DE GENERE SAGO.
Palmarum illam Classem, Archipelago Indico propriam, quarum praecipuum emolumentum, quod
inde peti aut percipi queat, copiosa farina est, Rumphii exemplum secuti, nos quoque peculiari
Capite accuratius explorare constituimus. Jure autem J. Burmannus Y. Cl., observatjone Capiti decimo
septimo Herba/rii Ambovnensis ad calcem addita, pag. 78, animadvertit : '« Variae sunt Palm*, quae
» farinam ac panem subministrant, nullae vero quae tanta quantitate ac praestantia illam veram Sagu
» dictam exhibent, ac ilia, quae a Rumphio hie descripta occurrit. A pluribus hue usque auctoribus
» famosa ilia Hort. Malab. Todda-P anna » (quae genuina Cycas cvrcinalis Linn. ) » pro vera fwriniferd
'» seu Saguiferd Palma fuit habita, uti illud constat ex Sam. Dale Pharmacol., pag. 296 et 297, Breynio,
» aliisque auctoribus, neutiquam vero hanc esse genuinam Palmam, quae farinam Sagu dictam praebet,
» jam olim optime adnotavit Joan. Commel. in notis ad T odda-P anna Hort. Malab. I I I . pag. 14. » Hinc
tamen non sequitur, non et e trunco Cy cadis cvrcinalis Linn, et aliarum Specierum Gy cadis ejusmodi
colligi posse alimentum, quod eo minus dubitandum est, cum ex structure trunci horum vegetabi-
lium satis appareat, texture cellulari similiter copiam magnorum globulorum amyli contineri et fructus
in primis maxime sint idonei, ex quibus maceratione farina colligatur. Neque tamen assentiri possumus
Gaudichaud Y. Cl., qui de Cycade circinali Linn, gravissimas edidit observationes (conf. Freycinet,
Voyage autowr du monde, partie Botanique, p . 432—441), usum hujus arboris alimenti gratia tarn
vulgarem esse apud incolas Zonae aequinoctialis, quam perhibet. Hoc licet verum sit de regionibus,
quae ab iEquatore jam longius absunt, veluti de Carolinis, Mariannis et ex parte etiam de Philippinis :
haud ita de illis, quibus, favente intension cceli calore aliisque rebus vegetationi peropportunis,
cum Cycadem illam forma longe magis luxurianti, turn vero aliud arborum genus largita est natura,
quibus tanta praestantissimi alimenti copia continetur, ut prae illo, Cycadis cvrcinalis Linn, illud fere non
curent incolae, cum praesertim multo difficiliori negotio ex hac planta extrahatur. Nam non solum
longe compactior est truncus Cycadis, sed etiam amylum, quod ea multo minori copia (1), quam
Palma Sagi continetur, quo principium quoddam acre et perniciosissimum semoveriac perverti queat,
diutius maeerandum est et saepissime eluendum, ne valetudini noceat. Neque igitur compertum
habemus, farm* quoddam genus vel in insulis Sundanis, vel in Chersoneso Indicia ex Cycade circinali
(1) Desant accurate tradita, quanta sit amyli copia, quam truncus Cycadis circinalis Lin», ferat. Exiguam vero esse, si
cum genuina Palmâ Sagi compares, hinc jam intelligitur, quod Gaudichaud V. Cl. 1; c. p. 436 fructus ejus feraoiores
existimat, quam partem trunci medullärem. Profecto et in nucleo Palmoe Sagi haud minor amyli copia est reposita, et
quamquam singuloe Palmæ ingentem fructuum numérum ferant, hi tamen ab indigenis ad farinam colligendam plane
negliguntur, cum tanta sit medullæ caudicis feracitas, tamque facilis farinoe ex eâ extraclio.
Lran. colligi, nec illud , Roimiio auctore, in Moluccis fieri sold: in his enim regionibus orienlalibus
Archipelagi Indici omnem fere victum indigenis praebet genuina Palma Sagi.
