' Ìi.\i
i i i
fi ''•['
•I' i
' i
j i í í i I
3 I i i V l j f s i s A l d r o u a n d i
ftantialiter el igerefciamus , nè ab apparentibus fpeciofitatibus maia peffimategcr.
rrbaHus decipiamur .Sed iam Gene r a eadem,D!lFcrentiasq; A utumnalium Deliciarumt,
VIII.P.O.M. deguf temus ,nam, vt cum EminentiiÌ imo,quinimòSanitilI ìmo Va t e loqua r .
Oritur ftries, (¡r temporis ardo
fmiftr Auumnusté'c.
G E N V S , D I F F E R EN T I I I .
QV I dick Poma in magi s propria fignifìcatione generica,tpfe Frußus Arbo
Ho,rtcnfes pi i l che r r imos , fuauinimos ,& efui fàcillimo paratiffiniosac
Nam Pomu s Arbor proprie di a a , c t i aml ì diuidarurin SyIucftrem,&Hc-
^ fem in pr ima fignifìcationetnon ideò>cjuit hor tenf i snon eft,peri]
fyluef t rei t a temdi cetur f impl i c i ter fyluef t r i s , fed tantum r e f p e a i u è . llludenin
fyluef t re Pomo r um, nil aliud eit, quam effe minus hortenfe : tum quia nulla funi|i
Cartl.StefhanJih.^
Agricult.
cab. 34 bores ,medi a tamen infitione,culturaque fpinas lubentilTimc dcmittunt, fuauim
Plitt Uh ^ al ia/que paruo negot io probas qualitates a cqui runt , nobilitateli-pi;
' "crisantiquIíTimam reaíTumum.milIeque modi s admi rat ionem aucupari poiit:
'cloàt L t ' differentiarum innumer a , iuxta Cl o a t i um. Vtcunque tamenj
.. ve ldome f t i c a , ve i fylue f t r i a fubdiui i ìonem fubal ternorum plurium generumc:
tur, nam.ve l funt acinifera, vt mala, pyra, i?cus, l imoni a , aurantia ,cotonea,arst.
vua, raorus, a rbutus , f o rbus ; vcloflìfica, idefì fementem ofieo tegminevalkac
beiiti.i, vt mefpila
RuclUib
de nat.Jìir.
cap.
D e n d r o l o g i a : L i b . I L 3 i p
&5enccafuniptuofiiIìmosfibi fabrefecit Hor tos , de quibus luuena l i s
— Et magnos Seneca pr£diititis hortos — Claujìt.
Scdvtillucregrediamur , vndè priecipua horrorum g l o r i a , poma fcilicet nos digredì
^equifierunt, di c imusquod ignotas Pomo rum apud Indos differentias, quasplur i -
jpjs,&adinirabiliiHmascfreconieftamnr,innucrefolùmliceat , & cuin Plinio , vel
r z . r . l é ,
nominisvmbramfedari, vc l innomina t a ruma l iquam earum p a r t cmà longè profpiccre,
vtel lArborPaIat r icubi tal iumfol iorum,Pomopra:cel lenr i s fnauitatis Arterie ciiâo,
quo Sapientes Indorum viuunt. Arbor itidem duIciiTìmo P omo , intcraneis infcßo!
atquè ab Alexandro Ma g n o fuis miliribus int e rdi co . Ligni ramen cuiufdam portionein,
fubnomine Pde della r^i / r f inCimel i a rchio Aldrouanda :o,quc coloris cft carnei
ad quandam Pyr i , vel Ma l inof t ra t i s iìmilitudincm eft viderc, vndè Pomo r um innominatorum
innúmera conger ies vnico fub i gnot a differentiiE claudi poiTe difcrimine
didpoiTet. Non par um tarnen conf c r ent adexa c t am Pomorum in fuis fubftantijs dif- -
frrtntialibuscognitioiicm nomina corundem cum fuis deduâ ionibus omni bu s , & applicarionibus
confiderata in jEquiuoc i s ,Denomina t i s , Epi thct i s , à c . Not ani ina hiec.
