I
ili, I
D e n d r o l o g i a L i b . I I .
VáUr^nxr-.
(at. med.
5 4 4 V l j f s i s A l d r o u a n d i
V I R E S , E T V S V S
I n M e d i c i n a .
LjEtitiam humatiis in corporibus faceré quemadmocUim valucre Cydonia
medcri, &quiciem iucundii!ìmè;Quod fi foUis Cydoniorum odorotnuiui:i¿
leteriorum vires obcundit ( nam «Sc Piiaricum venenum prajienrilììinumìf^i '
545
lib.6. f.i9'
Vit« principw, truciquè obfiftec deleteria cuicunqj violencia?. Cieliacis.i3: dyfenteric
nonparumconducuntCydonia.vc&vomicionibuspraui s , & quia perquamgra
cordi,& cerebro iuuandis fundunr odorem valdc fympatliicum innato calori, hum^
que radicali fimul iunt^is, illorum fragrantia lethalem quamcunque peftcm refr"^scpotis
eft, cuius efiìcaci^e nos cerriorcs ab expcrro fecit Philarchusapud Athenaurn/c'
benseueniffe.quod caniftrocuidam redolenti Cydonia Pharicn per infidiasimpolìm'
venenum, mentisalienatiuum,neruorumquèconuuirmuin,iuxtàdoilrinam Diofc."
, ?auli,euanidumomn.inòfucritredditum. Hellebori fimilitcr albi deleterio iiicco,o'
venatores in Hifpania fagittas inficiunt, vt faucios Ceruos occidant, adeò opponun'
vt hiec animalia tunc folum haud lethal iter i n f i c i a n tur cum pomi Cydonij fragraniii"
perceperint ; & proptereà currunt perquàm libentiifimè in horum pomorum odoreo
natura edotti propriam falutem ab eorum olfaitu penderejNatura tarnen, cum nul;
Animal inuitet adefum eiufdem crudi,guftusafperitatem nimiam fdi^uri pomic'ar
mè voluit indicare placiditatem Vi t a l i s i g n i s , nonnifi ab igne concoquente, ac'.iigfr;
ce iblidiorem materiam expedari Mala igitur Cydonia,qux carne conftant li^nom
t i sal icuiuspart icipeducrudas i i t j&f tomachoferè incoifìilia perfenriQtur coctionc
men tari ab igne primo debent pati, vt -iEthereo vitali afiimilentur igni , iara edoà
ciabilitatem benignam cum omnibus Animcc facultatibus Stellarum elemento rciw
dere; Vim habent fuapte natura Cydonia adftringendi ,& orifìcium vemnculi ct..
borandi,ciborumquèvaporescoercendi,nèfurfuinpr:eproperè afcendant,ccrebat(
petant ; gratifìcantur ftomacho, ipfumq; veneno Ixiumrefticuunt,corrigendo pr-^
tem quamlibet, tam ab extrinieco, qua n ab internis partibus proucnientemj in mec
rum initijs proprias ex er cent libere virtiites aduerfus diarrhxam, lienteriam.i^dylc:
teriam, veatriculi naufeam, fubueiiìonem, cholericis item, cceliacis, iz fanguiiiem«
Phjt-tf.ì.l, creantibus fuccurrendi; Poft epulas vero corroborant os fuperius ventricul],&into
res partes per accidés aperiimtj& dilatant, adcoiit excreciones faciliccntur,& pere;
dam exprellionem exonerationi excrementorum crallìoruin Kiuent ; Tempcranien;a;
Cydoniorum, quod frigidum eft in primo gradu, & ficcum in principio fee und i,quii:
qi snonexcedat in gradibus ,tam crudum, quàm codhim , modificatur tamen iubi["
coi t ione, vt iam didum eft neceifaria, vt temperies illorum eiiadat temperaiiflima
valdè moderata, & non afq; efficientia notabili. Ex puJpa Cydoniorum alfa, veld.,
faccharo condita per ebullitionem conuenientem, & ad mtegram carniuni tcneri:uc
nemfit compofitiq ilUique inter nobiliffiiTia quoqsbcllaria reponitur,quc Cydoniru:
dicitur, vel cotoneatum, & melius fecundum Medicos Diacydonice tara iìmplcx.i^ui
compofitum , t am ex Galeno , quam ex Nicoiao Myrepfio, &• Pr;rpofiro, illmiqiioli
Jntid. immòcatharticum eificitur à quibufdani, cura impoiìrione diagridij; Exk;
' quoq; Cydoniorum depurato, & cura vino docoiflo, & l-iccharo tam rimpIiciccr.qM
...j.. cuTiaro na t ibus e xMe fue , & Nic-Pra'p. iìtmedicamen illud appcHatum Miua.quc
zi'& pai. ^^ ventriculum, iecur, & carcera vifcera f r igefa^a roborandum appercnci.ìmc:
2 5-5. citandum, coitionem cibarioruni iuuandum, bilem fricnandam, vomitum coinpcicc:
^ e r c e t i . Eru^itioris Neotericorum fcripconì Pharmaceutrix prxcepta nos doccn:i;
dLit. poly- Cidoniorum coniìcere ad omnes immodicas excretiones cohibeudas opporo.
biß. iib.x. 'S? elegantiOìmum , & ta{i p a ^ o parariir, Jk lucci Cydoniorum probedcpfc
f . I . ' ' ^ balneo mar. c o di ad fyrupi confiitentiam line faccharo, vel etiam cum laccharo
addito ad vnc.ij. pro fingula fyrupi libra; qui alia quoq; operatur vtiliifimancoi'
pè gutturis, & oris exulgerati, linguarq; afpenoris curationcm, Se ideò fcanimonij
ten
f . í .
