áÍM iL
Vil
ÏÏ'H
336 Vlyfsis Aldrouandi
M I R A B I L I A
A u c a de P omi s hucufquc l icet a r c ano fci i fu l o c u t i , d i x i f l cmu s , nifi quin-.
Hora de i l l is euenc re Pal ladi c i s tradcrcnt i ir monumcnt i s . Eo nanq.-Seci;],
bimus, q u o nifi fpar fas idcnt idcm curiof i tat ibus p a p y r o s infpiciac Mimdr!
f a í l u m d u c a t i i r . Sed quid uixi p a p y r o s ? P a r um fuerat apud hodi c rni tempori!
peores charrascuriof is infcripfiíTc cliara>5ieribus, nifi di i igcns peruef t igadi ciira,(
Dendrologia Lib. II.
L E G A L I A
N Acurali fignificationeFruftus nome a Ar b o r i bus magi s compcr i r ,quam He rbi s
ipfis, qua? nimis propinqua? telluri culcuram exigunt l ong c di l igcnt iorciu. .,
quàm Arbor es ipfa:, vnde P oma plus natura; dcbent ,quàm Ar r i propria mctev/
ur. cuius nominis e t ymo l o g i a d e d u c a à fruroinc, idcf t ab emi -
fentiori gutturis parte, qua vef c imur , velafruendo , adhuc faue t Ar b o r um caufar, quse
Poma mirabi l ibus notis inf culperedocui f fet .Exhibe t enim Abeneni s Arabs quid",- aùns danr facillimos, copiofos , Sc nul lo negot io edules, & quocunque et iam tempor e
Liù.^.e. 5 I . Ga b r . Alpb'. Hc r r e r a Hi fpano Ge oponi c o r e l a tus , mo d um, q u o quis poffir Mah
ris pulcher r imis in ext ima c u t e , quie tandem videbuntur naturales , infcribcrc
v t í u n t B a c c a eHy ema l e s , a q u i b u s tot Anima l i a fuf t ent antur , qua:
lioqui pcrirent ; Hi c q j no t andum ef t fru^^um nos a c c ipe r e non in general i fignifica-
Poma cha- c i endum. inqui t i l i e . P oma fuper rubra in Ar b o r e pendenr ia, abfqueeoquoc!]- ioneilla,iecundumquamloquuntur leges , n emp è x . i 4 . j f ] i/f 'yyi/r .z.ö2.
rafter ibus moueantur , dura vi ridia funt , idef t ante matur i tatem, & rubedinera adeptara aii|,: iic.L.^Ì-f^^ Leg.-}. L.vfur a 121 .f.de verb.fignif.L.%%. %.vlt.ff.adleg. falcid. L. vlt.
quomodo rum infcribenda, cum p e n n a ,&a t r amc n t o , f i c q u è r e l i n q u e n d a i dum enimpomuit - - ~ - /r 7 ./ • / . . ^ . .
notcntur. turum excerpetur , at ramcnto deter fo, ftigmata illius alba r emanent , cute fciliccifdiciconipicuos,
•M 'jfiir. L.Z . § . ! . / de reh. auei, iud. L.vmca. §. cum mtem C. de ret vxor.A£i. Sed prefprofruitu
fcilicet i l lo, qui ef t edendi caufa p a r a tus , & promptus , cuius condi t ion is
fuberat at ramento candida f a d a , & minime rubiHcata. Qu o d ramen non adir,ci rftpomum. Ale.in L. quifundumde Verb.fign. Pater autem famiIias,hoc e f tDomi n u s
mirabor, cum fciam, quòd Omni a conando docili s folertia vincit. Hoc pa^^ìofu
artis fcriptoria: malis Ar a b s idem, iìc quoque pra^lumebat Na tur am ipfam cogctt
adexercendam fnper e i fdemf ruc t ibus p idur am . InterMal cgranataPomacu?
plantabat, q u x ob c ompnc ant i am,& communi cat ionem radicum vtriufquc Arbo;
Poma v t r u inuicem, necef lariò rubra euafura iat ìabat , ita ve Puni corum rubor intenius pro;
kimus, & fundi fr uäiferi £.19^. f . de verb.ßgmf. L. e^.ff. de his qui funt fui, ve I alien.
qtiAndodies leg. e r g a f r u d u s ita gerere fe debe t , vc nunquam defu t emp o r i , aut
cMÌionicolligendorum.&vendendorumeorundem, o b f e ruand o leges P a t r i a s v e - Ve re ruß.
