabia
deferta/úber Dem3orDan ím©anDe/ain
Ufer Deg! r o t bm SWeeré/ ívíePetr.Beiiomus
Lihr,L2. Obf . c. unb Henr. Bunting.in Itin.
in N.T. p. 47. anflíbret. mebrecfis von
Diíffr 3?ofe fan nad)gefd)lagen íverben be^
Hierum.Drexelio in aurifodm. p. i ^ i , unD Joh.
Sairmio,ber einen ganijen S r a c t a t Davon ge^^
fcfcnebeny barinnen crDíe 5íbcrgíaubcn/fo
H\mt getrieben tvecDen/ anfubret»
4» P^c^of l í^n&íani ' rdK
2)ícfeíí RDn^rucbte von Dem Cocos-oíser^o^
*a>í8aum/n)e(cbe eine^Äopffef grog/tvenn
ftí nocbínDer Dicten ©d)a(en liegen: €íu
toaiim tragt 10. 2o,biíí 3o^fold)a' Witfe/
íavr líótíit a(leÜ)?onaí De6 3abre0 neue bf^
fniVbiele féDn v o a fd)óne<s fuffeö erquirfenDe^
í^^aiTer / (bnDerlirf) bep beilTer Seit / eö fd)mc^
ctcniiieäJiufcateaer^'iödn; ^mnbíe^lug
tvirb/ finDetman eine tveífte
^^Manß / tDelcbc trefflíd) n)ol ná[)reí / unb
Uber Diefee! gíebet ber Cocos - 95aum Debí von
gutem <®efd)macf fo jum 5tfd)braten/imgíft^
(beniur íMríjnei) unbí»eilung ber^urtben
tvie ein üfíalfam gebrauchet wívk I)íe bar^
ten©d)a[en aberbraudien Die3íiD!aner an
fìattDer .^üte/íngletd)tn junrXrincfíQíe^-
fd)irc unD2óffeín/von bcmSfaninnverben
^áufer unb ©cbíffe gebauet/ von bem Sòaft
unD 9{inbe aber ©d)íff ^ ©eile urb ífunte ge^
macbt/ aué Den QBurtjeín eíiiegeiví|fe Slií
©triáe/furí}: Z)ie3"ivo&ner fiiiben an Die
fem einigen SSaumTbr SSrob/ &civàndc/
Äleibung/^uefer imb2(ríjnei)/\í;HiíEí>r unD
í¿d)i|fe, ©aber halten ion bie'i^uugifen
in hohem ®ertb imb fagen/ UH'nu einer mit
DerÄugelDurd)beniöaum unDÄern id)óf)e/
Dag er Davon verborrete/ tváre gíeidi fo viel
ßlö trenn ec einen SOienfcben umößeben ge»
brad)t bàtte, hiervon iti mehr ^u lefen iii
Atlante mm. P.II.p. im^leicben Franc.
Hernández, in hift. plant, mexican. p. 7 í . Georg,
Nic.Schurtz. Joh.von berSJebrin t^erneun*
|v'ibngenOfí'3"í**^eiiebefd)r.p.78 Francifc.
Pyrard in Dem®ud) von ben Xbieuni/Säu*
meit unD 5nid)ten beiS COíorgoníá^b»
enö/Monf. duQucfne in ber Df l
34-P* 19.3- unb Frantzjanis VOU f e r J¿)ei)b€
in ber Sefdíceibung Deö Sónígtetd;6 Bengale
p.94.
Jv Scmims Anißi Std'ntiChf^^fißj íi'ííC JÚíítí
Í ) í i í é r <íbtofifí6c Eterni5ímg mtí auö
China j u uué8cbrad)t/au^ ben ^-'^hílí'ppmií
fd)en unD @^berird)en3í'rííín/í"íD n^itDiri
ibrec ©pracbe genennet Padian,ober aud)
2ingi. Diefèr bfrríid)e ©aamen pr^íf^ntiret
einen <5. bi^ firablíd)ten ©lern / fo viel ec
aber©trablcn l>n/ fo viel bat er glatí c gíanßenDc
unD braunrofbcÄorner in fid^/D.Le^
onhardürfmus nennet íb» AnifumCanadenfe,
feine befìc ^rafft beflebctmebi* in Der auffer^
lieben©cbale/a(0 in DemSaamen/ e^ ifi ber
m ^c f m n d
•
; ' t
k l i
R-If' lì