Bonon. no
iiifs
^ teiuiirtmideieaonj medicamenti comeftioni fuccus idem deftinatuseft in Aromara-
• norumoiiicmis,exquoDiagridium,feuDiacrydiumofiìcinarum,qualllachrymula^
e l c t ì a , vitalif^; &c eu aura prodit. Ij, quibus dilutius ex Cydonijs medicamentum magisplacerecaquamhabebütelicitamex
ijfdem bene maturis inciiis perdeftiliationem
„lixtimcumxquali vini port ione.quabibi taf ingul i sdiebu« advnc.iij. veliiij. lupra /'''<?'44o.
diftis omnibus medebuntur morbis; Elegans non minus quam efficax exCÒtoncis
oleum,ramextrmfecusiolumvfurpandumqi!a!ehaberurexMcfucproadftriaionc,vcI
intrinfecus per os alTumendum ad dolores nephriticos mitigandos, cálculos eijciendos,
fìorumq;gcnerationcm prohibendamadmirabiliirmiò. Singul:g quoq; partes Cydo-' "on.nontfs.
. - - . ^ l icindinonconteranenda, i ra-^' '^'3i7-
utintotumcumulat^virtutesadinfìnitatcmquodammodò tendant, nam femina Cy -
doniorum inaqua ita exolefcunt, vt mucilago lenta,qux ab illis extrahitur pro collyrio
prïftantilïimo in oculorum inflammationibus inferuire poiïît ; & vbi leni corroboratione
eft opus tutiifimè operatur ; ea in ore de tenta lingua: afperitatem in febribus tollit, &
litim abigit j ambuftis Itemillinitaempyreuma exftinguit. Dyfentericorum enemati- ^ '
B busaddita, dolores mteftinorum lenit, & mordacitatem huraorum obtundif, excoriatioiiem
In Enchiri
dio ßfMpl.
Pharm.
In Pasti'
reftituit, torminaq;feliciter terminât, & bilis mordacitatem moderantur. Fiores
primo omnium partium mulieribus venuftandis vfui effe poffunt, inflammationibus
oculorum fuccurrentes iuxtà Diofcoridis doftrinam, pro Caraplafmate i ex iilis aqua^
deftillata quotidie ad vnc. ij. bibita ménftrua nimiiim fluentia compefcit, & cor egregiè
corroborât. Lanugo tandem carbúnculos fanat ex Plinio c oda in vino,&illita cum
cera Hollerius ipfam maximè commendar ad ha:morrhagiam, qua vtihflimè audio vti
chirurgos aliquot in recentibus vulneribus ianguinem eruftantibus, vt hic primis non
folam,ledfecundis medianribus qualitatibus efficaciteriìftatur.De Pomi huiufmodilanati
viribus lodocus Harchius fic breuiter cecinir.
Ìirmat Matricis .iecoris, ftomachique calentem^
Vimejue erumpentis fanguinis inde premiti
Coeiiacis prodeßy cholere^tußque cruentAy
Caique vrina moras fernher amara facit»
Breuiufq; Georgias Pi^orius.
jid finem men f x confecÍA Cydonia pro f ü n f .
Nam fiomachi clandunt cUußra benigna tui.
AcCaftor Durantes vires eafdem Cydoniorum exprimit íatis abfolutè.
Aurea praceUunt^ßomachumj^ Cydonia firmanf,
jìfiriìjgunt ,ßccant,alieumßfiantcj^ folutam.
Inducimi f r i g u s , non agris comn»oda tantum.
Sed Janis etiam :Utbalis & i p j a ventni
Vires contundimiieadem quoque 'vulnera iungunty
jiß odor illorum cerutcem percutit ,£gre
Conquoquere hac, crudi s ßquidem ve fe are, -jalebit.
Egregiè Fridceuallins, & breuiter cydoniorum vires medicas accinçbat & ipfe,
Sicca leuis bruma quod Poma Cydonia melle
Cocía iuuentßomachum.,menJa fecunda togat.
Prenant vina, tmnent ,fiuxus remorata lac er ti s
Sunt nocua^é' nimio curßbus apta cibo.
Quod, fi quid vitam nimis labilem, atq; indebita? pr^cifioni obnoxiam retiñere, ceù
retinaculum vitale,valeret, ritè tarnen, & apte applicitum corpori noftro illud eilet Co -
îoneum malum . Quod quidem mortem naturalem, cuiq; indiuiduo deftinâam, fecunöumfuamprimamcomplexionem
vfq; adtermini im, quem in fuá potentia habetad
nariuam humiditatem conferuandam; vt optimèdifcurrit Arabum, &Medi corum^ Fî â . i .^WPrinceps
Auicennas,Philofophufq;proeftantifljmus, nonfineret obitum anteuer t i ,& mtDoíir.-^
accclerari. Cura autem experimentis minime pcriculofis fancitum ab antiquiííÍmis c^p.i.adßvlq;
temporibus fuerit tutiores illas effe Mcdicmas,qua: minus faperêt nouitatis,& quoe
mnumerorum virorum Virtute prctftantium iudicia non cfFugerint, atq; fufFragia leiiifrima,&
fauorabilia non fenferint; politicoeillius propofitionis Veritas apertili' me de-
Dionftratur, Antiquas fcilicct Leges noms effe mdiores, vt Caij CalTîj apud Taciturna '^"cit.l.i^
Z z 3 * egi-c-
In Herbar.
J u g . Fridauall.
de
/anit.tuen.
¿ib.z.c.^.
1