i í
i . i
545 Vlyísis Aldrouandi
Fet.
Canonhttr
in hh.x.Afhor.
Hip.
med. & polit.
in to. I,
egregia tu Ut fub hìs verbis fe menti a . Srf/f «umero in hoc ordine in ter fu
Jnd. injliiuta, & mores maiorn nona Senatus decretapo/iiiUrenfitr, Jvm ad.
Fi. lib.
cag. 11,
cum comaula
d übt tar er» (uper orfmtbss negotijs melius., a t f , rectius olmprouifiim, xj- quxconut,.
terentur in aeterius mutart, &c. w.mb igitur fatius eft de iure nacurali fanguincm m,
venis medicis rct i i icrc, atqjhuinores cxtrauenatos veluciBarbaras, ¿d hoftilesgentts
catharticis in txi l ium ext racoipus pdlere ,quam Thc fautum v i tx ianguipcm exhau.
rirc, ne facilius xge r iugulctur, quam vincatur, & cdomctur morbus, nec aliud videf,:
rur nos docere.quam hoc Cy d o n i a Gr^cca vc tuf t ißima,& virtuofiflima Pöma,quibt,
iequentia nobiliiHrna congruunt Epitheta,
E P I T H E T A .
QVia liquidò conftat Cydoniam malum,de qua nunc eft fermo, ab Antiquismo,
catam f uifle auream, quod nomeii Niiperi, non vt reijcerent doilar vetufctij
eruditioncs, fed vt res expcciiTe videbatur, ad mala medica, nempè Cima,!:,
^monia, & Aurantia omnimodc tranftulerunt, cum hxc raagis colorcni:!.
reum retcrant, & veré aureis ( lit fas id dicere) qualitatibus in Medicina prxpoil«-
Hacdccaufaab epithetisauream malum concerncntibus, in capite de malo mediu,
expediti íumus. Nonnulla tarnen ciulmodiappoíira recta prxcipuèad cotoneui:,
Ípetliantiahicaífignabimus, vt XpiiíouwAo», nempccotoneura inclinato ad aurumcolj.
re refertum, vnde aurei, & aurcoli, feu fului epitheta procreantur ¡ fuiuus emme
idem eft, ac aureus, ideoq, aurum pcrfcepè dicitur fuluumiQuapropter Palladius fà
dixit Cydonia his verlibus,
Cff»i pr.ißet cunáis fe faina Cydonia pom is
Alterius mtllo ereditar hojpitio.
Et MantuanusCydonijsfuIuura vultam, fcilicetcolorem cxtrinfecusaurcolcmtrix
dicens. Appia c]ntd memorem yfuluog^ Cydonia vultif ?
Hue quoq; reípexiífecredendus eft InJigms Scriptor Italicus Gabritl Chiabrcr;;;
cans aurcum hoc pomum, vbi cecinit.
hi! l'aureo Cotogno, & ini il Gelfo
Di Tisbe amara rimembranza(^c.
Modo fupcreft deUcandum, cur Grxcis huius arboris malum dicatur kòScÒu»¡qco
omnes Auctores conueniunt fic appellatumfuiileà Cydonc Vrbe Creta:, cuius CiUù:
erat peculiare, cum maximè Quintus Serenus iic cecinerit.
Aut qu£ poma Cydo» Creíais mifit ab oris .
Et ideò Cretaum^-xc Cretenfe muñas, pomum, feu malum Creticum,CreJfit{rn,h'.:
tus Cydonis, Cydonnis, s^cCydonitts, alijlquc tot fynony misab Inlula Creta dciiuij
qusbreuitatisftudioomittuntur, cum facillimum íit AuCtores de illa verba íkicK;
coníulere,adquosftudioiumlCi:toremreIcgamus. Sed non tantum nuSuuot hocQ
lum, verum etiam & xoflfwaA:» Gra:ci vocitarunt, ex rraditionibus Ucrmonis,.
apud Athenäum fertur obfcorarum vocum incerprerationcs ícripíiíle.Sic Athcncusi
jua» J» t» xp'lucà yXaooaji, n ¡la^eioócii (p»aila jn/J&i.ia t^^i^a.Hern.on l/iCli¡
Creticis Codymalavocan tradii Cydonta Mala. Apud Heíichium indigitatur
/oc aaafeí ^J^o» V , iácñ'Lafmalum , tanquam Malum Lanugi»oJu»h^--
í^muibus notum fit hoc maium níolli quadam lanugine obduci, vndè anciphilus c^
atf;7iA3», a'pp't-T'iö'O»'''«^''» à^-ìiy(.vuK}i',&C ÍÍPhí OTatnif ncr.
malum parem , receatem habens lanttginem , atquc rarum hyemis domim ainato;-
lo epigrammate.
MN'^O» Í;^» fpsL-^aow ¿i cVAoiífBí 'iti 7roi«i
ílpio» i* ¡piAnaaí/xifOf.
AottíM* y «yp't-ii^'afof 5 'tpiiyifOiaiVi
íipuc ;t^fiutp¡«( OTráncv yipur, eis oí ¿' avacffav
To\Utí yà ríiPcftí *pvu¿C cTújrc^ípft.
