
i
PI Í'
: ik'.
1Î
1
, r r
SI
( t
5 t
m •. .„-Ifkt:.. ?;
i r M'H r •
•111;. ^ Vii!
}
i »
< 'M'
• i: Í i
• • ^ ; l
1
Î
\ li'
f v^
| i
Ï
•é'
Î
f 1 '
2 ^^
1 6 2 ^ a ê V l í L gápiíd.
ille impcrcepabìlitcr per cutis poros
transvoilat. Sic nempe alimenta tandem
per CLicim vaporis fpecie ac,a(^us inftar
expirant. Quisi^uenoilrumy-aut io. uncias
fanguinis quotidic libi fabncat; at-
<^ui (ß-ltem in ietate confiftcnte) neceilc
eft/tanrundem iangiiinis in diem conilim
i , quantumdenovo generacur: Alias
n a m q u e h o m o m i m m c n í u m fierct. Imag
o ferment. impr¿egn.MallTem. num. 4.
p . 7 0 .
@ícic6tt?íc nun nocß ntcmnnt) m i ^c^en
MedicisttOU DCC tcanfpirarione infenfibili míí:
folffcem Slcííí unD^cfctictltcfeecit gcjcOcicbai/
(lié t u Sandtorius ProfclVor Medicina; 111 DCIU
• Col legio 511 i p a c ù a / (lifo í)at oiíct) i^or tbm
iiícttianDíou)Oí)l DeunmcöösDurtjt/ wumi
Der materia fubtili bUCCÍ) Í)ÍC tvanfpirañonem
inCcníibilcm CtltgeííC. Uub ^Uftö fìtlD UUÍnC
gtnmcfrtuníiín ftíecú&et/ fü cria feinen aphoriímis
anrftbrct: Seci.i.aph.}. Sicfct/ tier
tVO&Ucrfíebct / triemcít&tc tranipiranoinfenfibiiis
ßc6e / wmw man foíctie beforDcte/
uní) m m tiirtu Mefeé/ iraílolclje Dem ^úU
jut)íc¡ m ^ o m l n)ie&er enejen füll/ Dertclíic
t f t allem fm$i l jn^cr (lEn-Ntans omQlèit^
C e r t c i n p u ^ DCE @f funDijeit ctiDue uàèiiujcé
I)ei)3Utragcn. iv. innige/ fo m i cuicé
SWcafdDeU 4íeí&e buret) Die tranfpìradonem
infenfibiicm aué&úuríct/ w D m i t meferím
©ctDícCte auftragen/rtíá bicfeé/ fobucc&DU
evacuaciones, fü XIW$ befrtimt/ fCítíJC^CÍ.
VI. ^om©nvíc6ícbers.<Pf. fomaníag-
Iíc5 3u(icíi nimmt / ö^&et burcy Die tranfpuationem
inrenfibileii} 5. ^ f . db- XXI.
Sötniermii'D aué einem gefuuben SDìenfc^en
innerhalb 24. ©lUuDen yo, Uußcn üon Der
materia fubtiii auéí-ñmpifcu / L i x . 3n einec
Sfìactti / Damantt)o&[ nuDtu^iö g^icíjlaffen/
UÚrD Die tranlpiration auftme[)VaIé 40. Ulli
¿eneommcn. Sca.ii.aph. xxi i i . melocter/
i»iìg teiere im ©ommcc 3 .^f - lüení^er/alé im
QBiatcr. XLl^OU Dem^quinoaio autumnali
t i é au folftiriara hybernalc ifi Die tranfpiranon
U ' S ' I . a ß S Úbet UiUb CUI ^ fmiD m ^
xii^a! iìltì gcìDòiinlici) / imb mi Dar/ biti auft
taaé folilitsuoi Vernum ift DÍC tranfpir;itioa
Dici Uí(í^uv unD [)átríi9et.Seci;.lil.aph. Vili,
íDaé@^ópKn'Sletfcí;wei:Dauctncí)t3arleiít)t/
tcnn ee DOaer feuc&tcn i)iJnftcgi fteciet / nnb
luitDDie tranfpirationin eiiicr S^íicbíumb 5.
l i n c e o mc{)r feyn/ nlé uon einer (inbetn t5pcío
fc. Sea IV. V. (5in imru&i^cr öci)laft m *
ttttuDcri Die tranfpirationautf 5 UU^cn. XX.
em3ytcnfci)/fo fctííflffí/tutcb 4o.Unöen/Dcr
(Iber n)ac¿í/iiur io..U):|en tranfpidrcn.