Ceterum, quæcunque de illâ arbore, quam natura inprimis Moluccis largita est, ab anliquioribus
auctoribus memoriæ prodita fuerunt, si cum iis, quæ summà diligentiâ in Barbarie Ambomcnsi
retulit Ruarmus, comparentur, exigui sane sunt momenti ac negligentius tractata. Ex illo autem fonte
purissimo, jam priusquam egregium Rubfbii opus typis mandatum fuerat, et antiquiores scriptores
(conf. C. B.Valest. Ind. liuerat.p. 455 et F. Valest. Beschn'ijvingvan Ambon, p. 175),qua: de tamilluslri
argumento retulerunt hauserant, et quæcunque recentiori tempore prodita fuerunt memoriæ cuncta
1ère profluxerunt. Itaque jure quidem Ruimiius a Gaertser V. Cl. aliisque auctor Generis Sagi habetur,
qui illi honos eo magis tribuendus est, quo fideliorem expressit imaginem characteris vegetationis, quo
præcipue ab aliis Gçneribus differt (i), « Palma ad hanc Classem Tel Ordinem referenda » , sic ait,
» caudice gaudet crasso ; frondes ejus terminales » , (quas Ramos rocat) « Palmoe Cociferoe haud absi-
» miles, nempe pinnatisectæ, quas inter denique spadix % (s. corymbus secundum Roupti.) «major
» ceranoideo-ramosus procrescit ; fructus squamis imbricatis tecti unum nucleum continent, julis »
(s. digitis Ruhpb.) « cylindricis et squamis densis lanuginosis constructis insidentes. » Quis non statim in
hâc parte descriptipnis ejus ingens babitu discrimen agnoscit cum Calamo Lira., quin etiam, licet
minus manifestum, cum Palmâ illâ Raphia dicta, quam P alisot de Beadyois (conf. Flore d’Oware et de
Benin,p. 75, et in Desvadx, Journal de Bot. 1809. p. 84) tamquam Genus proprium descripsit, animad-
vertens, Raphiam a Gaertser cum Sago esse confusam. Hune si audias ; .Palma Sagi genuina Herbani
Ambommsis typum Generis proprii Sagi exhibet, cui Rottboell nom en Mctromjlon indidit. Quamquam
autem Sagus et Raphia leyioribus tantum organorum fructificationiâübharacleribus inter se différant,
ut jam Du P etit-Tbodars in Mélanges de Bot., p. 67, annotaverit : « Equidem nullum inter Sagum
» Moluccarum et Raphiam Madagascariæ discrimen agnoscere potui, » atque cuncli eas scriptores
systematic! conjunxerint, ego tamen, dissimillimam spadicis harum Palmarum Organisationen! intuens,
omnino illam P alisot de Beautois sententiam amplector. Nec non et Martius , qui antea Raphiam P al.
et Metmylon Rotte, ad Sagum Riiiru. referebat (conf. Palm. Brasil, p. 55 et Palm. Fam. et Gen.
Prol. p . 12. XV), nuper eas rursus sejunxit, sed nomini Sago Metroxylm substituit (2). Nobis autem
non perspicuum est, cur, restituto Genere Raphia P al. , ad vitandas ulteriores confusiones, nomen
antiquius Sagum, a Rubfbio tantum quibusdam Palmis Moluccensibus impositum, prorsus aboleri sit
necesse. Nihil enim attinet, si Gaertser (de Fruct. et Sort. Plant. I. p. 27 et I I. p. 186.) Raphioe
fructus Palmæ Sagi Moluccensis esse existimaTerit, cum non ille, sed ipso auctore, Rubfhius Genus
Sagum constituent, a Raphid minus fruetificatione , quam conformatione spadicis diversum. Eodem
sane imo majori jure, quam Palmis illis per occidentales regiones inprimis Africæ tropicæ et Orbis
Novi’dispersis nomen genericum Raphia, jam olim uni earum a Comrsob datum, a Marties imponitur,
his, quæ loca torrida orientem versus, præsertim Moluccarum incolunl, antiquius nomen Sagi servari
oportet, vulgo jam receptum et Generi'proprium, de quo multo ante, quam de Raphid quidquam
memori’â dignum innotuerat, gravissimas sane res tradiderat Roepbies. Ad hoc nominum, quæ semel
recepta fuere, commutatio majores plerumque turbas excitare solet : cui rei tribuendum putamus,
V. 111. Esdlicber in opéré præstantissimo Genera Plantarwm, p. 250, characterem genericum Raphioe
proprium Sago adscripsisse : quod tamen non illi imputandum, qui Genera Palmarum earumque,
characteres, ut ipse ait in Introductione ad hanc Familiam, ex sententiâ V. Cl. Martius exposueril. 1
(1) NimilB inouri» cbarocteris vegetatiOBis in constUuendis Generibus natural magis congrnis, qui prmsertim in Classe
ralinanun maximi ost moment!, tribnendnm est, quod ad complura Genera in Herbaria Amlmvmisi commemorata m
oiwrHius systematicia tam dia non attentum fuerit, qualia snul £ iW o , Saribws, Sagiurm, Nipa, et quo etiam Sagu,
referendus est. Perspienam enim e s t, mnlta Palmarum Genera medio faeilins vegetationis characterepossedistuq.nl,
siont Sagum Roam, a Calamo hiss, nine inleffigitur, qui fieri potuerit, ut olim vet meritissimi Lolamcomm diversitalem
Palinm Raphita et PalnucSagi a Calamo addubitarent, in his De Jussieu V. III. in Gen. Plant, p . S8.
121 . Quod ad nomina attinet, quibus biec genera mine introdnco, v is excusatione indigeam , quod Sag, nomen, prins
„ usuroatnm , none plane n e gW im . Anetoritale fretu, GAsamsa. et Aea. De Peut T ..oa, s„ , aflirmanti. se nullum. inter
L i » et Sagum invonisso disorimen ( in Mètanga de Balaniqm, OM. mr lo, planlos, qui croissant dam les lies de
' iZ Ö T a o , „ 67) ntrunique genus oonjnnxeram nomine Sagi; none vero genericam differentia,u expertos illud nomen,
* r i , . . . • „ •«, /inhiis ansam nraiberem. Si forto ulterioribus „ Heet antiquius, excludondum existimavi, ne mms duDus ansam proenerem. . „ ohservationibus
„ nolnJ generum infringerenlnr, utrumque sub oommuni Sagi nomine conjnngt polest. . Ita Mariios, 1. c. p. Aio m