Ita a fpera , ita fera, qua: cicurari q u o d ammo d ò non aueanr,atque ad hortenfem.li'.Jl feìiNomenclationes hx ma gnam partem ipfius quod quid eft impor tabunt , ficój nomi
Paradi f iacam na tur ampror fus r e c ipi endamapt a nata femper non cognofcantut ' ^
e t i amq u i a f y l u e f t r i a p oma . q u xTh e o c r i t u s v o c a u i t licet faporeni(
do q u e afperum, Se ftrangulatorium, tanquam peculiare al iquod improbicatis
bi t a t i s conui t ium(vt a i eba tPl inius )pr a e f e f enmr , f cmpe rque fpinof r fint illo'rr
laipfa bonitatcm rcdolentia diuitias fupcrarc q u o d ammo d ò valebunt ,
ÌEQVIVOCA. D E N OMI N A T A
0
pe r i l c apoma , armeniaca, pruna , c e r a f a , &c . iilsquefpccilici
fei-enti^r in tres claíTcs diílributje, in fpecies fpecialiores eiTentialiter difcrimitiarr
f u b f e hab^bunt ipecies dilTercntes vlterius accidentaliter, dum in vna rationem;ì.
femrialicoijuqiiunt, «ar ianc-q; refpeau vnius accidentis colorí s , íigur^Japoris,®.
tudinis in^er/e, non autera à f u o genereacini fero, verbi gratia,oflifícoque.
. Pamo r u f u i t a q u è genus à glandibus diiTerr, à baccis, & à nucibus per ea, quiisn
¿ t a funt minimecompeiQnf ia cxteris fr.u¿tuumgt'ivenbus,quorumpomorumci
lior differemia eft ipla^hMmorofitas v ino f s , ex qua coalita eil eorum c a r o , &ia5íí
refoIuipoteft,„habentq; infuper ppma pecpi iarcm quandam fpeciofitatero, &i¡:.i
tem, qua non-gaudcnt alijs fru¿íus. Pomo rum ctenim Arbo r e s plures in vno,t::M
coniita; l o c o Hor tum conßituunt, hoc eft ParadiÌum» c um poiTiarium,& Honi:i,'.:J
PdUdius & idem effe cen/èantur, fccundum La t inos non folùtn, f edapi id Gradeos quoqi
RatiUus à f rua i f c r i s Arbor ibys nominaue runtHor tos , qui cuf t odi r i , & claudireli,;!
i imè i empe rprome rue r e , quemadmodutn At l a s fluduit
-— So lidi s Pom ari a cUuferat Atlas
On. in met. Montibus,
Et Ho r t um EdenOmnipot ens rerum omnium Cr e a t o r De u s nonne Cherub;»!
Geneßs. ftodiendumfradidit ignito.gladio ? In hort is licet fudor e vultus excolcndis,virci
cere melius, quam alibi datur,a¿ procul ab auaritia aurum innoccntiiHmè acquirert'
Et dulces cerafos, at£ autumnalta poma
Ouid. Cernis, & aßiuo mora rubere die.
Eiufdem prol edibi l i s hor torum fpeciofiratis e r g ò f a d um fuit antiquitus
AI. ab Al. colere , ^ f t e q u e n t a r c non dedignarcntur primores omnium Gymnofophiflii^'i'
I>.G.l.^.c.i q u e d e r eAc a d emu s i l l eGr í e c o r umc e k b e r r imu s l u b u r b a n um fuumHortumil;;«
iludiofis confecraui t , à quo omnis ftudiofa: profeffionis locus Academiafuit &
eodem Ho r t o Plato Ar i f toni s f i l ius , & Ar i f tot e l i spre c eptor docuit, ibiqucidcmfi
Socratem magi f t rum de puJ chro difcurrenccm in fuis philoibphicis fpeculatios;:-
t roduxi t . Eadem caufa moui tDemo c r i tum ad habi t andum, & philofophandt";
pè Hor t os Ab d c r n c s , q u o d&P h i l o l u d ^ u s P h i l o i o p h u s P y t h a g o r i c u s pra-I;!:''
Idylid 6.