San^orii e(tJ&lU2B0CtC bícfc :Sca.i.apla,3,
illc iolus, qui feiet, quantum quando,
magisvel minus Corpus occulte per Spiritus
penetrabit,quantum & quando cric
addendum vel aufcrendum pro fanitate
confcrvanda & recupcranda. 4.Perrpirat
io infenfibilisfola folet eilelongcpleniorj
quam omnes fenfibiies fmiuluni ts. i i . Si
cibus èc potus unius diei fit pondens o£to
librarum , tranfpiratio inicniibilis aCrendere
folet ad quinque libras circiter. zt.
Ille halitus invifibiiis, quaiis hyenic uno
die naturali ad quinquagmta uncias &
ultra exhalare potell,5^. U n o fpatio no6lÌs
quadraginca & ultra per occultamperfpirarionem
evacuar! utplurimum folcnr.
Se6t. 1. Aph. 14. /Eftate temperata corpora
funt minoris poaderis^quàm hyeme
tribus libris circiter. 41. Ab xquinoäio
autumnali ad folftitium hyemalej qualikt
die minus libra circiter perfpiramus,inde
ufquead ^quinodium vernale incipimus
liberius peripirare. SetSl.j.aphor. ii. caro
vervecina facile concoquitur & eil vaporoia,
perfpirat enimnodtis ipatio trientem
libr^ magi s quam cetera foliraque cdulia.
Se(ä. IV. aph. 5» Somnus inquietiis
impedire folet trientem folit^ tranfpirationis
i c . Per fpirationem infenfibilem
curfus feptem horarum in dormiente, inveni
in multis eiTequadraginta unciarum
circiter, in vigilante viginti.
®ie Stnmertóngcn ItnDfo nac6DencE[ic6
unD einem gekörten Phyfico onftanDi^/ Daß
rtucö Der Boyle, nflctDcm er Dicfe^ Sgucßein
9aneöi:ilDen ^ùcgietn genennet/ bctennet/
baß er felbft fo begieilö Oi^mf^ I ber^leicCen
q^roben mi M feibft m oerfiicficn. iTrtWuff
Tuget erjmenn icb meine SinmcrcEungen Denen
jeni^en / fo ic6 t>on einer S»i'llUcöCHq)erfon/
tvei^e einfe^v cnrienfer Sei r xmtl unD eine
folcbe Machinam ftaticam bfltte / Datinncn et
Ìbici;e iproben Der CDniinniriicißen tranfpiration
machen fónte / auéfonDerbarec ©ö&r^*
tctt communiciret bffommcn/ bei)fe^e/ fan
if{) nicOt anDeré giauben/ alé Daß Der Sandonus
nie6i0/fllé m ^ Die ^ a t t ) e i i an (ìc6 felbfl
iri/^efcbtieben. Sßie ein jcDn^eDct' felbfi ieicèt
be^rciffeu niirD/ tDenn et nur auff Den Unter-
WieD Deé Climatis, fo bel) foicfien Obfervauonibus
einige 5ienDcrimii macOen f an/aeiji bat/
Denn Der sandonus ijat in ^ M k n ijefctne*
ben/Da Die tranfpìrationtoiei biluffigei' ift/afó
ini^ngeianD/ Da it^memcipioben gemncber.
Quae»
Q u i d a m autem experimenta follicitè
circa me ipfum f^dla ac quibusdam aliis
curiofiifimis Ma gnique Principis experimentis
addita, qui quodam utebatur inilrumento.