Nimirum Malum h-ibeo fir ut he um ex recent tor e ad hue folio
Maturi', m tin iiiue»iliqnaß cor pere cofíferitatitm
Dendrologia Lib. IL 547
JmmacHlatum, fmc rngis ,ßmili cum^ infantibus lanugine i
Adhuc bene follatis adnatum ramts.
Tempore hyemali rarum munns.tH te 'vero .domina ^
Talem etiam niualts algor autnmnum conferì.
Ideò & ViVgilius canum dicebat propter teneram lanuginem.quám mane rofcidam.
quaficanam habent hx c mala, canenshunc in modum.
Jpfe ego cana legam tenera lanugine mala. Evi 2
Froptereà Plinius lanatum appellauit; Nos vero hac de causá pubefcens vocare non \ 5'.
aubitabnnus.cum ntpecul iarepubef cent iumleui lanugineobduc i .odor i ferum q u o - 1 4 .
que, & tenui lanugme teäum replicauit Cydonium Philippus lie fcribens
Malum & odoriferum y & tenui lanugine teäum-,
Aut fatius Gr^c è
MfiÁíV ìi ^¿VTrtolui MvJti -TrtTrOKU /^jit»«- «^j.»
Caro vero omnium primus C y d o n i a nuncupauit Co t one a , quafi cor tonea, c um.
„onnificoAapropteraufteritatemdeglutiriqucant ; Vndè apud recentes ortum ef t
ßaclagium. Mandi t cotonea, fmecotouca digerir, quodpaiTimini l losprofertur, qui
opusfubeuntesdifficíihmumadíínemtrahunt, vel melius in i l los , qui data opera ad
imitationem Ch n f t , maximasremi t tunt miurias, qu;^ alioquin fsuis effent perlequends
vltion/bus; ^fpovD^of panter Malum, maius, Se odoratius Cydonium, JEúo t e f t o
: nuncupatur. Hmc & Struthiomela ha:-c Poma appellantur, fortafse quod Struthiorum
oua. colore, & magni tudine, referant . Propter formam comm unem, non defuerunt
quiCydomumcognommarintrotundum,circinatum. atque incifuris notatum Ab
odore lam tradidimus Phihppum iilud vocaiTe odori ferum. Adi jcimus modò quod hac
dccausa potent di c i fuaueol cns , fuaueodorura,odoratum, f rag rans ,a c nares et iamà
loage permulcens. Infuper à fapore iuremerito innuetur illud eiTe auf teru,& vt protulit
Aloyuus Alamanus Hetrufcic l ingu« poeta celeberrimus, afperum, & graue. Sic ille
£'l purpureo, granato, il dolce fico
Lafpro, e graue Cotogno, il freddo melo.
Arbor priEtereà huiufmodi mala proferens non ineleganter poterit appellari facra
Colt,
^ cum apud plerofque eredita fuerit Veneri lugap dicata. Concludamus igitur, & id fuf -
iciat exponentes a Goropio eandem Malum dici Malorum inf imam, & Malorum ma- In Vert.f
xinum. Nec miuna. Addi t enim mole quidem corporis infimam eife, at exinde virtute 75 -¡6. &
meciicmah fimul, atque cibaria maximam eiTc aiTeuerat, &c . Qui fenfus Hicroglvphici s 7 7 .
valde atiiais Hieroglyphicorum tra^itationi aptifllmè adnei ì i tur i fed denominata prius
noiniiiari, & hic interferi volunt ,
Bceth. /. 5.
metro 6.
D E N O M I N A T A .
DEnominanrium cunaiscorrelat iuisprxrogat iuasferuare decorum eft, ac non
mediocri laude dignuip, dum e a , qu« recepir nul lo contaminata vitio, i p l o
denominatus of tendat .
NkUus degener extat,
Ni vttijs peiora fouens
D Froprtum defer at ortum.,
Cotoneum Laudenf is Ag r i celebre Gaf tel lum e f t . ob hoc prircipuè inf igne, quod
ex Manmatiorum tumul t ibus, cum, vt fcripfit eloquens liccratorum encomiaftes Lau - laur CraC.
rentiiis CraiTus , de eius Vrbi s primatu priuati contenderi t , fufceptis paiTerinis , natale do p \ -ubi
laaum eft Vi ro Doai iTimo, & multis celebri fcriptis Petro Franci fco Paper ino,Sere- de PetroFr
m m V i m x Duci s C onful tori , T h e o l o g o , & Coni i l iar io, de quo Petr us f ranci fcus Pa/r,r '
Mmotiusmultinominis I . C . & P o e t a .
Paffèrine, Duci,qui eonfulis alta potenti,
J Hoc Duce, Corde pates, & Frobitate potes .
Tu fophtX polies i Faulumque Ducemque coronas
If
Vtrtutum feras, Pieridumque Choris\
Confilio es Fbabus. qui te^ a ferina ferenas,
At Domino reddis ,q!iod capis ipje- Nunc