318. Hen kleine pasar ergens in de binnenlanden van Atjeh; vooral in kleine plaatsen is de marktdag een ware
feestdag; men ontmoet oude kennissen en doet allerlei nieuwtjes op, welke nog dagen lang het onderwerp van
gesprek uitmaken.
318. A small market somewhere in the interior o f Atjeh; especially in the smaller places the marketday’is a kind
o f holiday; old friends meet and all kind o f news is discussed, forming for several days afterwards the topic of
conversation.
319. Kijkje in een Chineesche handelswijk te Weltevreden n.l. Pasar Senen.
319. V iew o f a Chinese commercial quarter at Weltevreden, namely Pasar Senen.
HOOFDSTUK VIII.
Verkeer.
In een uitgestrekt gebied als dat van Nederlandsch-Indië, waar
bovendien zooveel streken zijn, welke nog moeten worden open ge-
legd, of waarvan de ontsluiting eerst sinds körten tijd haar beslag
heeft gekregen, is het tot stand komen en onderhouden van een goed
wegennet een eerste vereischfe voor de economische ontwikkeling.
Java bezit reeds langen tijd een behoorlijk net van goede trans-
portwegen met permanente bruggen, aangelegd volgens een door
de Regeering vastgesteld wegenplan, aangevuld door d e verschilfende
locale raden. Het Departement der Burgerlijke Openbare
Werken is belast met het toezicht op den aanleg en het onder-
houd der eerstgenoemde werken, terwijl de technische diensten der
locale raden de door die diensten noodig geoordeelde secundaire
verbindingen verzorgen. Z o o is thans bijna elke geïsoleerd liggende
onderneming in Staat haar product per vrachtauto naar het
dichtstbijzijnd spoorwegstation te vervoeren, terwijl de toerist in
zijn luxe-torpedo de schoonste plekjes kan bezoeken, zonder zieh
meer te vermoeien dan hijzelf wenscht.
In de Buitengewesten is de toestand nog niet zooals op Java.
W e i zijn de bekende cultuurcentra aldaar voorzien van een uit-
stekend wegennet; men kan van Koeta Radja uit per auto
Padang bereiken en onderweg de schitterende Tobahoogvlakte
bezoeken; van Bandjermasin uit heeft men wegen aangelegd
naar Bornéo’s binnenland met zijn mächtig oerwoud; geheel
Zuidwest Selébès kan men thans bereizen met zijn auto en de
Minahasa behoeft reeds lang voor Java niet onder te doen. Toch
moet met kracht worden voortgearbeid om ook andere streken
aan haar isolement te onttrekken, teneinde ook daar de voordeelen
van een goed en snel verkeer ten voile te kunnen benutten.
Ook wat spoor-en tramwegen betreft, is Java ver vooruit bij de
andere eilanden. Langs de hoofdlijn der Staatsspoorwegen bereikt
de reiziger van Batavia in 1 ‘/ 2 dag Soerabaja, hetzij met de Pré-
angerlijn via Bandoeng of over Cheribon-Kroja en Jogjakarta in
de 'Vorstenlanden. D e keurig ingerichte treinen maken het reizen
tot een genot, terwijl uitstekende hotels op de overnachtingsplaatsen
den geaffaireerden zakenman doen vergeten, dat zijn tijd geld is en
hem verzoenen met de vooralsnog onopgeloste moeilijkheid van het
nachtelijk treinverkeer. Verschilfende zijlijnen verbinden de hoofdlijn
met de meest belangrijke plaatsen. Ook particulière ondernemin-
gen hebben zieh in dit opzicht verdienstelijk gemaakt door het aan-
leggen van een net van spoor- en tramwegen, zoodat zelfs plaatsjes
in het diepe binnenland längs den ijzeren weg te bereiken zijn.
Op de eilanden buiten Java is, zooals gezegd, de toestand nog
verre van ideaal. T e r Sumatra’s W estkust, in Atjeh en Deli bestaat
een spoorwegnet van eenige beteekenis ; uitbreiding daarvan ge-
schiedt naar behoefte, terwijl thans ook Zuid-Sumatrazijn spoor weg
heeft, welke binnenkort TelokBetong met Palembang zal verbinden.