, ipfosque mihi operationis
eventus indicare dignabatur , omninò
funt in caufa, curSanótorii obfervationes
non rcjiciam, obfervato tantum Icalicum
clima Inter, m quo fcnpfit atque Angli
canum ubi experiment a noftra faóta iunt
difcnmine. De corpor. anim. porofitate.
C.3-P-5- -
" '©IciciìtDie Daé enDlicöe SibfeDen «nferé
©tuDirené in Der Phyfica tft / SKittcI auejn^
ftnDen / entn?efer Der SKenfcben ©efunDbcit
au erbauen/ oDet micDer^u brmAcn / fo \mì>
mir nicmanD \)or «bei baltcn/ m n n in mit*
1)una emcé folcben Dem gcincinen Selten
imr?ii(t)en nm in alien gctten i^cnjeDerman
foeirfrigöefucöteugmcct^/lionmeincmSÖor.
^aben ein tvenig abweicbe/ nüD fagc/ Daß
tì)a&t&affti3 nicbté me^r Die ?0ìfDicm in,
(Sct^ivan^ su bringen befü)CDecIicb feyn tonte/
Kiié n)ann man Die tranipìration aué Dem
©ruuDe recfjt üerftimDe. ?ölan i»irö m
^ori)abenDeéSanaonileic6t fpùbreu/ baß
er Die praxin MedicinaE attff ì)Ìe rranfpirationem
inienfibilem fuhren UJOlÌen/tPett DOCÖDet
Überfluß o&er ^Ifìaugel Der tranfpiration Die
i^cmeinfte Ucracße unferer ^ranrtbetten ift.
3nDctTen mag m Sanaorii 2ibfei)en fo l)etr»
lieo fei)n/ a lé té nur tutii/fo bat er Docb me&r
52BiDerfpfect)er aié giacèfolger gebabt.^enn
f é ift gemiß/ DCìfi HypocUrus Obicms, Lcaeur
cu Medecm JU Ferrara foliöer liefere Deé
Sanaorii in feinen Dialogis, fo ftatico-maftix
aenennetniorDen/ nuc fpottt^etli angefùÈret.
©Oicber 'i)ial0gtrte tt)itt Die Medidnam Galenicam
fi&er aUc6 etbeben/ tvefcbe sutjctlaf»
fen er reine iuf t su ^aben fcbeinet / ob er
fcbon ftibp Dorgtbt / Daß er ifer juwiDer fei).
2)et borireffii^e iDcrr Frifident Coufm
get in Dem Journal des Savans, Daß Der San-
¿torius Der einzige fei)/ fo Die n-anfpiration in
<inem "^utbe/fo Sin. 161^. ^u 23eneDig gè»
Druett unter Dem XUUl Ars de ftatica Medicina
aphoriimorupa feaionibus feptem conx-
^prehenfa au0 Dem ^ruiiDc befcßricben/ unD
iieren 3nl )al t m, Cauiacbienni t eingebracht.
Journal des Savans du Lundy 2,0. January.
1693.P.44. Db eé nun gleict) balD 8o.3atjr|
Dag Der Sanaorius Diefeé treffitc^e ^ u c b gè*
fcbrieben j fo babe icb Docb niebt in flci)t ge^
nommen/ Daß Die Medici (ìcb angelegen fcijn
laffen/ tbreq:'aiieuteuauttfoic()eletcbte unD
flanO (ìct)ere ialiti) Dncct) Die tranipirationem
infcnfibiiem, p i u r i r e u . 3cij fct)eaucbntcbt|
i)aß ein einziger von ibnen jematJlé (tc6 fo
V.M.
eine treffiicße @rßnDung au m macben
begehret. 3nDe(Tcn bernebme teb ani f o mit
|bnDerbai}rerSrenDe/ Daß M.Cufac De« Sanaorii
Theoriam ^nV praxin bringen mill/ n?eíí
Ú)tv bor tveníger geit ein íSúrt) aufaminen
aefíferieben/allnío eriîonDcr Sírtí) unb WtU.