intesiinpeditam,atq; pe rue r fam ma tur i t a t em, a tqj C a t o n i a n um prceceptumpr? ocul i s nt(.2.%. au^
akndo,eifefcilicet v end a c cm pot ius q u am ema c em. Tant i legi t ime- i ìunt ,& seftimätur mo n em.
bra fiant. b i o parricipandus ef let al i js P omi s . Q i i x v t rum v e r a i înt , nec n e , I c d o r em ad 0.: i'UÛusprîBcipuè P omo f i , vt hi ípecial i í f imíe cóf idd-at ioni s in fundi v endi t ione b a b e an- Cohm. I.
mentum r c l e g amus . Ne c minus mirabi le videtur medi camen illud Geopoiiicuav
I , _ Pomi f e r i s Arbo r ibus , qua: germinant , nec ferunt fru>ftum exhibeciir, dum iilfe il': mmixafit. Qui v e ro cupit Rem hor tenfem, atq; Poma r i am inculpate pror fus exer c. i l .
radici indirò lapide fértiles miré Hunt, & f ruvf luofs , cuius etiam virtutis eft aqua li :ere,ísle§esinfrafcriptas,tanquam fruótuofiflímas, moderat i iümafqj colere,atq; inpra- Akiat.tnLi
Mali fteri- de c o f t i c i r cumfufa Pomi s , quippè qua: illis valdc prode f t ad fijecunditatem, &1jí limdeduccre à lunioMode r a to Co lume l l a emanaras conetur.-Prima ef t Seni lem in Pr ? qui funda
Ies q u omo - ñ'i'.dluum . Sed íi curioíitates inda g amus , quid ad rem cur iof ius , quam Ariv «áo vüIíe pigritiam, iuueni lemq; imprudent iá eíTefugicndas . Secunda Vi l l i cum ope - de Verb.fii
. .•irrvfííKnc-.fiM.r.ífS c,"/. .«¡-j/^.v. h :i (.v T.-».:, jrioruineffe debcrc magi f t rum, noH di fcipulum. Tc r t ia int emof c cnda, di f t ingucndaq? gnif.
' Ibre opera ruftfca,qu£ plus corpor e i labor i s ,quàm ingeni j inuoluunt , v e l è c ont r a , aut Colum.l. 11
.dercru.
d o miré fru v ide r e írutítus a b í que feminibus , & ol í ibus edicuras ? S i q u i d em hoc in illis Ponv
íflifera; red- ^Hc ibus inferuncur, eaeni re l e g imus iii l i b . j . cap.3 i . Agr icul tura: diucrforúá!
dantu? "" Fabr i anenf e ex Hi f p ano in í t a l i cum traduci lo. Sic à Pomi s naturalitcr aé c[iwcequaliter requirunt mani is, & me n t cm. Qu a r t a f e f t ina t ionem cuní i a t ioni p r x f e
P o m a ' f i n o ^^^ f emina ; fie quo dam mo d o f p a d oné s redduntur f rur tus ,& h o c p a ¿ l o fe fe nonp; •cnàam.iuxtà I f chomac i fentent iam, qui ah:Ma¿o vnitis agi lem, at^ induflriam, quàm
feinine a b n e g a r e n a t u r a c omp e l l i t u r , q u a : l o n g èmÌ n o r i r a n è v ì a l f i c i c ur q u a n d o femiiiun ¿t(mhminumnegligentem,ó'tardam operam. Quint a f rugal i tat i s v b i q ; & fynceríB
Plin & deftinatorum ipfo die folftitiaii, quo folia in Oléis,.Pópulis, arque Sahcibüs,ii Èmiliaritatis exempla eíTe proferenda ; nam magna pars libertatis efi bene mor atas ven- Seneca ep
frac Ficus nonnul l is Arbo r ibus ci rcumaguntur , permul ta inuer r iper fent i t . Habe t auterü.íi
' do in a l i q u i b u s v imp a t i r u rhx c rerum omnium ma t e r , v b i i n a l i j s f u a damnarui
dus mernor. ^'^n potef t ad contraria diutius de torque r i .
Naíuram expellas furca, tarnen vfquc recurret
• Illa quamuis non modi c è líefa, dura ablatis feminibus , in quibus Thronuin fu!;:
bebar,omnia q u o d ammo d o fubuer t i videbantur ,noui cquoq; talia nonnunquam,!:
cemur. 7
num.16.
Hor.lib.i
Epiß. 10.
