Opus hujusraodi, quo investigationum mearum in India orientali baud exigua
pars continetur et de multis rebus noyis et incognitis agitur, si ad gloriam literariam
nostram aliquid conferre posse ex'istimo, baud yereor, ne quis arrogantiae me insimulet.
At quoque utibssima poterunt esse ejusmodi scripta, quae, ex fontibus puris liausta, de
natura soli coloniarum nostrarum et de rebus, quas gignit, agunt, prasertim ex quo
proximis bis annis majora, quam antea, ex illis emolumenta in patriam redundarunt
majusque ibis pretium tribui cceptum est. His enim -non solum, quantum revera illud
sitpretium, ostenditur, sed etiam quot quantasque opportunitates praebeant illse coloniae
ad meroaturam promoyendam, quo tanquam fundamento totum salutis Batayas nititur
aedificium.
Etenim yastissimum Arcbipelagus Indicum, quod amplius undeoies millia bominum
incolunt, in fortunatissimis totius orbis terrarum regionibus merito est habendum.
Quippe ita sitae sunt insulae, quibus constat, quasi commune quoddam forum, quo omnes
undique gentium Asiaticarum mercatores eonfluerent, constituere yoluerit natura : et
praeterea ea gaudent soli bonitate et cceh temperie, ut non solum pleraque, quae tropicis
regionibus sunt propria, producant, sed etiam multis, quae loca temperatiora incolunt,
gignendis apprime sint idoneae. Omnis autem agri, qui Batayorum paret imperio et
fructuosissimae culturae apta est, yix decima pars rite colitur. Itaque facile apparet,
inprimis decrescente in dies agricultural in India occidentali, tantam illic fructuum,
quae ex coloriiis peti solent, posse nasci copiam, ut breyi borum prascipuum quasi
horreum foret.
Huicconsilio nullum forlasse tempus hodiemo magis opportunum esse possit, summo
omnium ordinum cum optimo Rege consensu, cujus cuncta consilia illud tantum spectare
videntur, ut prosperam fortunam perpetuis quasi vinculis regno suo alliget. Si unquam,
hoc. certe tempore suscipiendum est, quod docuit, quantum populi vires communi
consilio unitae, moderante imperantium sapientia, possint, reviviscente industria, quae
antea emortua credebatur, et inprimis, Societate Mercaturae constitute, augescente in
dies commercio cum coloniis, quod jam languidum jacebat. Errat enim, si quis putet,
jam sufficere eos, qui coloniis nostris sunt praefecti, ut agriculturam eo provehant, quo
pervenire potest. Neque magis eo privatorum bominum sufficiunt conamina, quamquam
bi quidem uberrimos inde fructus consequuntur, ita ut alios complures, tarn prospero
successu excitatos, eadem conaturos existimes. Verum enimvero, ne sic quidem culturam
in Provinciis Indicis nostris ad ilium ilorem pervenire posse arbitror, quern longe facibori
negotio multoque tutius coUatis in patria numis arcessi posse persuasum habeo. Quod
si Societas Mercaturae proximis bis annis baud parum ad amplificandam mercaturam
contulerit, quid non sperare bceret, constitute ejusmodi Societate Agriculturae in coloniis
Indicis promovendae? Quanti inde fructus vel e sobs Moluccis atque Celebe et in
patriam, etin colonias ipsas redundarent, praesertim si conditioni indigenarum,eA, que
par est, aequitate, simul prospiceretur? His enim gentibus placidissimis si re ipse, non
edictis, quibus quaedam culturae genera modo omni vectigab bberantur, modo ab ipsis
imperantibus tanquam sua vindicantur, his, inquam, si probatur, jus tarn illis e fructibus
terrae partem relinqui, omnibus viribus nitentur, ut agros incultos, quorum quanta sit
fertilitas incredibile dictu est, culturae aptos reddant. Quo facto brevi sane tempore
facies Archipelagi Indici tota immutetur nostræque coloniae ex omnibus Europæis
ditissimæ fiant, necesse est. Yerum hoc ut fiat, et civitati, et iis qui civitati præsunt
omni ope et summe voluntatis constantie annitendum erit.
Hujus gravissimi consibi, ut fructibus augendis simul coloniarum augeatur prosperitas,
in Jave quidem proximis bis annis Regiis auspiciis egregia quasi fundamenta posuerunt
Yiri Nobibssimi Baro v a n d e n B osch et B a u d . Ut vero et abis ditionis nostræ regionibus
eodem frui liceat beneficio, mihi quidem maximopere videtur expetendum. Harum enim
complures quibusdam fructibus, ut Fabis Arabicis, Cannæ Saccbari, Cortici Cinnamomi,
gignendis non minus quam Javam, abis autem, ut Indico, Gossypio, Herbæ Nicotianæ
interdum longe magis aptas esse constat. Hoc mihi non ubivis, ita ut decebat, animad-
versum videtur : quin in Java ipsA in conserendis agris majori cur A, quam plerumque
fieri solet, spectari oportebat, quinam agri pecubari sob naturA cuique culturae generi
maxime apti forent, quippe unde omnis pendet eventus. HAc certe ratione facillime
vitantur errores, quibus non solum magna sæpe pecunia nequidquam profunditur, quod
meis ipse ocubs vidi, sed non raro etiam ab eo culturae genere ( i) absterrentur homines,
unde ingentes fructus «perare bceret.
Quod si ager ea semper posceretur, quibus gignendis in variis coloniarum nostrarum
partibus maxime aptus videtur, haud ullum est dubium, quin hAc ratione longe melius
prosperitati earum in perpetuum consuleretur, quam culturA paucorum tantummodo
fructuum ubivis promovendA. Primum enim borum cum lucro vendendorum opportunitas
turn a multis fortuitis rebus pendet, turn non diuturna esse solet. Deinde multi iique
vastissimi agri in coloniis nostris, quorum minime culpanda est fertibtas, ipsi huic
culturae tarnen aut minus apta sunt, aut plane non idonea. Equidem memini, plerosque
agrorum dominos, cum primum in Indiam delatus essem, quasi furore quodam correptos
id solum agere, ut ubivis fere arborem Coffeæ sererent, nubA sæpe ratione habitA aut
sob, aut naturæ loci, in quo tarnen omnis ejusmodi plantationum positus est successus.
Haud raro etiam cultura earum rerum, quibus ferendis agrum aptissimum esse longa
docuerat experientia, velut Oryzæ, Cannæ Saccbari, aliarum, plane neglecta jacebant,
' (1) Accidit hoc in Java prccscrlim cultural plantæ Gossypinæ ac subinde etiam Indigoferæ. His tarnen pretiosissimis mercibus
producendis complura illic loca peridonea esse constat, ac Gossypio quidem quasdam regiones in litore australi hujus
insulte. Quin etiam instiluta hac de re investigatio utrique cultural inprimis Balle multaque loca in Moluccis et Celebe et
ob cceli terapcriem et soli natura longe magis, quam Javam ipsam, apta esse docuit. Complures etiam regiones in Præfec-
turis insulte Javoe Pekkalongang,'Japara et Joanna Indico serendo prteclare apta esse, res vulgo est notissima : atque idem
de multis in Præfecturis Rembang, Grisse et Sourabaya statuere posse mihi videor. Fructum longe minorem ex officinis
Indici, proximo tempore in agro Proangerano constitutis, sperare ausim : si quidem loca montana, ob imbres continuos,
non plantas quidem, sed colori ex hâc colligendo minus videntur opportuna.