fe / Die ^rancfbeit/ üermittelfí Der rranfpirationimb
evacuation sucuriren/ líanDelt/Díefc
tranípirarion, i^eruiittelft njticber fteté aué
alien imD jeben (Körpern / eine unficf)tbare
93taierie ber^or^ommt / gibt fiar eigentiicß
ergennen / m t alie íeibíícbc unD írrDifcbc
¿)ínge Die @5tt(tá)e (Erhaltung »on nôtl)en
baben/ Damit Die ©ebrecbcn/ fo ifînenDutift
Den immera>â^L'enDen Sibqang Der Dünnen
unD uniiflubaïen ^ôtpercÇen tDieDetfâbret /
crfei^et ttjevDen können. 3nn?eííf)cmSíbfebctí
Der ^ f a lmi f t im lo^.^faUn Taget / luar^
ter ailcé aufïDiiô/ Daß DU i^ncn ©peife giebeiî
m feiner ^eit/ wenn Du ibnen^giebeft / fo
fammienîte/ ivenn Du Deine auf f tbuf ï /
fo werDen (te mi t @ut gefattiget/ locrbirgefî
DU Dein ?íngc(tcbt/ foerfcijrectcnlîe/ nimmiî
Du n)eg ibrenODem/ fo t»erge&en fie/ unD
îûetDen triebet ju ©taub / DU láfíeft auS Dei»
nen ODem/fon)erDen fie gefcbaffen/ unDtoer-i
neuerft Die ®cf tal t Dec rDen/ v. 29.30- 31.
UnDDiefeé ift Stvelffelé of)ne Die fîetigc
SBieDererfcÇung / meiere ijerutfacíjeí./ Daß/
Daeé®tngcgiebet/bon n)ele()eneífle immer«
tt)á^renDe"atmofph«ra üon folcôen Côrçer»
gen innerhalb l^mMt 3a&ren Rcb abßafon^
Dert/ o lml baß fíe Da^ geringfte Dabon abge*
nommen: Silfo gebet Don Dem SimbraunD
bon ivot)lriec6enDen (opanifcben iänDetn/
auff Die buuDert 3af)r ein reoijIrtecbenDec
£)amvffrtu6 / obne Daß man Daran Den ge«
ringßen Sibgang gema&r tcer&en rönne,
II. 3c8 glaube nicbt/ Daß man alie Dem/
ivaé icb bißber bon Der tranfpiratione infenfibih
ivaé áíernuntft*gemáffeé nserDe entge*
gen fe^en können ; Gilíes Diefeé n?írD fo groffc
feièivùrigecit nicèt machen. Síber. té i\l
mirnocb ein febf tutcbíigeé SBerct ^mMti
Denn Don Diefem abollen tt)icDaé Cic&t haben/
DaDurch n>ir hinter aííe Daé/ t^aé uñé bei)
Der 5Búrc£un¡5 Der 2Bùnfchelrut,he Duncteí
Dorêommcn fonte / ernâren iDoIlen. 3ct)
fage nicht allein / Daß bei) Denen SOtenfchen
Derglcti^en tranipiration (]c{) (tnDe / fonDern
iib fcí3e noch I ^^ â^^^ifi«"
genheitenunD Gegebenheiten/ Die tranfpiratio
infenfibiiis vermehret unD terminDert;
tretDen- e5nne, 2)ie 23ermirrung Deé
miubé/hefttige Çeibeé'.Ubungen/ unruhige
CcDDenfchafften/ fcôiuHe ^Jîeifen/ eröffnen Die
poros, fchtViíchenDie eeibcé^Srâffte / betve^
gen Die fpiritus animales, UHD üerucfacben
foläUch eine hiWigere SiuôDunfîuniî Dec
C ï 2]. matc^
J"
il
H
1
£
- ,
iC'I • Í !
i r t
r i
1
Ì
i
M
î 4