H.NMb.i'
cap, 6.
excmplo P omum Arience Ar b o r i s P a l ^ , ad f r u f t u um i f torum fpe c i em relanisàPI::
_ Sic habet i l l eMaioralia Powo, & fuauitateprxcellcntior, quofapientiores hdnK
uunt. Folium alas auium imitatur, longitudine trium cubi tor um, latitudine dim
cium e cortice mittit admirabilemfaccidulccdine, 'vtvno quaternos fatiet. Arborn'
Pala,Pomo Arien£. Plurima eflin Sydracis e^èpeditionttm Alexandri termino
fimi lis huic, dulcior pomo, fed intraneoxurn valetudini infefia. E di x erat Alex al.
quis agmims fui idpomum attingeret. Ad naturam igitur fuam omnia reuercuntur
Mi'aid me g i d am a q u am deme r g antur , ida iTcqui f xpi f l imc vi fa funt , todemr c ferenteMi zal ¿
mor ab cent ^^ g l a c i a t a c onc r e t i one mi rum in mo d um conc r c f c enc e, ac rcioluca ; Sic parK
^ ^ ^ _ j ' g o r e affetfèas, mo d o ne pror fus r i g e f c ant , fubf i tqi f angui s a l iqui s , aqua g e l ida ini r
' ' ' i S c fub ind è r i g a t a s f enf imc a l e f c e r e t r a d i d i tLcuinusLemnius .Phi l o f o phi c amVOT
inuentionem mi r abi l em Le g a l i s hic conf irmer A u â o r i c a s , q u x r em Poniariamrw
r j g a t , a t q i C o m i n u ç t .
LEG.^.-
tur i adeft i . 2 0 5 .ex Paulo I.C. de verb.ßgnif. quK habet quod qui fundum vendidit,Po- de re ruß.
ttr.ScmferiíEinltrumentorumrufticorumluftracioninondefint.Séptimafacris,non 1 1 4 .
jutfnifuperftitiofis incumb endum cog i tat ionibus , arqjat f t ionibus ef fe. Oc ì aua nul la de
aufaproculabeundumà Vi l l a . . No n a f emi t a s i n a g r i s i n t r o d u ( f ì a s omn imo d è r emo -
Bcndas, iimicefq;nullo p a f t o e l iminand o s . De c ima raro h o f p i t a n d um. V n d e c ima Pe -
cuniamiiipromercalibusnontemerèoccupandam.Duodecima ot ium o d i o habeatur
:haliter, cum ipfum nihi l a g e r e heù nimi s doc e a t male a g e r e . De c ima t e r t i a in fat ione
fpecie vim paiia eft, produc e t e , qua: vaf t i f l ìmam ipfius potent iam mire teftcntiir, S: énipcrfpcrandum. De c imaqua r t a f y d e r um inf luxus obf c ruandos efìe ; Dec imaquint a
gmlvdllas Arbores àval ent ior ibus oppr imi non eife finendum.Seucriores[ac M. C a t o •^'•¿•'".iS.
.f^wRiiralespromulgauic, a t q ; f anó t i o r c sDominumf o l i r a a g i s t ang ent c s , quaifunt
i.Fureminduplodamnicondemnandum, in quadruplo foeneratorem. a .Ma l c d i c um^^/ - '^/ '^' '
auarum.ignauumq; e i j c i endum. 3 .Qu^f t um pium q u amma x imè , 8c ftabiliilimum-, feqniDimcq,
inuidioium effe d e b e r e . 4. Ci r cumlpi c i enda cont inuò effe omn i a . 5. A l i e -
namhaudtemerecontemnendadifciplinam. V b i Vine a , FIortusirriguus, fal i ( i tum,
pratum, campus frumentarius, f y lua c x d u a , A r b u f t um, & Glandar ia fylua in
rabiliter, tamet f i per accidens interdiu ma gnope r é di f t ra¿ta. P oma congelara, Ilic "g^ibus ccntum reperiri poterunr, i l lum A g r um opt imum e ñ e . 7. In omni vifitationc
Villa:,&Agrinuminapriuscolantor.&fakuantor. 8. Et tot ies quot ies ad Vi l l e
ventumfucrit,opera,rcfq;omnesfecundumpra:fentem ftatum e x aminantor . p .Op e -
"tionumiìendarum ferics fcruis ir,diciror,& iubc tor . \ o . Qua: comparanda, lef ìcicn-
®uècognofcentur,inproinpcu.dcfadofunto. i i .Pa r r emf a r a i i i a s v cnda c em,noncma - ,
«meffcoporccre.&kaauaionemfaciro. 1 2 . Ci r o piantato, rardèa:diHcato.Qu^rcvc- '
WegesCatoniana: Vi l l i c ioi i i c iumconc c rnenr c s , tanquam c ius , cui a b f e n t cDomi n o
«ffiniaagrincgotia co; .eredi ta funr ,& qui caucrc maxime debet,ne improuidus ab ope- <^olumJ. 11
F f re