Op Selébès loopt nog slechts een tram van Makassar naar Takalar.
Van groot belang voor den Archipel is een goed en geregeld
transport ter zee. Evenals in vroegere eeuwen zeilen nog steeds
de koene zeevaarders van Madoera, Selébès en andere eilanden
met hun antieke prauwen van haven tot haven ; zij maken door
den Archipel verre tochten, welke zieh somtijds tot Singapore uit-
strekken ; vooral in het oostelijk gedeelte van den Archipel vindt
men nog bloeiende zeilprauwenwerven. Toch kan het verkeer met
deze Inlandsche zeilvaartuigen zieh niet verder ontwikkelen, want
ook de Inlander heeft zieh vertrouwd gemaakt met het reizen en
het verzenden zijner producten per stoomschip. De Koninklijke
Paketvaart Maatschappij, die het Archipelverkeer voor verreweg
CHAPTER VIII.
Means of Communication.
In an extensive area as represented by the Netherlands East-
Indies, where, moreover, so many parts are found which still
have to be opened up, or o f which the exploration has only
recently been accomplished, the construction and maintenance o f
a proper road-system is one o f the principal factors for a satisfactory
economical development.
-Java, hais already for a considerable time been in possession
of a satisfactory system o f roads and permanent bridges, constructed
according to a system decided upon by the Government,
and supplemented by the various provincial councils. T he Department
of Civil Public Works is charged with the maintenance
o f the works referred to, whilst the technical services o f the
provincial councils decide upon and provide the secondary communications
deemed necessary. In this manner the most isolated
estate is in a position to transport its products by motor lorry
to the nearest railway station whilst the tourist is enabled to
visit the most glorious spots in his Rolls-Royce without more
fatigue than he himself as prepared to endure.
In the Outer-Possessions conditions are not yet the same as
in Java. The culture-centres, however, are all provided with
excellent roads. Padang may, for instance, be reached by motor
form Kuta Radja and the glorious mountain plain of Toba visited
en route ; from Bandjermasin roads have been constructed to the
interior of Bornéo with its gigantic virgin forests ; the entire southwest
o f Selébès is open to motor traffic and the Minahassa, since
a large number of years, is not behind Java in this respect.
All the same, powerful endeavours must yet be made to also
free other territories from their isolation, so that the advantages
o f quick and reliable communications may b e taken advantage of.
Also as regards Railway-and Tram-connections Java is much
in advance o f the other islands. Along the main line o f the
State-railways the traveller from Batavia may reach Surabaya
in a day and a half, either by way o f the Préanger, via Bandung
or by way of Tjerebon-Kroja to Jogjakarta in the Principalities.
The luxurious railway-carriages make travelling a pleasure,
whilst well-appointed hotels cause the business-man to forget
that „time is money” and reconcile him to present conditions
which do not y e t allow to travel at night.
A number of branch-lines connect the most important centres
with the main-line. Private enterprises have also rendered good
. service in this direction by constructing a network o f tram-and
railways, even small places situated right in the interior being
linked up with the railway-system in this fashion.
As stated already the conditions on the islands outside Java
are y e t far from ideal. On the East-Coast of Sumatra and in
Atjeh and tjéli a railway-system o f some importance exists which
is extended according to requirements; also South-Sumatra has its
railway which will shortly link up T elok B etong w ith Palembang.
The only tramline in Selébès runs from Makassar to Takalar.
A regular and efficient service of steamers is o f paramount
importance to the Archipelago. The adventurous sailors o f
Madura, Selébès and other islands still sail, as in former centuries
with their old fashioned proas from harbour to harbour.
They make long voyages through the Archipelago, sometimes
going as far as Singapore. Thriving wharves for the construction
o f sailing praos are still met with, more particularily in the
eastern part o f the Archipelago. All the same, this kind of
traffic is not capable o f further development, even the native