Ves, & Ma l a , feù P oma in graìco nomine x quiuo c ant , cum vtraque communi
voce MHPianuncupentur, quo voc abuìo & Seruius , & Va r r ò vf i funt , &
ita quoq; fenfit ( vt t rademus infra in hiftoriâ ma lorum infuo propr io genere ) In opuß. de
Palçphatus gríecus fcriptor in idioma larinum accuratiiTimè r c d a â u s à Philippo Phafia- non creded.
nino£ononienlì. Mii;ioi'etiam à Cruc i s printer pomum exponi folet ìpac, id eft Amo r , e ò fab.narr at,
(juià malum fit Veneri facrum,vndè í/sAo» fignificat etiam t ropologicè Vene re a s iliecebras,
íeú ad rem Vene r e am inci tamentum. Hinc fecus ac Lat ini f abul am de Polyphoe-
BW, àGalatea memor ans Theocr i tus inquit de Nymp h a
En tua eonieííis atttngtt Ottilia Pomis
Dißcilem'Calatea vocans Polyphsme in amore.
Prater ha:c etiam oculi procidcnt iam inueteratam, a tque adeò a u í t am, vt palpebras
excédât A» Aosindicac, he di c t am, quod tune oculusprotube r e t , vt malum exertura^ .
ípÍKjuoque Vsrtia non carent a:quiuocat ione, íl Potio, qu^e groecis » c ^ro'«« dicitur 1 atinèfctibcrctur
à -rrnupoto,- bibo, quema dmo dum & à poto, quafipotoma eademmet Poma
dicuntur . Nc c aliter etiam fieret, fi At t ica lingua latio communicaret , (vt tot alias)
vocera tò ^ «wa , fcilicet ope r imentum, dubietarem includere pot e f t . Nam vox i f t ì
iubftanriuè accepta, fi mafcula cnuncùitioneproferatur Ar b o r em quidem, fed nauticam
inferct Virgilio canente
Ingenti jg manu Malum de Ñaue Sereßi —Erigit
S i v e r ô f oe m i n c o t r u t i n a n d a fit in fenfu, n o t a fit Arbor i s Pomo r um p r o du z i one fuperbicntis,
v t in c a r m i n e Palladi]
Et fociam mutat Malus amica Pyrum.
At vbi neutralitatem hoc ve rbum prof i tebi tur , Arbor i s eiufdem Pomifera: deletSiaroentum
indigitabic.
Mdo me Calatea petit laß tu a PuelU,
Sin autem Malam, qua: Mctaphor icè pariter grarcis eft m « di c emus , partem illam
lumana? faciei oculum inter & n a f um, ac os eminentem , Genam quoque voce fynoni-
Dianuncupatamcompcriemus , ficappellaripropter rotundam mali fpeciem , quain^
prïlefert — Dnyg crepitant ßib vulnere MaU. ^
Quin & uiAa , feù Mala de mammi s etiam puellarum translate dicuntur,vtpotc tere- ' ^ ' ^
î t>us adinf t a rMa l i ,quonominevfusef tPoi luxf igni f i c ans c a rnc squa fdamrubra s , &
^oniiilis-Nec me preterit quoq; di í t a fui f se labra,vndc verbum ùiau.*!-
•'"'f'»'. noe eft labra mouereproceíTit. Nec ra roma l i imus a iViWö , quo d bono femper
fonirariatur mala nufquam fclicia indigitari quia
i^mo malus f e l i x . luuen/at.
Vn d c
deinßt.
Virg..¥.n.
i ' H
I
i
i
i l i
i • I: